69.ҚР сыртқы саяси басым бағыттары.

70. «Қ азақ стан 2050» бағ дарламасы: мазмұ ны, басты міндеттері.                                                  Жаң а бағ ыт экономикалық саясатының мә ні – тү гел қ амтитын экономикалық прагматизм, шын мә нінде бұ л біздің бү гінгі кө зқ арастарымыз бен ұ станымдарымызды тү бегейлі ө згерту. 2050 жылғ а қ арай Қ азақ стан ө зінің ө ндірістік активтерін ең жаң а технологиялық стандарттарғ а сә йкес толық тай жаң артуы тиіс. Бә секеге ең қ абілетті салаларда біз отандық ө ндірушілер ү шін жаң а нарық тық тау­ашалар қ алыптастыру стратегиясын белсенді ә зірлеуге тиіспіз. Елдің дамудың «жасыл» жолына кө шуіне Астанадағ ы алда тұ рғ ан ЭКСПО-2017 қ уатты серпіліс беруі тиіс. Астанада ғ ылым мен техниканың ү здік ә лемдік жетістіктері ұ сынылатын болады. Кө птеген қ азақ стандық тар біз қ ол созып отырғ ан «болашақ тың энергиясын» ө з кө зімен кө ре алады. Отандық кә сіпкерлік жаң а экономикалық бағ ыттың қ озғ аушы кү ші болып табылады. Ша­ғ ын жә не орта бизнестің экономикадағ ы ү лесі 2030 жылғ а қ арай, ең аз дегенде, екі есе ө суге тиіс. Мемлекет ө зінің рө лін ө згертуі тиіс. Ел – Президенті 2050 жылғ а дейін елде атқ арылуы тиіс дү ниелерді нақ тылады. Жаң а жоспар жеті бағ ыттан тұ рады. 1. Тү гел қ амтитын экономикалық прагматизм2. Кә сіпкерлікті қ олдау3. Ә леуметтік кепілдіктер мен жеке жауапкершілік4. Білім жә не кә сіби машық 5. Мемлекеттілікті одан ә рі нығ айту жә не қ азақ стандық демократияны дамыту6. Дә йекті жә не болжамды сыртқ ы саясат7. Жаң а қ азақ стандық патриотизм Нұ рсұ лтан Назарбаев, Қ азақ стан Республикасының Президенті: Жаң а бағ ыттың экономикалық саясаты - бұ л табыстылық, инвестиция қ айтарымы жә не бә секеге қ абілеттілік принциптеріндегі жалпыны қ амтитын экономикалық прагматизм. Бюджеттік саясаттың басты ұ станымы мү мкіндіктер шегінде ғ ана жұ мсау жә не тапшылық қ а, минимумғ а дейін қ ысқ арту. Мемлекет салғ ан қ аржы табыс ә келуі тиіс. Бізге қ орды еселей отырып, олардың сақ талуын қ амтамасыз ету қ ажет. Мемлекет басшысы – экономика мә селесінде мемлекет тұ тас бір корпорация секілді қ имылдауы тиіс екенін баса айтты. Ең бастысы, мемлекет жұ мсағ ан ә рбір тең генің қ айтарымы, пайдасы болуы тиіс. Екінші міндетке–кә сіпкерлікті қ олдау. Кә сіпкерлік жаң а экономиканың қ озғ аушы кү ші. «Бізге, кең ауқ ымды жекешелендірудің екінші толқ ыны қ ажет. Бұ л оң ай қ адам емес, ө йткені, мемлекет пен нарық арасындағ ы жауапкершілікті қ айта бө лісуді білдіреді. Бірақ, біз экономикалық ө сімнің жоғ ары қ арқ ынын сақ тау ү шін соғ ан баруымыз керек». Ү шінші: ә леуметтік саясаттың жаң а принциптері – ә леуметтік кепілдіктер жә не жеке жауапкершілік. Мемлекет азаматтарғ а ең тө менгі ә леуметтік стандарт кепілдігін беруі тиіс, кө мекке мұ қ таж адамдарғ а ғ ана берілуі керек. Ана мен баланы қ олдау жү йесін ә лі де жетілдіру, денсаулық саласында бірың ғ ай медициналық қ ызмет сапасы стандартын енгізу, біздің медицинаның кадрлық, техникалық мү мкіндігін жақ сарту. Мемлекет қ оғ амның ә леуметтік жағ дайы тө мен топтарына – зейнеткерлерге, мү гедектерге, ең бекке жарамсыз жандар мен науқ ас балаларғ а жә не тағ ы да басқ а атаулы кө мек ү шін толық жауапкершілік алады, деді Президент осы Жолдауында. «Біз ә йел затына – анағ а, жарғ а, қ ызғ а, деген қ апысыз қ ұ рметті қ айта оралтуғ а тиіспіз. Біз ананы қ орғ ап, қ олдауымыз керек. Мені отбасында ә йелдер мен балаларғ а тұ рмыстық зорлық -зомбылық кө рсету жайттарының кө беюі алаң датады. Ә йелді қ ұ рметтемеу, деген болмауы керек. Бірден айтайын, ондай зорлық -зомбылық тың жолы қ атаң тү рде кесілуі тиіс». Жаң а стратегияның бұ л тармағ ында ұ лт саулығ ына да кө п мә н берілген. Яғ ни, Ү кімет пен жергілікті атқ арушы органдардың міндеті молайып отыр. Тө ртінші бағ ыт – білім мен машық. Қ азақ стан жұ рты жаһ андағ ы білімі жоғ ары ұ лтқ а айналуы тиіс. Бұ л ретте жастар, дә л осы мә селенің қ озғ аушы кү шіне айналуы керек. Бесінші міндет – мемлекетті нығ айтып, Қ азақ станның ө з демократиясын дамыту. Алтыншы міндет–сыртқ ы саясат. Жетінші маң ыз-қ азақ сандық патриотизм. «2050 жылғ а қ арай, біз Қ азақ станның кез-келген азаматы ертең гі кү нге, болашақ қ а ө те сенімді болатындай саяси жү йе қ ұ руымыз керек. Біздің балаларымыз бен немерелеріміз сырт елден гө рі Отанында ө мір сү ргенді артық кө ретіндей, ө йткені, ө з жерінде ө зін жақ сы сезінетіндей болуғ а тиіс. Біздің еліміздің ә рбір азаматы, ө зін ө з жерінің қ ожасы ретінде сезінуге тиіс». Татулық, бірлік, ынтымақ. Біздің елдің ең басты қ ұ ндылығ ына айналғ ан татулық қ а сызат тү спеуі керек, деді Президент. Ә рине, бұ л ретте елге ұ йытқ ы болып отырғ ан қ азақ қ а артылғ ан жауапкершілік зор   Бұ л Жолдау алысқ а мең зейді, 2050 жылды кө здейді. Бұ л Жолдаудың жү зеге асуына ат салысу ә рбір қ азақ стандық тың міндеті. Болашағ ымыз айқ ын, жү зіміз жарқ ын болу ү шін бү гіннен бастап ең бек етіп, Жолдауды жү зеге асыру баршамыздың міндетіміз демекпін.

71. Нұ рлы ЖОЛ – БОЛАШАҚ Қ А БАСТАР ЖОЛ» ЖАСТАР КӨ ЗІМЕН                                     Ағ ымдағ ы жылдың 11 қ араша кү ні Мемлекет басшысы Н. Ә. Назарбаев «Нұ р Отан» партиясы Саяси кең есінің кең ейтілген отырысында кезекті он тоғ ызыншы халық қ а Жолдауын жариялады. Сондай-ақ, кү ллі қ азақ стандық тар барша назарымен тың дағ ан Жолдау ерекше жағ дайда, ә рі уақ ытынан бұ рын жария етілді. Бұ л дегеніміз, ел Президентінің Қ азақ станды бү гінгі ә лемдік қ аржылық -экономикалық дағ дарыс пен геосаяси ахуалдың салдарын жең уде уақ ытты тиімді, ә рі дер кезінде пайдалану керек екенін байқ атты. Ә р кезең де болмасын, ә лемдік жаһ андану мен нарық тағ ы бә секелестікте уақ ыттың алатын орыны айрық ша. Осы орайда, атақ ты неміс философы Артур Шопенгауэрдің сө зі еске тү седі. (Средний человек озабочен тем, как бы ему убить время, человек же талантливый стремится его использовать. ) Ұ лт кө шбасшысы Н. Назарбаевтың жыл сайынғ ы халық қ а Жолдауы мемлекеттің алдағ ы жылдары дамуының басты бағ дары мен тірегі болып табылатыны сө зсіз. Ал, кешегі " Нұ рлы жол – болашақ қ а бастар жол" атты Елбасының Жолдауы барша бірлігі жарасқ ан, ынтымағ ы берік мемлекетімізді алдағ ы уақ ытта бә секеге қ абілетті 30 елдің қ атарына қ осатын маң ызды бағ ыт болмақ. 