 |
Hadэs’e yapilan эtэrazlar ve Cevaplar
|
|
|
|
Bu hadis iзin, itirazcэlara vereceрimiz cevaplarэn, hakkэ arayanlara faydalэ olacaрэnэ umuyoruz. Tevfоk sadece Allah’tandэr. [585]
ЭTЭRAZ:
Эmam Buhвrо, Tвrihь’l-Kebir’inde, Mвlik’i zikrediyor. Mвlik ed-Dвr hakkэnda, ne bir cerh, ne de bir ta’dil zikretmiyor. Bunu, bazэlarэ ta’dil olarak anlэyor; meзhыl de demiyor. Fakat bir юey sцylememesi, onun nezdinde meзhыl olduрuna iюaret etmesidir, buna iюaret ediyor.
Aynen Эbn Ebо Hвtim’in el-Cerh ve’t Ta’dil kitabэnda yaptэрэ, o ravi kendi nezdinde meзhыl olabilir, ama bir baюkasэ onun hakkэnda bir terceme biliyor olmasэ ihtimaline karюэlэk, hьkьm verir gibi konuюmazlar, ya susar yada bilmiyoruz derlerdi, bu, bilen varsa getirsin demektir. Ya da fоhi cehвle/ onda cehalet var, derlerdi.
Elbani’nin yaptэрэ gibi, Эbn Ebо Hвtim’den naklederken, ihtiyatlэ konuюmuю, Эbn Ebо Hвtim, onda cehalet olduрuna iюaret etmiю, diyerek nakil ediyor, bu ihtiyatэ Elbani’de de gцrьyoruz. Ama bunu anlamazdan geliyorlar.
CEVAP:
1- Эtirazcэ, bunu ta’dil anlayan “ bazэlarэ ” dediрi kimselerden tek bir isim bile vermiyor. Veremez; зьnkь onlardan цyle diyen kimse yok. Dьюьk bir iftira… Oysa onlar, bu ravinin ta’dilini et-Tвrоhь’l-Kebоr’de zikredilmesinden deрil, baюka yerlerden bulup sцylьyorlar.
2- Эmam Buhвrо, Tвrihь’l-Kebir’inde, Mвlik’i zikrediyor. Mвlik ed-Dвr hakkэnda, ne bir cerh, ne de bir ta’dil zikretmiyor. Bunu, bazэlarэ ta’dil olarak anlэyor; meзhыl de demiyor. Fakat bir юey sцylememesi, onun nezdinde meзhыl olduрuna iюaret etmesidir,derken ya sцzь geзen kitabэ hiз gцrmediрini veya okumadэрэnэ yahut da yalan sцylediрini ele veriyor. Зьnkь Эmam Buhвrо (rahimehullah), bu eserinde, bir зok sika rвvо hakkэnda cerh ve ta’dоlden hiз sцz etmemektedir.
Юayet bu kiюi, -kitabэ tamamen veya kэsmen okumak юцyle dursun- bir baksaydэ, Mвlik Эbnu Эyad’эn hemen цnьnde ve ardэnda yer alan ve Buhari’nin Sahih’indeki bir takэm rivayetlerin senetlerini sьsleyen sika rвvilerde hiзbir cerh ve ta’dili zikretmediрini gцrecekti.
Sadece “ Mвlik ”lerden birkaз tanesini buraya alalэm:
Mвlik Эbnu Evs el-Hadesвn.
Bu zвt, Эbnu Hacer’e gцre Nebi sallallahu aleyhi ve sellem’i gцrmью (ve mьcerred rьyeti Sahвbо olmak iзin yeterli gцrenler nezdinde bir Sahвbо) ise de,[586] Buhвrо’ye gцre Sahвbо deрildir ve onun hakkэnda cerh de, ta’dil de zikretmemiюtir;[587] Zehebо, el-Kвюif’inde onun Sahвbо olup olmadэрэna temas etmeyerek, Kьtьb-i Sitte’nin tamamэnэn rвvisi olduрunu iюaretlemiюtir.[588]
Mвlik Эbnu Sьayr Эbni’l-Hэms Ebы Muhammed:
Buhвrо, Mьslim, Tirmizо, Nesво ve Эbnu Mвce ’nin de rвvоlerinden olan bu zвt hakkэnda “ A’meюden (hadоs) iюitti ” sцzьnden baюka bir юey sцylemedi (ve iюaret ettiрimiz gibi, ondan Sahih’inde rivayet yaptэ.) [589]
|
|
|
Mвlik Эbnu Эsmвоl Ebы Gassвn en-Nehdо:
Эmвm Buhвrо, Kьtьb-i Sitte’nin tamamэnэn rivвyetini aldэрэ bu ravi hakkэnda, “Zьheyr Эbnu Muвviye’den (hadis) iюitti ve (219)’da цldь” demekten baюka bir sцz sarf etmedi. Zehebо “hьccettir”, Эbnu Hacer de “sikadэr”, “mutkindir” dedi.[590]
Mвlik Эbnu Вmir Ebы Atэyye el-Hemedвnо:
Эbnu Mвce hвriз, Kьtьb-i Sitte’nin tamamэnэn rвvisi olan bu zвt hakkэnda Эmвm Buhвrо, bu eserinde hiзbir cerh ve ta’dil ifadesi kullanmamэюtэr.[591] Bцylesi raviler, et-Tвrоhu’l-Kebоr’de istemediрiniz kadar fazladэr. O halde utanma hissi henьz цlmemiю olan bir kimse, nasэl olur da “lakin bir юey sцylememesi, onun nezdinde meзhыl olduрuna iюaret etmesidir” diyebilir?
3- Эtirazcэ “lakin bir юey sцylememesi, onun nezdinde meзhыl olduрuna iюaret etmesidir” dedikten sonra, ne dediрinin farkэnda olmayan bir sarhoю gibi, bu sцzь ile alakasэ olmayan, aksine onu yэkan bir doрruyu anlamadan kopyalamak suretiyle “Aynen Эbni Ebо Hвtim’in el-Cerh ve’t Ta’dil kitabэnda yaptэрэ gibi, o ravi kendi nezdinde meзhыl olabilir, ama bir baюkasэ onun hakkэnda bir terceme biliyor olmasэ ihtimaline karюэlэk hьkьm verir gibi konuюmazlar, ya susar yada bilmiyoruz derlerdi, bilen varsa getirsin demektir, bu, ya da fоhi cehвle/onda cehalet var, derlerdi”
Эtirazcэ bunu demekle, kendisiyle зeliюkiye dьюьyor ve bunun bile farkэnda olmadэрэnэ ortaya koyuyor. Kendisi “meзhul olduрuna iюaret etmek” ile “onda cehalet vardэr”э “aynen” kelimesiyle ifade ettiрine gцre, onunla ne konuюulacak?
ЭTЭRAZ:
Elbani’nin yaptэрэ gibi, Эbni Ebо Hвtim’den naklederken ihtiyatlэ konuюmuю, Эbni Ebо Hвtim onda cehalet olduрuna iюaret etmiю, diyerek naklediyor. Bu ihtiyatэ Elbani’de de gцrьyoruz, ama bunu anlamazdan geliyorlar.
CEVAP:
Elbani nerede hangi ihtiyatэ gцsterdi? Yok цyle bir юey! Elbani ne sцylediyse, tamamen geliюi gьzel ve ilmi цlзьleri alt ьst edecek bir tarzda konuюmuюtur.
Nitekim allame muhaddis Mahmud Saоd Memduh bakэnэz ne diyor:
HвlbukiElbвnо (meseleyi hakikatinden) uzaklaюtэrdэ, hadis kaidelerine muрвyir davrandэ ve et-Tevessьl’de (120-121) Mвlik ed-Dвr adвleti ve zaptэ bilinmeyen bir rвvоdir dedi.
Buna dвir Elbвnо юunu delil getirmektedir:
Эbnu Ebо Hвtim, ondan (Mвlik’ten), Ebы Sвlih’ten baюka bir rвvо zikretmedi. Bunda da, onun meзhul olduрunu ifade etmek vardэr. Bunu -hэfz ve эttэlвэnэn geniюliрine raрmen- Ebы Hвtim’in kendisinin onun hakkэnda tevsik zikretmemesi de teyid etmektedir. Bцylece meзhullьk ьzere kalmэю oldu. (Elbвnо) sonra da, Hвfэz Mьnzirо Mвliku’d-Dвr rivayetinden bir kэssa getirdi, sonra da ‘Mвlik ed-Dвr’э tanэmэyorum’ dedi. Heysemо de (Mecmau’z-Zevвid)’de bцyle sцyledi, diyerek teyit etti. (Elbвnо’nin sцzь makamэn gerektirdiрi bir kэsaltmayla son buldu.)
Эbnu Ebо Hвtim ’in babasэ Ebы Hвtim’den bir rвvi iзin “ meзhullьk ” hakkэnda naklettiрi, dikkatli ve ihtiyatlэ sцzler юцyle dursun, kesin sцzlerin bile birзoрunun doрru olmadэрэ, baюka kaynaklara da mьracaat edilmesi gerektiрi, muhakkэk вlimler tarafэndan ifade edilmektedir. Meselв;
|
|
|
Эbnu Hacer, Fethu’l-Bвrо Mukaddimesinde, “el-Hakem Эbnu Abdillah el-Basrо” hakkэnda юцyle dedi:
Эbnu Ebо Hвtim, babasэndan bunun “ meзhul ” olduрunu nakletti.
(Эbnu Hacer diyor ki): Ben derim ki; kendisinden dцrt sika ravinin rivayet ettiрi ve ez-Zьhlо’nin sika kabul ettiрi bir kimse meзhul olmaz.
Эbnu Hacer, “Abbвs el-Kantarо” hakkэnda юцyle dedi:
Эbnu Ebо Hвtim babasэndan (Ebы Hвtim’den), bu ravinin “ meзhыl ” olduрunu nakletti. Ben (Эbnu Hacer) derim ki: Eрer zatэnэn meзhыl olduрunu kastettiyse, ondan Buhвrо, Mыsв Эbnu Hilвl ve Hasen Эbnu Alо el-Ma’merо rivayet etmiюtir. (Dolayэsэyla bu hьkьm doрru deрildir.) Eрer hвlinin bilinmezliрini kastetmiю ise, Ahmed Эbnu Hanbel’in oрlu Abdullah onu saрlam gцrdь ve: “ Babama sordum da, onu hayr ile yвd etti ” dedi. (Dolayэsэyla hali de meзhыl deрildir.)
Эmвm Sьyыtо, Tedrоbь’r-Rвvо’de: Sahihayn’de bulunan ve Ebы Hвtim’in “meзhыl” bulduрu rвvоlerden bir kэsmэnэ zikreder. Mesela “Ahmed Эbnu Вsэm el-Belhо’yi Ebы Hвtim’in “meзhыl” bulduрunu, ama Эbnu Hibbвn’эn onu “sika” kabul ettiрini, “Esbвt Ebы’l-Yesa”э Ebы Hвtim’in “meзhыl” bulduрunu, ama Buhвrо’nin tanэdэрэnэ, “Beyвn Эbnu Amr”э Ebы Hвtim’in “meзhыl” bulduрunu, ama Эbnu’l-Medоnо, Эbnu Hibbвn, Эbnu Adiyy ve Ubeydullah Эbnu Vвsэl’эn “sika” kabul ettiрini, “el-Hьseyn Эbnu’l-Hasen Эbni Yesвr”э Ebы Hвtim’in “meзhыl” bulduрunu ama Ahmed ve baюkalarэnэn “sika” kabul ettiрini, “Muhammed Эbnu’l-Hakem el-Mervezо”yi Ebы Hвtim’in “meзhыl” bulduрunu, ama Эbnu Hibbвn’эn “sika” kabul ettiрini sцyledi.[592]
Юьbhesiz ki Эbnu Ebо Hвtim’in bir adam hakkэnda susmasэ, Mвlik ed-Dвr’эn -Elbвnо’nin burada anlattэрэ gibi- meзhыl olduрu anlamэna gelmez.