1997 жылдан бері ә р жыл сайын халық қ а Жолдауда Елбасы Н. Назарбаев елдің дамуы мен маң ызды бағ дар алуында жастардың орнын айрық ша екенін ә р кез атап келеді. Жә не осы жолы да солай болды, қ ай кезде де Елбасы жастарды аузына алғ анда, біз ө зімізді қ оғ амның маң ызды бір бө лігі екенімізді мақ тан етеміз. Жастар – тә уелсіз елімізді ә лемге танытқ ан, соны­­­­мен бірге, бү гіні мен ерте­ң ін ең ­селендіруші, кө шбас­шы­лық, кө регенділік қ асиеті­­мен ә лемдік ірі саясаткер дең гейіне кө терілген Тұ ң ғ ыш Президентіміз Нұ рсұ лтан Назарбаевтың саясатын қ олдайтын бірден-бір ізбасары. Елбасының Қ азақ стан халқ ына арнағ ан «Нұ рлы Жол» атты Жолдауын тың дай отырып, ө зімізге ү лкен міндет жү ктелгенін ұ ғ ындық. Елбасы бұ л Жолдауында ә лем елдері кезігіп отырғ ан дағ дарыстан Қ азақ стан халқ ын аман-есен алып шығ ып, зейнетақ ы мен жалақ ы кө лемін кемітпеудің маң ыздылығ ына айрық ша тоқ талды. Бү гінгі нарық тың талабы баяғ ыдай ірі зауыттар арқ ылы емес, шағ ын жә не орта бизнесті ө ркендету арқ ылы экономиканы тұ рақ тандыруғ а басым бағ ыт беріледі. Ә лемнің бар елі осы жолмен ө тіп келеді. Біздің елімізде шағ ын жә не орта бизнесті кү нделікті тірлігіне айналдыруғ а ұ мтылушылар кө п. Соның арасында жастардың қ атары да кө бейіп келеді. Бизнестің бұ л тү рі тек ірі қ алаларда ғ ана емес, аудандарда, тіпті ауылдарда кең тарала тү суде. Шағ ын жә не орта бизнес ө кілдері арасында қ ұ ндылық тарымыз бен тө л мә дениетіміздің, қ азақ ы отбасы мен ғ асырлардан ү зілмей келе жатқ ан дә стү ріміздің тынысын ашуды кө здегендерді байқ ап жү рміз. Демек, елімізде ә р азаматтың, ә сіресе, жастардың ерінбей, жалық пай ең бектенуіне, ел игілігіне қ ызмет етуіне тағ ы да ү лкен қ олдау жасалып отыр. Бұ л жай ғ ана айта салынғ ан емес, Елбасының, мемлекеттің тарапынан жасалғ ан маң ызды қ олдау. Біз сан ғ асырлардан бері аң сағ ан тә уелсіздігімізді бекем қ ылуғ а талпынып, сол жолда бірнеше ауқ ымды істерді атқ арып келе жатқ ан айбынды елдің ұ рпағ ымыз. Біздің мақ сатымыз – Тә уелсіз Қ азақ мемлекетінің егемендігін сақ тау, еліміздегі ішкі бірлікті нығ айтып, ұ лттар татулығ ына селкеу тү сірмеу, ең бас­тысы – отандық экономиканы ө ркендетуге лайық ты ү лес қ осу. Жолдауда ел жастарының назарына мемлекетіміздің тә уелсіздік алғ ан жылдардың алғ ашқ ы кезең дері мен бү гінгі жағ дайы жайлы салыстырулар айрық ша аталып ө тілді: " Біздің жастарымыз жаң а, тә уелсіз елде ө сіп келеді. Бү гінгі буын 90-шы жылдардағ ы этносаралық соғ ыстар мен қ ақ тығ ыстарды, кү йреуді кө рген жоқ. Сондық тан кө пшілігі Қ азақ стандағ ы тұ рақ тылық пен қ олайлы ө мірді туғ аннан солай болуғ а тиіс сияқ ты қ абылдайды. Біз жастар – біздің болашағ ымыздың тірегі екенімізді айтып келеміз. Мемлекет жаң а буынның алдында барлық есіктер мен жолдарды ашты! «Нұ рлы Жол», міне, біздің креативті ырғ ақ ты жастарымыздың кү ш-жігер жұ мсап, қ ұ лаш сермейтін тұ сы осы! ". 72. Халық аралық ұ йымдардың негізгі мақ саттары: БҰ Ұ, ЕҚ ЫҰ, ШЫҰ, ДҚ Ұ, НАТО, МАГАТЭ, ЕО. Қ ашан пайда болды, қ ұ рлымына қ ай елдер кіреді, қ андай мақ сатпен ұ йымдастырылды.                     Біріккен Ұ лттар Ұ йымы – екінші дү ниежү зілік соғ ыстан кейін КСРО, АҚ Ш, Қ ытай жә не Ұ лыбритания мемлекеттерінің белсенділік танытуымен қ ұ рылғ ан халық аралық ұ йым. Бас кең сесі орналасуы — Нью-Йорк, АҚ Ш. Ағ ымда БҰ Ұ қ ұ рамына 192 мемлекет кіреді. «Біріккен Ұ лттар» атауын АҚ Ш президенті Ф. Д. Рузвельт ұ сынды. Декларациясы Сан-Францискода 1945ж. 24 қ азанда қ абылданды. Бұ л БҰ Ұ -ң кү ні деп жарияланды. Жалпығ а ортақ ерекше маң ызды мә селелер, атап айтқ анда, бейбітшілік пен қ ауіпсіздікЖарғ ысына сә йкес, БҰ Ұ ө з қ ызметінде келесі 4 мақ сатты кө здейді: бү кіл ә лемде бейбітшілік пен қ ауіпсіздікті сақ тау;                                                                ұ лттар арасындағ ы достық қ атынастарды дамыту;                                                        халық аралық мә селелерді шешуде халық аралық ынтымақ тастық ты жү зеге асыру мен адам қ ұ қ ығ ын қ ұ рметтеуді қ олдау;              осы мақ саттарғ а қ ол жеткізуде ұ лттардың бірлесіп ә рекет ететін орталығ ы болу. Еуропадағ ы Қ ауіпсіздік жә не Ынтымақ тастық Ұ йымы (ЕҚ ЫҰ ) (ағ ылш. Organization for Security and Co-operation in Europe) — саяси диалог ү шін арналғ ан халық аралық ұ йым. Негізгі мақ саты — жетілдірілген басқ ару мен демократиялық ү рдіс негізіндегі аймақ тық тыныштық пен қ ауіпсіздік. ЕҚ ЫҰ, Біріккен Ұ лттар Ұ йымы астындағ ы ад хок (Ad hoc) ұ йым (VIII тарау), алдын ала ескерту, шиеленістерді тоқ тату, тоқ ырау-менеджментіне жә не пост-конфликттік реабилитация істеріне аса назар аударады. Ұ йым Еуропа, Кавказ, Орталық Азия, Солтү стік Американың 56 мемлекеттерін, яғ ни солтү стік жарты шардың кө п елін қ амтиды. Ұ йым Салқ ын Соғ ыс кезінде Батыс — Шығ ыс форумы ретінде қ ұ рылғ ан.

Шанхай Ынтымақ тастық Ұ йымы, (ШЫҰ ) — 1996 жылы «Шанхай бестігі» деп атаумен қ ұ рылғ ан халық аралық ұ йым. Қ ұ рылтайшылар болып алдынан Қ азақ стан, Қ ырғ ызстан, Қ ытай, Ресей жә не Тә жікстан кірген.                                                                      2001 жылдың маусымның 1 Ө збекстан ұ йымғ а кіргеннен бастап Шаң хай Ынтымақ тастық Ұ йымы (ШЫҰ ) деген атпен тұ рақ ты істейтін ү кімет-аралық ұ йым. Шанхай ынтымақ тастық ұ йымы (ШЫҰ ) [The Shanghai Cooperation Organisation] 2001 ж. 15 шілдеде Шанхайқ аласында алты мемлекеттің (Қ ытай, Ресей, Қ азақ стан, Қ ырғ ызстан, Тә жікстан жә не Ө збекстан) бастамасымен қ ұ рылғ ан ү кіметаралық халық аралық ұ йым. мақ саттары мынадай: мү ше-мемлекеттер арасында ө зара сенім, достық, тату кө ршілік қ арымқ атынастарды нығ айту;                                                               саяси, сауда-экономикалық, ғ ылыми-техникалық, білім беру, қ уат кө зі, кө лік, экологиялық жә не ө зге де салаларда тиімді ә ріптестік шараларын дамыту;                            ортақ кү ш жү мсап аймақ тық бейбіт ө мірді, қ ауіпсіздікті жә не тұ рақ тылық ты қ амтамасыз ету, демократиялық, ә діл жә не ү тымды саяси, экономикалық халық аралық тә ртіп орнатуғ а жағ дай жасау.                                              Еуропалық одақ (Еуроодақ, ЕО) - Еуропаның Еуропалық Одақ туралы келiсiм шартына қ ол қ ойғ ан 27 мемлекетің экономикалық жә не саяси бірлестігі. Еуропалық одақ (ЕО) – халық аралық саяси жә не экономикалық бірлестік. Жалпы саны 373 млн адамнан асатын халқ ы бар Еуропа территориясында орналасқ ан Германия, Франция, Италия, Бельгия, Нидерланд, Люксембург, Ұ лыбритания, Дания, Ирландия, Грекия, Испания, Португалия, Австрия, Финляндия, Швеция сияқ ты елдердің (1993) қ атысуымен қ ұ рылғ ан                                 Солтү стік атлантикалық келісім ұ йымы , НА́ ТО (ағ ыл. - North Atlantic Treaty Organization, NATO; фр. Organisation du traité de l'Atlantique Nord, OTAN) - ә скери-саяси одақ. 1949 жылы 4 сә урде 12 мемлекет (АҚ Ш, Ұ лыбритания, Франция, Белгия, Нидерланды, Люксембург, Канада, Италия, Португалия, Норвегия, Дания, Исландия) қ ол қ ойғ ан Солтү стік Атлантикалық келісімшарты негізінде қ ұ рылғ ан. Кейінірек НАТО-ғ а басқ а да еуропалық мемлекеттер кірді. Қ азіргі таң да НАТО-ғ а 28 мемлекет мү ше болуда. 