Эbnu Ebо Hвtim, bu rвvо hakkэnda sustu; Зьnkь o, onun hakkэnda ne bir cerh, ne de bir ta’dоl bulmadэ.
Эbnu Ebо Hвtim, Cerh ve Ta’dоl bahisleri ьzerindeki sцzlerinin sonunda (1/37) юцyle demiюtir:
Ьstelik biz (bu kitapta), cerh ve ta’dоl bulunmayan birзok isim zikrettik ki, haklarэnda cerh ve ta’dоl bulunmasэ umuduyla, kendinden ilim rivayet edilen herkesi iзine alsэn. Biz de bцylece, bundan sonra inювallah onlarэ da diрerlerine katarэz. (Bitti.)
Цyleyse haklarэnda cerh ve ta’dоlin bulunmamasэ, onlarэn meзhыl olmasэ demek deрildir. Зьnkь meзhыl olmak bir cerhtir. Oysa o, bunu ne aзэkзa, ne de iюaretle sцylemedi. Hatta vakэa buna kesinlikle ters dьюmektedir. Эbnu Ebо Hвtim’in hakkэnda sustuрu nice rвvо vardэr ki, baюka hadis imвmlarэ, onlar hakkэnda cerh veya ta’dоl bulmuюlardэr. Ricвl kitaplarэ bunun misalleriyle doludur. Bundan daha da fazlasэ, Эbnu Ebо Hвtim’in cerh ve ta’dilde itimat ettiрi Ebы Hвtim, birзok Sahвbо hakkэnda “Meзhыldьr” tabirini aзэkзa kullanmэюtэr. Hвfэz, bunu et-Tehzоb’de (3/357) aзэkзa ifade etmiюtir.
7- Эbnu Ebо Hвtim’in el-Cerh ve’t-Ta’dоl’inden bihaber olan bu юahэs, bilgiзlik taslayayэm derken bilgisizliрini iюte bцylece ele vermiюtir.
ЭTЭRAZ:
Эmam Mьnziri ve Heysemо, onu tanэmэyoruz diyorlar. Yani bu, zaptэnэ, hэfzэnэ, rivayetteki tesebbьtьnь tanэmэyoruz demektir. Зьnkь Malik ed-Dвr’эn tabiinden olduрu ve adaleti yцnьnden gьvenilir olduрu maruf, lakin zaptэ, hэfzэ maruf deрil, hэfzэ hiзbir imam tarafэndan tevsik olunmamэю.
CEVAP:
1- Var ama siz gцzьnьzь kapatэyorsunuz. Birзok hadоs usыlь kaidesinden sika olduрu anlaюэlan ve Эbnu Sa’d, Halоlо, Эbnu Kesоr, Эbnu Hacer ve birзoklarэnэn aзэk ifadeleriyle veya bunlarэn lazэmэyla tevsik edilmiю olan bir zatэ “kimse tevsik etmedi” demek, bu meseleyi bilmediрini gцsterir.
|
|
|
2- Эmвm Mьnzirо ve Heysemо onun “ mechыl olduрu ”nu deрil, “ O’nu tanэmadэklarэ ”nэ sцylьyorlarsa da, bu iki ifade arasэndaki farkэ bazэlarэ anlamaz veya anlamazdan gelirler.
3- “Maruf”luрu sadece adalete hasretmeyi nasэl becerebildiрiniz, merak edilesi ve юaюэlasэ bir юey!... Hвlbuki Hвfэz Ebы Ya’lв el-Halоlо el-Эrювd’da (1/313) юцyle dedi:
Mвlik ed-Dвr Цmer radэyallвhu anhu’nun вzвdlэ kцlesi, eski bir Tвbiо, ьzerinde itifвk edilen ve Tвbiыn’un цvdьрь bir kimsedir.
4- Tвbiыn’un bьyьklerinden olan bir ravinin zabt’э bilinmese bile, bu Эmвm Buhвrо’nin de dвhil olduрu cumhыra gцre “sika”lэрa zarar vermez.
Nitekim Эbnu Sa’d onu et-Tabakat’ta Medоneli Tвbiоlerin birinci tabakasэnda (6/5) zikretti ve “Ma’rыf” (iyi) olarak tanэnan bir kimse olduрunu юцyledi.
5- Юayet son derece юiddetli davranэlacaksa, Эbnu Hibbвn’эn (O’nu) sika bulmasэna sэrt dцnьlecekse ve Halоlо’nin tartэюmayэ kesip atacak sцzь ьzerinde durulmayacaksa, bu zat hakkэnda en зok sцylenilebilecek sцz, dцrt sika imвmэn ondan rivвyeti ve bilhassa Sahвbe’nin Эmвmlarэnэn ona gьvenmeleri ile zвhiren вdil bir kimse olmasэdэr. Bu sebeple -en dьюьk bir hвlde ve son derece bir юiddetli davranmaya raрmen- Tвbiыn’un mestыrlarэndan olmaktan зэkmayacaktэr. Hвlbuki imamlar, onlarэn rivвyetlerini kabыl etmiюlerdir.
Эbnu Salah, Mukaddime’sinde (145’te) юцyle demiюtir:
Birзok meюhыr hadis kitabэnda, зok eskide kalmэю ve gizli hallerinden haberdar olmanэn imkвnsэz olduрu, bir зok rвvо hakkэndaki amelin, mestыrun rivвyetinin kabul edilmesi gцrьюьne benzemektedir. Allah en iyisini bilir. (Bu зeюit) mestыr’un rivвyetinin kabulьne dair olan delillerin en bьyьklerinden biri de, Buhвrо ve Mьslim ’in onlarэn hadislerini kabul etmeleridir.
Zehebо, el-Mоzвn’da (1/556) Hafs Эbnu Buрeyl’in tercьmesinde юцyle dedi: Buhвrо ve Mislim’in Sahihlerinde bu tьrden, birзok rвvо vardэr ki, onlarэ kimse zayэf kabыl etmemiюtir, onlar meзhыl kimseler de deрillerdir. (Bitti.)