1954 жылы Кең ес Одағ ы мү ше болып кіруге сұ ранады, НАТО оғ ан бас тартады. НАТО-ның негізгі мақ саты шартқ а қ атысушы мемлекеттердің саяси ынтымақ тастық жә не ұ жымдық қ орғ аныс негізінде тә уелсіздікті, егемендікті жә не демократиялық қ ұ рылымды сыртқ ы агрессиядан қ орғ ау екендігі 1949 жылғ ы Вашингтон шартында жазылғ ан, бұ л ұ станым 1990 жылғ ы Лондон декларациясында қ уатталғ ан                           Атом энергиясы жө ніндегі халық аралық агенттік (МАГАТЭ) – бұ л ядролық технологияларды бейбіт пайдалану саласындағ ы ғ ылыми-техникалық ынтымақ тастық тың жетекші дү ниежү зілік форумы. МАГАТЭ 1957 жылы БҰ Ұ -ның шешімімен 1954 жылдың 4 желтоқ санында қ ұ рылды, арнайы келісіммен байланысты БҰ Ұ жү йесіне кіреді, жыл сайын ө зінің қ ызметі туралы БҰ Ұ -ның Бас Ассамблеясына баяндама ұ сынады жә не қ ажет жағ дайда – БҰ Ұ Қ ауіпсіздік Кең есіне ұ сынады. МАГАТЭ жарғ ысы Нью-Йорктегі қ ұ рылтайшылық конференцияда 1956 жылдың 26 қ азанында бекітілді жә не 1957 жылғ ы 29 шілдеде кү шіне енді. 73. Тә уелсіз Қ азақ станның рухани дамуы (1991-2010 жж. ). Н. Ә. Назарбаевтың «Тарих толқ ынында» ең бегі.                                    Мә дени процестер. 1991 жылдан кейін оқ у жү йесі белгілі мө лшерде дағ дарысқ а ұ шырады. 1993 жылдың басында (1 қ аң тар) Қ азақ станда 154 мың дық орны бар 303 бала бақ шасы жабылды, орта мектептер саны азайды. Екінші жағ ынан мемлекеттік емес мекемелерінің, мектептер жә не жоғ ары оқ у орындарының пайда болу процесі басталды. 1989 жылғ ы Тіл туралы Заң ның жә не Конституция негізінде ұ лттық білімнің жандануына мү мкіндік туды. Елісміздің кө п ұ лтты мә дениетін дамытуда 40 ұ лттық мә дени орталық тар мен Қ азақ стан халық тарының біріккен Ассамблеясы жұ мыстар атқ аруда.             1997 жылы Қ азақ станда 53 мемлекеттік, 40-тан астам коммерциялық жоғ ары оқ у орындары болғ ан болса, 2000 жылдың басында 51 мемлекеттік, 100-ден астам коммерциялық жоғ ары оқ у орындар болды.                                               Қ азақ станның барлық жоғ ары жә не арнаулы орта оқ у орындарында қ азақ тілінде оқ у бө лімдері ашылды. Соң ғ ы жылдары 300-ден астам жалпы орта білім беретін қ азақ мектептері ашылып, олардың саны– 3, 3 мың ғ а жетті. Республикада 17 ұ лт тілінде жү здеген мектеп бар. 12 тілде газеттер мен журналдар шығ ып тұ рады, 11 жә не 6 тілде хабар жү ргізетін теле-радио қ ызмет етеді.                                                              1999 жылғ ы 11 маусымда – Қ азақ стан Республикасының “Білім туралы” Заң ы жарияланды. 2006 жылдың басында республика бойынша 252. 800 ұ стаз ең бек етуде.                                                          Қ азақ стан тә уелсіздік алуымен байланысты халық қ а білім беру жү йесінің халаралық байланысы кең ейді. Білімді мамандарды кө бейту мақ сатында жастарды шетелдердің беделді оқ у орындарына жіберу ө зекті сипат ала бастады. 1993 жылғ ы 5 қ арашада Президенттің “Болашақ ” атты 250 халық аралық стипендиясы белгіленді. Қ азақ стан халық тарының мә дениетін бү кіл ә лемге таныту мақ сатында ЮНЕСКО ауқ ымында Қ азақ стан Республикасының мерекелері аталып ө туде.                                                              1997 жылы ұ лттық татулық жә не саяси қ уғ ын-сү ргін қ ұ рбандарын еске алу жылы. 1930-1932 жылдардағ ы ұ лы қ асіреттің 65 жылдығ ы жә не сталиндік қ уғ ын-сү ргінге тү скен ұ лттық зиялылар қ асіретінің 60 жылдығ ы атап ө тілді. 