Zehebо, yine el-Mоzвn’da (3/426) Mвlik Эbnu’l-Hayr ez-Ziyвdо’nin tercьmesinde юцyle dedi: Buhвrо ve Mьslim’in Sahihlerinde, sika olduklarэna dair, haklarэnda aзэk bir ifade kullanэldэрэnэ bilmediрimiz rвviler vardэr.
Cumhыrun Gцrьюь:
Kim вlimler topluluрunun kendisinden rivayet ettiрi Meювyэhtan ise ve onlarэn (вlimlerin) inkвr ettikleri bir rivayet getirmediyse, onunhadisi sahihtir. (Bitti.)
Ben derim ki, Mвlik Эbnu’l-Hayr ez-Ziyвdо, Etbвu’t-Tвbiоn’den ve Hafs Эbnu Buрeyl de onlarэn kьзьklerindendir. Onlar nerede, Цmer ve Osmвn radэyallahu anhuma tarafэndan dini ve emaneti itiraf edilen ve Muhadram olan Mвlik ed-Dвr nerede?!...Buna gцre, hadis imamlarэ zikri geзen gibilerinin hadislerini sahih kabul ederlerse, Mвlik Эbnu Эyвd’эn hadisi mutlaka onlardan daha sahih olmalэdэr. Yukarэda geзenlerden daha da fazlasэ, Zehebо’nin el-Mоzвn’da (2/40) Rebо Эbnu Ziyвd el-Hemedвnо’nin tercьmesinde geзen юu sцzьdьr: “Hiзbir kimsenin ona zayэf dediрini gцrmedim; O, hadisi caiz olan bir kimsedir.” (Bitti.)
(Zehebо), yine el-Mоzвn’da (2/93) Ziyвd Эbnu Melоk’in (veya “Mвlik”) tercьmesinde юцyle dedi:
“O, mestыr bir юeyhtir; ne sika olduрu, ne de zayэf olduрu sцylenmedi; o halde o, hadisi caiz olan bir kimsedir. (Bitti.)
|
|
|
Эlвve olarak da A’meю ve tabakasэ gibi зok sonra gelenler Mвlik ed-Dвr’dan зok rivayet etmektedirler. Mвlik ed-Dвr gibi цnceki rвvоlerin gizli hallerinin tenkitзilere ulaюmasэ imkвnsэz olmuюtur. Gцrью hususunda haberler hьsn-i zann ьzerinde kurulunca, hadis imamlarэ onun (Mвlik’in) ve onun gibilerinin hadislerini kabul etmiюlerdir.
Sehвvо, el-Elfiye Юerhi’nde (1/299) buna benzer bir sцzь aзэkзa ifade etmiюtir. Эюte size, hadis ilimlerinde Mьminlerin Emiri Ebы’l-Hasen ed-Dвrekutnо… O [Fethu’l-Muроs(1/298)’de geзtiрine gцre] юцyle diyor: Kimden iki sika rвvо rivayet ettiyse, ondan meзhullьk (bilinmezlik ve tanэnmazlэk) kalkar ve adaleti sabit olur. (Bitti.)
ЭTЭRAZ:
Asэl sцyleyeceрim юu: Эmam Buharо tarihinde, bir ravinin tercemesinde onun bir rivayetini getirdiрi zaman, bununla o ravinin vehnine, yani zayэflэрэna iюaret eder ve o rivayetin o zattan sabit ve sahih olmadэрэna iюaret eder.
CEVAP:
Yukarэda da geзtiрi gibi, itirazcэnэn bu dediрi, aslэ olmayan, uydurma bir sцz ve dьюьk bir bьhtandэr.
ЭTЭRAZ:
O imamlarэn ьslubunu anlayanlar bilir ki, bu tetebbu ve istikra (araюtэrma ve inceleme) ile anlaюэlэr ve hadis ehli вlimlerin buna nass(haber verme) etmeleri ile anlaюэlэr. Эmam Buhari, bu rivayetin bu raviden sabit ve sahih olmadэрэna iюaret ediyor, Tarih’inde bu юekilde. Эmam Buhari, hadisleri ihtisar ederek muhtasaran rivayeti caiz gцrьrdь.
CEVAP:
Эmam Buhari hangi sцzьyle buna iюaret etmiю, ne demiю?! Эюaret falan yok! Эmвm Buhari’ye iftiradэr. Buhвrо’nin hadisleri kэsaltarak rivвyet etmeyi caiz gцrmesi ile bu meselenin ne alakasэ var?
ЭTЭRAZ:
Malik ed-Dвr rivayetini de Malik’in tercemesinde muhtasaran zikrediyor. Fakat dikkat edin, bunu yaparken enne lafzэ ile bunu yapэyor. Oysa rivayetlerin aslэnda enne lafzэ yoktur. Sanki Buhari enne lafzэ ile inkitaya=kopukluрa iюaret ediyor.
Зьnkь enne inkita=isnadda kopukluk ifade eder. Эmam Ahmed’in dediрi gibi, imam Ahmed’e soruyorlar: enne an gibi midir diye. Эmam Ahmed cevaben: “hayэr, enne an gibi deрildir” diyor. Зьnkь an, yani anane sahih de olabilir zayэf da. Ama enne inkitaya iюaret eder. Эmam Buharо, enne lafzэ ile buna iюaret ediyor.
CEVAP:
Эtirazcэ burada da farkэnda olmadan bilgisizce bir itirazda bulunmuюtur, Юцyle ki;
1-Hadоs usыlь okuyan talebeler bile bilirler ki, “enne”nin hьkmь, hadis ulemasэnэn ve baюka вlimlerin cumhuruna gцre “an” ile aynэdэr. Hвkim gibi bazэlarэna gцre bunda icma’ vardэr.
Nitekim bunu Эrвkо, Elfiyye’sinin 140-145. beyitlerinde aзэklar ve “doрru olanэn da bu olduрu”nu, dolayэsэyla aksi gцrьюьn zayэf olduрunu beyan ederek tercih eder; ювrihleri de юerhlerinde bunu etraflэca izah ederler.