1997 жылы 13 желтоқ санда Ақ молада саяси қ уғ ын-сү ргін қ ұ рбандарына арналғ ан мемориалдық кешен ашылды.           1998 жыл-халық білігі мен ұ лттық тарих жылы. Бұ л жылы 23 ірі Ғ ылыми форумдар ө ткізіледі.                   Республиканың барлық облыстарына 24 ғ ылыми экспедициялар аттандырылып, 74 ауданды аралады. Тараз қ аласына таяу жерде архитектуралық ғ имарат-Ақ ыртас кешені ашылып зерттелді. Мантуя (Италия) қ аласында “Алтын адам Қ азақ стан далалары қ ола дә уірінен халық тардың ұ лы қ оныс аударуына дейін” атты кө рме ө ткізілді.                      1999 жыл – Ұ рпақ тар бірлігі мен сабақ тастығ ы жылы болып табылады. Осығ ан орай атқ арылғ ан жұ мыстар: 6 томдық “Қ азақ стан ұ лттық энциклопедиясының ” І-ші томы, М. Шоқ ай шығ армаларының екі томдығ ы шық ты. Қ ытай мұ рағ аттары негізінде Қ азақ тарихына арналғ ан 5 кітап жарық кө рді. “Алпамыс батыр” жарынаң 100 жылдығ ына арналғ ан ғ ылыми-теориялық конференция ө тті.                                        М. Хайдар Дулатидің 500 жылдығ ына арналғ ан мерейтой ө ткізіліп, “Тарих-и-Рашиди” ең бегі қ азақ тілінде шығ арылды. Сонымен қ атар бұ л жылы саяси қ уғ ын-сү ргін қ ұ рбандарын ақ тау жұ мыстары жалғ асты. Нә тижесінде 19. 144 адам толық тай ақ талды.                      2000 жыл- мә дениетті қ олдау жылы. 2001 жылы 18 маусымда Кү лтегін ескерткішінің кө шірмесі Астанағ а ә келінді. 2001 жылы 5 маусымда Қ азақ станда Ресей Федерациясы мә дениетінің кү ндері басталды. 2003 жылы Астанада дү ниежү зілік жә не дә стү рлі діндер лидерлердің съезі болып ө тті. Осындай мә дени іс-шаралардың ө ткізілуімен қ оса, ә леуметтік қ айшылық тардың артуына, экономикалық жағ дайдың нашарлануына, ө мір сү ру дең гейінің тө мендеуіне байланысты халық тың рухани жағ дайы ө те кү рделі болды.         1999 жылы Н. Ә. Назарбаевтың “Тарих толқ ынында” атты ең бегі жарық қ а шық ты. Бұ л ең бектің “Тарихтың шең берлі жә не ұ лттық зерде” бө лімінде ел тарихын автор 12 кезең ге бө леді. Ең бектің маң ызы: Тарих қ ойнауын зерделей отырып ұ лттық қ асиетті сақ тауғ а тә рбиелеу қ ажеттігі баса айтылды. 74. Манифест " Ә лем. XXI ғ асыр " «Ә лем. XXI ғ асыр» Манифестінде кө рсетілген Елбасының қ арусыздану бағ дарлама бастамалары ә лемдік қ оғ амғ а қ ажетті, уақ тылы жә не ө те ахуалды болып табылады.                                                    Бү гінде ә лемде қ ауіп тө ндіріп отырғ ан қ атерлі террористік топтардың пайда болуынан ә лемдік қ оғ ам ү шін кү ннен кү нге аппатты салдар туғ ызып ә лем ө те кү рделі жағ дайларғ а тап болуда. Сондық тан жаһ андық қ ауіпсіздіктің жағ дайын жасау ү шін бү кіл адамзаттың кү шін салу қ ажет. Қ азақ стан бірінші боп қ арусыздық ты енгізід жә не Украина мен Беларуссия бірге ө з жер аумағ ында ядролық қ арудан бастартып алғ ашқ ы ү ш елдің қ атары болды. Ядролық қ арусыз ө мір сү руді таң дау Қ азақ стан ү шін ө мірлік маң ызды. Ә лемдегі тө ртінші ядролық ә леуеттен бастарту жә не Семей ядролық полигонын жабу туралы еліміздің басшысының шешімін халық ө те жоғ ары бағ алады. Сондай-ақ Нұ рсұ лтан Назарбаев ядролық ө рістетпейге қ атысты «Ә лем. XXI ғ асыр» Манифестінде бір қ атар маң ызды жә не негізгі жерлерін атап ө тті.                              XXI ғ асыр: соғ ыссыз ә лем»бағ дарламасы бойынша жаһ андық стратегия ү ш басты қ ағ идатты мазмұ ндауды талап етеді, біріншіден, қ арудың жаң а тү рлерін дайындауғ а тиым салу, екіншіден, ядролық қ арудық ң барлық тү рін сынақ тан ө ткізуге тиым салу, ө йткені қ ару сынақ тан ө ткізілмесе ол тиімсіз болады, ү шіншіден, қ ысқ артудың мү мкіндігінше ең жоғ арғ ы жиынтық жұ мыстарын жү ргізу, бір жағ ынан ядролық қ арудың қ оры, екінші жағ ынан аталғ ан қ аруларды халық аралық террористік ұ йымдар немесе басқ а тұ лғ алардың қ олына жетпеу ү шін қ орғ ау формасын қ ұ ру, ө йткені жаппай жою қ аруларын қ олданудан тек қ ана ә скери нысандармен қ осаазаматтық нысандарда зардап шегуі мү мкін. 75. Қ азақ станның халық аралық қ ауымдастық тағ ы орны мен беделі. Біріншіден, басқ а елдермен, оның ішінде бұ рынғ ы Одақ қ а кірген республикалармен, Азия, Тынық мұ хит, Таяу Шығ ыс аймағ ы, Еуропа елдері жә не АҚ Ш-пен халық аралық байланысты ө ркендету. Екіншіден, шет елдермен тек дипломатиялық байланыс қ ана орнатып қ оймай, сонымен қ атар, олармен мә дени-экономикалық байланысты кү шейту, сол арқ ылы алдың ғ ы қ атарлы ө ркениетті елдердің қ атарына қ осылу. Ү шіншіден, Қ азақ станның қ ауіпсіздігін сақ тау, дү ниежү зілік соғ ысты, ядролық қ аруды қ олдануды болдырмау. Міне, осы бағ ытта 1991 жылдан бастап сыртқ ы саясат пен халық аралық қ атынастар саласында кө птеген шаралар іске асырылды. Қ азақ стан ө зінің барлық кө ршілерімен, негізгі ә ріптес мемлекеттерімен байыпты жә не болжауғ а болатындай байсалды қ арым-қ атынастар орнатты. Сыртқ ы саясаттың негізгі дің гегі – кө пвекторлық жол, яғ ни кө п бағ ыттылық. Ол – еліміздің геосаяси жағ ынан орналасуына байланысты ө мірдің ө зі талап етіп отырғ ан қ алыпты жағ дай. Ө ткен уақ ыт ішінде Қ азақ стан Республикасын дү ние жү зінің 180-нен астам мемлекеті таныды. Қ азақ стан 120-дан астам елмен дипломатиялық қ атынастар орнатты. Шет елдерде 40-тан астам дипломатиялық жә не консулдық ө кілдіктер ашылды. Ал Алматы мен Астанада 50-ден астам шетелдік елшілік пен миссия, халық аралық жә не ұ лтаралық ұ йымдардың ондағ ан ө кілдігі жұ мыс істейді. Қ азақ стан ө зінің сыртқ ы саясатында ең жақ ын жә не ірі кө рші мемлекеттер – солтү стікте Ресеймен, ал шығ ыста Қ ытаймен тығ ыз қ арым-қ атынас орнатуғ а ерекше назар аударып келеді. Қ азақ стан мен Ресей арасында 1992 ж. 25 мамырдағ ы Достық, ынтымақ тастық жә не ө зара кө мек туралы шартқ а қ ол қ оюдың зор тарихи маң ызы бар. Екі халық тың достығ ы мен ынтымақ тастығ ын нығ айтуда 1996 ж. 27-ші сә уірде Ресей Федерациясының Президенті Б. Ельцин мен Қ азақ стан Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Алматыда кездесіп, Қ азақ стан мен Ресей бірлескен Декларациясына қ ол қ оюының маң ызы ө те зор болды. Онда Қ азақ стан мен Ресейде жү ргізіліп жатқ ан демократиялық қ айта қ ұ рулар мен саяси-экономикалық реформалардың екі ел халық тарының болашағ ы ү шін ү лкен мә ні бар екендігі атап кө рсетілді. Ресей мен Қ азақ стан арасында ынтымақ тастық тың одан ә рі дамуында 1998 ж. 6-шілдеде Мә скеуде қ ол қ ойылғ ан мә ң гілік достық пен ынтымақ тастық туралы Декларация маң ызды рө л атқ арды. Оның негізінде екі мемлекет арасындағ ы қ аржылық ө зара келіспеушіліктерді реттеу жә не Байқ оң ыр космодромын бірлесіп пайдалану мә селелері шешілді. 