2- Эrвkо bu beyitlerinde, Hвfэz Berdоcо’nin enne ile an’эn hьkьmlerinin bir olmadэрэ gцrьюьnde olduрunu ifade ettikten sonra, Эbnu Salвh’tan Ya’kub Эbnu Юeybe’nin de aynэ kanaati taюэdэрэnэ nakletti ve bu naklin doрru olmadэрэnэ, Эbnu Salвh’эn Эbnu Юeybe’nin maksadэnэ anlamadэрэnэ sцylemiюtir.
3- Эrвkо, Эbnu Salвh’эn aynэ gцrьюь Ahmed Эbnu Hanbel’den hikвye etmesinin de doрru olmadэрэnэ, Elfiyye ve Юerhi’nde aзэklamaktadэr. Цyle ki, (Sьyыtо’nin dediрine gцre, Hatоb el-Baрdвdо el-Kifвye’de Ebы Dвvыd’a varan senediyle юцyle rivayet etti:) Bir adam Ahmed Эbnu Hanbel’e:
“Kвle Urve inne Вiюete kвlet...” (Urve, Вiюe: “ya Resыlellah!...”dedi) lafzэ ile “An Urve an Вiюete...” lafzэ arasэnda bir fark var mэdэr?’ diye sorunca, “Nasэl aynэ olur?; aynэ deрildir” dedi. Эbnu Salвh, bunu da yanlэю anladэ. Ahmed Эbnu Hanbel, bu iki lafzэn arasэndaki farkэ ancak юu sebeple gцrdь:
Urve birinci sцzde onu Вiюe radэyallahu anhв’ya dayandэrmadэрэ gibi, kэssaya da kendi kavuюmadэ; rivayet bu yьzden mьrsel oldu. Эkinci lafэzda ise, kэssayэ Вiюe radэyallahu anhв’ya “an’ane” ile dayandэrdэрэndan isnad muttasэl/bitiюik oldu.[593] Demek ki, Ahmed Эbnu Hanbel’den hikвye edilen bu sцzler, Эrвkо’nin de dediрi gibi yanlэю anlaюэlmэю.
Юayet bunlar kitaplarda gцrьlmediyse, kopya edilerek bilgiзlik taslanmэю ve Mьminler kandэrэlmэю ve: “Bizi aldatan, bizden deрildir” [594] hadisinin gereрinden korkulmamэю demektir. Bu зok vahim. Gцrьldь de bцyle davranэldэysa, ilme ihanet edilmiю demektir. Bu зok daha vahim…
|
|
|
4- Эmвm Buhвrо’ye de iftirв edilmiю.
ЭTЭRAZ:
Ondan цnce de Эbni Kesir: “isnadэ sahihtir” diyor. Nesib er- Rifai, Tavassul ilв hakikati’t-Tevessьl kitabэnda Эbni Hacer’in hadise sahih dediрini zannetmiю ve hadisin sahih olduрunu beyan etmiюtir. Siz de bunu taklit ediyorsunuz.
CEVAP:
Evet, isnвdэ sahih olan her rivayet sahih olmayabilir; ama bu ancak bir kьзьk ihtimaldir; isnadэ sahih olan her rivayet zayэftэr hiз denilemez; asэl olan rivayetin de sahih olmasэdэr. O halde ювz ve malыl olmak gibi arэzо haller ise, ispata muhtaзtэr. Dolayэsэyla, aksi ispat edilmedikзe “isnadэn sahih olmasэ”ndan rivвyetin de sahih olduрu anlaюэlэr. Hadis вlimlerinin maksatlarэ da -ilave olarak itirazlarэ bulunmadэkзa budur.
ЭTЭRAZ:
Эbni Kesir, Malik ed-Dar hadisini Beyhakо’den isnadэ ile naklediyor. Oysa Beyhakо’nin isnadэnda baюka meзhul bir kiюi daha var. Эbrahim ibni Ali ez-Zuhalо. Hiзbir tercьmesi yok. Yani Эbni Kesir’in “sahihtir” dediрi isnat, bir daha mьюkil.
CEVAP:
1- Mвювallah! “Tevhid Эmamэmэz” dediрiniz Эbni Teymiyye’nin talebelerinden, mьfessir ve muhaddislerin bьyьklerinden Эbni Kesir’i de bir зэrpэda silip atabildiрinize gцre, bu hususta size diyecek fazla bir юey bulamэyorum.
2- “Beyhakо’nin isnadэnda baюka bir meзhыl kiюi daha var, hiзbir tercь-mesi yok!” diyebilen bu юahэs, ilm-i ricвlde ne kadar mвhir ve geniю malьmвt sahibi olduрunu da ispat etmiю oluyor! Dolayэsэyla da Beyhakо’nin rivayetinin “mьюkilвtlэ” olduрuna hьkmediyor. Beyhakо’nin onun meзhыl olduрunu anlamadэрэnэ geзtik diyelim; Зьnkь o, Эbni Teymiyye kanalэndan gelmeyen birisidir. Эbni Teymiyye’nin talebesi Эbni Kesоr de mi anlamadэ.
3- Oysa Эmвm Zehebо, Tвrоhu’l-Эslвm’эnda, 291 ile 300. sene arasэ olan taabakanэn ricвlinin tercьmelerini yazamasэ esnasэnda, 101. rвvо olarak, bubilgisiz юahsэn meзhыl dediрi raviyitanэtэrken юцyle diyor:
“Эbrвhоm Эbn Ali Эbn Muhammed Эbn Вdem, Ebы Эshвk ez-Zьhlо [595] en-Neysвbыrо:
Yahyв Эbnu Yahyв’dan, Yezоd Эbnu Sвlih’den, Эshвk Эbnu Rвhыye’den ve bir cemaatten (hadis) iюitti (aldэ.) Rihlette de Alо Эbnu Ca’d, Yahyв el-Himmвnо ve Ebы Mus’ab ez-Zьhrо’den iюitti. Ondan da Ebы Alо Muhammed Эbn Abdilvehhвb es-Sekafо, Muhammed Эbn Sвlih Эbni Hвni, Alо Эbn Cьmювd, Ebы’l-Fadl Muhammed Эbn Эbrвhоm, Biю Эbn Ahmed el-Эsferвоnо ve bir tвife hadis rivвyet ettiler. Demek oluyor ki, meзhыlь’l-ayn deрilmiю…
Hвkim юцyle dedi: Ebы Zekeriyyв el-Anberо’ye ve Ali Эbn Cьmювd’a onun hakkэnada sorduрumda, onun sika olduрunu sцylediler. Demek oluyor ki, meзhыlь’l-hвl de deрilmiю; hemde sika imiю...
(Эkiyьz) doksan ьзte цlmьюtьr. [596]
Bu bilgisiz юahsэn, “meзhul bir kiюi, hiзbir tercumesi yok” dediрi Эbrahim Эbn Ali’nin, Ebы Zekeriyyв el-Anberо, Ali Эbn Cьmювd, “sika” olduрunu sцylьyor. Bunu ondan nakleden Hвkim ona itiraz etmiyor, Hвkim’den bunu Zehebо aktarэyor ve reddetmiyor; dolayэsэyla da kabыl etmiю oluyor.
ЭTЭRAZ:
Эbni Hacer’e gelince, o Эbni Kesir’den daha ihtiyatli konusmuю. Эbni Ebi Юeybe’den Ebu Salih’e kadar olan kэsmэna “isnadэ sahihtir” diyor. Ebu Salih’ten aюaрэsэ iзin konuюmuyor. Зьnkь aюaрэsэ mьюkilatlэ.
CEVAP:
Elinizde bu iddiaya dair en kьзьk ve en zayэf bir delil bile yok; varsa gцsterin. Siz sadece Mь’minleri kandэrmaya зalэюэyorsunuz.
Зьnkь Эbnu Hacer’in Fethu’l-Bвrо’de юцyle demiюtir:
وروى بن أبي شيبة بإسناد صحيح من رواية أبي صالح السمان عن مالك الدار / “Эbn Ebо Юeybe de sahih bir isnвd ile Ebы Sвlih es-Semmвn rivвyetinden (yolun dan) Mвlik ed-Dвr’dan rivвyet etti…[597]
Gцrьldьрь ьzere, bu isnadэn hiзbir yeri mьюkilatlэ deрildir.
Юimdi, ilmi, aklэ ve idrвki olanlar, Allah Celle Celвluhы’nun rэzвsэ iзin sцylesinler! Bu ifвdelerden Elbвnо’nin anladэрэ mana nasэl зэkabilir?! Bu, vallahi olacak bir юey deрil!
ЭTЭRAZ:
Baюka bir husus, Ebы Salih’ten bьyьk bir halk hadis rivayet etti. Garip deрil mi? Bu hadiste hiз ortaрэ, mutabaat edeni yok, niye? Garip degil mi? Bu rivayette A’meю’e mutabaat eden birзok isnat olmasэ gerekirdi. Bu цnemli bir sьphe. Bununla birlikte A’meю tedlis yapardэ. Hatta zayэflardan bile tedlis yapardэ.
CEVAP:
1- Эsnadэ sahih olan her ferd rivayeti atacaksanэz. Vay baюэmэza gelenler! Buhari’nin Sahih’ini yakmanэz gerekecek o zaman...
2- A’meю’in Tedlоsзi olmasэ.
Bu bilgileri kэsэtlэ kimseler, bir yanda A ’ meю ’in tedlisзi olduрunu, Zehebо’den ve el-Mоzвn’эndan, Эbnu Hacer’den ve kitaplarэ et-Takrоb’den, et-Tehzоb’den ve Lisвnь’l-Mоzвn’dan црrenirken, цte yandan -вlimler юцyle dursun- ilim talebelerinin bile dьюmeyeceрi hataya dьюьyorlar. Юцyle ki; A ’ meю her ne kadar tedlisзi ise de, iюittiрini aзэkзa ifade etse de, etmese de hadisi burada iki sebeple makbыldьr.
1. Sebep:
Tedlisзi rвviler -hafiften aрэra doрru giden- yedi sekiz mertebededirler. A’meю tedlisзilerden ikinci mertebedeki tedlоsзilerin arasэnda zikredilmiюtir.[598] Onlar da imamlэklarэ ve yaptэklarэ rivвyetlere nispetle tedlislerinin az olmalarэ yьzьnden hadislerini imamlarэn aldэklarэ ve sahih kitaplarda rivвyet ettikleri kimselerdir. O halde A’meю -iюittiрini aзэkзa ifвde etse de, etmese de- hadisi makbыl bir kimsedir.
2. Sebep:
Biz A’meю’in hadislerinden, -ьзьncь ve sonraki mertebelerdeki tedlisзiler gibi- iюittiрini aзэkзa ifвde etmediрi hadisleri kabыl etmesek de, onun hadisi burada makbыldьr. Зьnkь o, Zekvвn es-Semmвn olan Ebы Sвlih’den rivвyet etmektedir.
Zehebо, el-Mоzвn’da (2/224) юцyle demektedir: (A’meю) “an” dediрi zaman, buna tedlis ihtimвli girer. Ancak Эbrвhоm, Эbnu Ebо Vвil, Ebы Sвlih Semmвn gibi зok rivвyet yaptэрэ юeyhlerinde bцyle deрildir. Зьnkь onun bu sэnэftan yaptэрэ rivвyeti muttasэl/bitiюik olmaya hamledilir. (Bitti.)
ЭTЭRAZ:
Peki ya Mвlik’ьd-Dвr’эn zaptэ, hэfzэ, ezberi? Bu konuda bir tevsik yok! Adaleti var, ama zaptэ yok!
CEVAP:
M. Saоd Memdыh, юцyle diyor: Mвlik’ьd-Dвr sikadэr ve sikanэn da ьstьndedir; ьzerinde ittifak edilmiюtir. Tвbiыn’dan bir topluluk onu цvmьюtьr.
Biz bunu birзok yolla aзэklar ve ispat ederiz:
1. Yol:
Mвlikь’d-Dвr, Цmer Эbnь’l-Hattвb radэyallahu anh’эn azatlэ kцlesi Mвlik Эbnu Эyвd’dэr.