2000 ж. 25 қ аң тарында Қ азақ стан Елбасы Н. Ә. Назарбаев пен Ресей Президенті В. Путиннің кездесуі болды. Онда екі жақ ты қ арым-қ атынасты одан ә рі жетілдіре тү суге жете мә н берілді. Ал 2002 ж. желтоқ санда Қ азақ стан Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Мә скеуге ресми сапары барысында екі ел арасында қ алыптасқ ан достық байланыстарды барынша терең детуге кү ш салынатыны баса айтылды. Сондай-ақ, аймақ тық жә не халық аралық кө кейкесті проблемалар тө ң ірегінде жан-жақ ты пікір алмасылды. Екі жақ ты дең гейдегі, ТМД, ЕурАзЭқ, ШЫҰ шең берлеріндегі ынтымақ тастық қ арым-қ атынастар аймақ тағ ы елдер қ ауіпсіздігінің, интеграциялануының басты кепілі болып табылатыны атап кө рсетілді. 2003 жыл Ресейдегі Қ азақ стан жылы, 2004 жыл Қ азақ стандағ ы Ресей жылы ретінде мемлекеттік дең гейде аталып ө тті. 2004 жылы екі мемлекет арасындағ ы тауар айналымы 7 млрд. долларғ а жетті, мұ ның ө зі 2003 жылғ ы сондай кө рсеткіштен 40% дерлік кө п (Егемен Қ азақ стан, 12. 01. 2005). 2005 жылдың басында Қ азақ станда тұ тастай жарғ ылық қ оры 250 миллион АҚ Ш долларынан асатын, Ресеймен бірлескен 1100 кә сіпорын болды. Тә уелсіздік жылдары оң тү стік-шығ ыстағ ы ү лкен кө рші мемлекет - Қ ытай Халық Республикасымен тату кө ршілік жә не достық қ атынастар орнатуда едә уір табыстарғ а қ ол жетті. 1990 ж. Қ азақ стан мен Қ ытайдың темір жол арқ ылы ө зара байланысы іске асты, сө йтіп, біздің республика Тынық мұ хит жағ алауына ең қ ысқ а жолмен шығ у мү мкіндігіне ие болды. Қ азақ стан-Қ ытай қ арым-қ атынасының дамуы ө те жоғ ары қ арқ ын ала бастады. Қ азақ стан Республикасы Президентінің Қ ытай Халық Республикасына 1992 ж. тамызда барғ ан алғ ашқ ы сапарынан бастап, барлық байланыс жолдарын ашудың сә ті тү сті. Екі елдің арасында сауда соң ғ ы жылдары ондағ ан есе ө сті. 1997 ж. 25 қ ыркү йекте Алматыда ө ткен Қ азақ стан жә не Қ ытай делегациялары арасындағ ы келіссө з барысында Батыс Қ азақ стан мен Батыс Қ ытайды жалғ астыратын мұ най қ ұ бырына шығ ыстағ ы кө ршіміз тарапынан 9, 5 млрд. доллар жұ мсалатыны жө ніндегі шартқ а қ ол қ ойылды. Мұ ның ө зі саяси-экономикалық байланысты нығ айтуғ а, шекара маң ында тыныштық пен бейбіт ө мірді сақ тауғ а кепілдік берді. 1998-1999 жж. белсенді дипломатиялық ә рекеттер арқ ылы Қ ытай мен Қ азақ стан арасында тағ ы да жаң а маң ызды уағ даластық тарғ а қ ол жетті. Ең алдымен шекараны нақ тылау негізінен аяқ талды. Қ ытаймен арадағ ы шекараны айқ ындап белгілеу Қ азақ станның ұ лттық қ ауіпсіздігіне қ осымша кепілдіктер берілгенін білдірді. Қ азақ стан Президентінің Қ ытай мемлекетіне 2002 ж. желтоқ сан айында жасағ ан сапары екі ел арасындағ ы ынтымақ тастық тың жаң а кезең ін айқ ындады. Екі мемлекет басшыларының кездесуі барысында 5 қ ұ жатқ а қ ол қ ойылды. Оның ең маң ыздысы “Қ азақ стан Республикасы мен Қ ытай Халық Республикасы арасындағ ы тату кө ршілік, достық жә не ынтымақ тастық туралы шарт” болып табылады. Сондай-ақ, бұ дан басқ а екі ел дең гейінде халық аралық ланкестікпен, сепаратизммен жә не экстремизммен кү ресте ынтымақ тастық жө нінде, екі мемлекет арасындағ ы қ ауіпті ә скери ә рекетті болдырмау туралы жә не т. б. қ ұ жаттарғ а қ ол қ ойылды. Екі арадағ ы сауда-экономикалық байланыстар жылдан-жылғ а артып, 2004 жылы оның кө лемі 3 млрд. АҚ Ш долларынан асты. Жалпы соң ғ ы жылдары Қ ХР басшыларымен ө зара кездесу, келіссө здер жү ргізу біздің елдің сыртқ ы саясатындағ ы тұ рақ ты қ ұ былысқ а айналды.

.