Hвfэz onu el-Эsвbe’de (3/484) Muhadramыn arasэnda zikretti ve юцyle dedi:
Ebы Bekr es-Sэddоk radэyallahu anh’a yetiюdi ve ondan iюitti. Ebы Bekr, Цmer, Muвz ve Ebы Ubeyde radэyallahu anhum’dan rivвyet etti. Ondan Ebы Sвlih es-Semmвn ve iki oрlu Avn Эbnu Mвlik ve Abdullah Эbnu Mвlik hadis rivвyet ettiler. Sonra onun hakkэndaki sцzьnьn akabinde ondan rivвyet edenler arasэnda saрlam bir rвvо olan Saоd Эbnu Yerbы’u zikretti.
Эbnu Sa‘d onu Medоneli Tвbiоlerin birinci tabakasэnda (6/5) zikretti ve “ Ma’rыf ” /iyi olarak tanэnan bir kimse olduрunu юцyledi: (Bitti.)
Цmer onu -El-Эsвbe’de (3/484) olduрu gibi- iyвlinin / зoluk зocuрunun kilerinde vazоfelendirdi. Osman gelince, onu (beytьlmalde) taksim iюine tayin etti. (Bitti.)
Эbnu Sa‘d’эn Tabakat’эnda yine юu bilgi vardэr: Kadэ Эsmвil Alо Эbnu’l-Medоnо’den rivвyetle юцyle dedi: “Mвlik, Цmer radэyallahu anh’эn hazinedвrэ idi.”
Hвfэz Ebы Ya’lв el-Halоlо gьzel yaptэ ve el-Эrювd’da (1/313) юцyle dedi:
Mвlik ed-Dвr, Цmer radэyallвhu anhu’nun вzвdlэ kцlesi, eski bir Tвbiо, ьzerinde itifвk edilen ve Tвbiыn’un цvdьрь bir kimsedir. (Bitti.) Onu Эbnu Hibbвn, es-Sikat’da (5/384) sika /saрlam kabыl etmiюtir.
Bundan sonra -hadisinin sahih kabыl edilmesi iзin- bir kimsede daha hangi цvgь aranacaktэr? Юu halde bir topluluрun, husыsan da muвsэrlardan ve birinci asэrdan sonra asэrlarэn en hayэrlэsэ olan Tвbiыn’dan olunca, onu sika kabыl etmesi(nden sonra), onu ancak ileri gelen sikalar arasэnda bulacaksэn. Цyleyse bu zat -Halоlо’nin ifвdelerinden de aзэkзa anlaюэldэрэ gibi- юьphe kaldэrmayacak bir юeklilde kendisiyle hьccet ileri sьrьlmesi ьzerinde sцz birliрi yapэlmэю bir kimsedir.Dindвrlэрэnэn ve emвneti(gцzetmesi)nin ileri seviyede olmasэ sebebiyle de Ebы Bekr es-Sэddоk ve Цmer Эbnu’l-Hattвb radэyallahu anhumв onu iюte (hazine bekзiliрinde) зalэюtэrmэюtэr.
Yol
Юayet son derece юiddetli davranэlacaksa, Эbnu Hibbвn’эn onu sika bul-masэna sэrt dцnьlecekse ve Halоlо’nin tartэюmayэ kesip atacak kelвmэ ьzerinde durulmayacaksa, bu zat hakkэnda en зok sцylenilebilecek sцz, dцrt sika imвmэn ondan rivвyeti ve bilhassa Sahвbe’nin Эmвmlarэnэn ona gьvenmeleri ile zвhiren вdil bir kimse olmasэdэr. Bu sebeble -en dьюьk bir halde ve son derece юiddetli davranmaya raрmen- Tвbiыn’un mestыrlarэndan olmaktan зэk-mayacaktэr. Hвlbuki hadis imamlarэ, onlarэn rivвyetlerini kabыl etmiюlerdir.
Эbnu Salah, Mukaddime’sinde (145) юцyle demiюtir:
Birзok meюhыr hadis kitabэnda, зok eskide kalmэю ve gizli hallerinden haberdвr olmanэn imkвnsэz olduрu bir nice rвvо hakkэndaki amelin bu (mestыrun rivвyetinin kabul edilmesi) gцrью(ьn)e gцre olduрu benzemektedir. Allah en iyisini bilir.(Bu зeюit) mestыr’un rivвyetinin kabulьne dair olan delillerin en bьyьklerinden biri de, Buhвrоve Mьslim’in, onlarэn hadоslerini kabыl etmeleridir.
Zehebо, el-Mоzвn’da (1/556) Hafs Эbn Buрeyl’in tercьmesinde юцyle dedi:Buhвrоve Mьslim’in Sahihlerinde bu tьrden birзok rвvо vardэr ki, onlarэ kimse zayэf kabыl etmemiюtir, onlar meзhыl kimseler de deрillerdir. (Bitti.)
Zehebо, yine el-Mоzвn’da (3/426) Mвlik Эbnu’l-Hayr ez-Ziyвdо ’nin tercьmesinde юцyle dedi: Buhвrоve Mьslim’in Sahihlerinde, hiзbir kimsenin sika olduklarэna dair aзэk bir ifвde kullandэрэnэ bilmediрimiz birзok rвvо vardэr.
ЭTЭRAZ:
Mвlik ed-Dвr’эn meзhыlь’l-aynlэk vasfэ kalkmэю, ama meзhыlь’l-hal (mestur) sэfatэ devam etmektedir.
CEVAP:
Belli ki siz, “Mechыlь’l-hвl”i de bilmiyorsunuz! Цyle ya, Mвlik ed-Dвr hakkэnda, alimlerin birbirlerine zэt beyanlarэndan sцz ettikten sonra, o nasэl hala meзhыlь’l-hвl olarak kalabiliyor?!
Цyle zэt beyвn da yok ya, biz faraza var sayalэm. O takdirde, ya tв’dil aрэrlэklэ olur da sahihin rвvоsi olarak kalэr, ya cerh rвcih olur da zayэf bir rвvо sayэlэr veya orta da olur da “hasenь’l-hadоs”/rivвyeti hasen olan bir rвvо olur. Yani her hвlьkвrda hвli belli olur, “mestыr” kalmaz.
Cumhыrun gцrьюь юцyledir:
Kim вlimler topluluрunun kendisinden rivвyet ettiрi meювyэhtan ise ve o вlimlerin inkвr ettikleri bir rivвyet getirmediyse, onun hadisisahihtir. (Bitti.)
Derim ki, Mвlik Эbnu’l-Hayr ez-Ziyвdо, Etbвu’t-Tвbiоn’den ve Hafs Эbnu Buрeyl de onlarэn kьзьklerindendir. Onlar nerede, Цmer ve Osmвn radэyallahu anhuma tarafэndan dоni ve emвneti itirвf edilen ve Muhadram olan Mвlik ed-Dвr nerede?!...
Buna gцre, imamlar zikri geзen gibilerinin hadislerini sahih kabыl ederlerse, Mвlik Эbnu Эyвd’эn hadisi, mutlaka onlardan daha sahih olmalэdэr.Yukarэda geзenlerden daha da fazlasэ, Zehebо’nin el-Mоzвn’da (2/40) Rebо Эbnu Ziyвd el-Hemedвnо’nin tercьmesinde geзen юu sцzьdьr:
Hiзbir kimsenin O’na zayэf dediрini gцrmedim; O, hadоsi cвiz olan bir kimsedir. (Bitti.) Zehebо, yine el-Mоzвn’da (2/93) Ziyвd Эbnu Melоk’in (veya “Mвlik”) tercьmesinde юцyle dedi: O, mestыr bir юeyhtir; ne sika olduрu, ne de zayэf olduрu sцylenmedi. O halde o, hadisi cвiz olan bir kimsedir. (Bitti.)
Эlвve olarak da A’meю ve tabakasэ gibi зok sonra gelenler, Mвlik ed-Dвr’dan зok rivвyet etmektedirler. Mвlik ed-Dвr gibi, цnceki rвvоlerin gizli hallerinin tenkitзilere ulaюmasэ imkвnsэz olmuюtur. Gцrью hususunda haberler hьsn-i zann ьzerinde kurulunca, hadis imвmlarэ Mвlik’in ve onun gibilerinin hadislerini kabыl etmiюlerdir. Sehвvо, el-Elfiye Юerhi’nde (1/299), buna benzer bir sцzь aзэkзa ifвde etmiюtir. Эюte size, hвdis ilimlerinde Mьminlerin emоri, Ebы’l-Hasen ed-Dвrekutnо, O [Fethu’l-Muроs(1/298)’de geзtiрine gцre] юцyle diyor:
Kimden iki sika rвvо rivвyet ettiyse, ondan meзhыllьk / bilinmezlik ve tanэnmazlэk kalkar ve adвleti sвbit olur. (Bitti.)
Bцylece Mвlik Эbnu Эyвd ve benzerlerinin hadislerini kabыl etmek husыsundaki hadis imвmlarэndan nakledilen sцzleri gцrdьkten ve bildikten sonra, baюkalarэnэn bunlara uymayan aksi gцrьюte olan sцzlerine ancak юunu diyerek bakэlmalэdэr: Bu sцz sahihlikten ve tahkоkten зok uzak bir gцrьюtьr. Allah en iyisini bilir.
Yol
Mвlikь’d-Dвr muhadramdэr, Resыlьllah sallallahu aleyhi ve sellem zamanэna yetiюmiюtir. Kim de Resыlьllah sallallahu aleyhi ve sellem zamanэna yetiюmiю ise, onu bazэlarэ Sahвbe radэyallahu anhum arasэnda zikretmiюtir.
Hвfэz, et-Tehzоb’de (1/135) Эbrвhim Эbnu Ebо Mыsв el-Eю’arо’nin tercьmesinde юцyle demiюtir:
Bir cemвat onu, idrвk/Resыlьllah sallallahu aleyhi ve sellem zamanэna yetiюmiю olmak husыsundaki вdetleri ьzere, Sahвbe radэyallahu anhum iзinde zikretmiюlerdir.
Hвfэz Эbnu Hacer, Esved Эbnu Mes’ыd el-Anberо’nin tercьmesinde юцyle dedi: Onu Bвverdi ve Sahвbe hakkэnda eser yazan bir cemвat, Sahвbe iзinde zikretmiюlerdir. (Bitti.)
Hвfэz Suyыtо, Hьsnь’l-Muhвdara’da (1/103) el-Ekder Эbnu Hammвm’эn tercьmesinde юцyle dedi: Hвfэz Эbnu Hacer rahimehullвh, onu el-Эsвbe’de Muhadramыn kэsmэnda getirmiюtir. Muhadramlar da, Nebi sallallahu aleyhi ve sellem zamanэna yetiюip de, ancak vefвtэndan sonra Mьslьmвn olan kimseler demektir ki, onlar Эbnu Abdi’l-Berr ve bir tвifeye gцre Sahвbоdirler. (Bitti.)
Эюte bu sebeple Sьyыtо onu, “Dьrrьssehвbe fо men dahale Mэsra mine’s-Sahвbe” isimli eserinde, Ashab radэyallahu anhum arasэnda zikretmiюtir. Ben derim ki: baюkalarэ da “Sahвbо deрildir” demiюlerdir.
Resыlьllah zamanэna eriюen kimsenin Sahвbо olduрunda ihtilвf edilen kimselerden olunca, bazэlarэ onun Sahвbi olduрunu, kimileri de olmadэрэnэ sцylemiюlerdir.
O halde sen юцyle diyebilirsin:
Resыlьllah sallallahu aleyhi ve sellem zamanэna eriюen, ama vefatэndan sonra Эslвm’a giren kimse, Sahвbо olduрu tartэюmalэ bir kimsedir.
Bu bilinince… Hвfэz Эbnu Hacer, et-Telhоsь’l-Habоr’de (1/74), { لَا وُضُوءَ لِمَنْ لَمْ يَذْكُرِ اسْمَ اللهِ عَلَيْهِ }/ “Abdestine (baюlarken) besmele зekmeyenin abdesti yoktur” hadisi hakkэnda konuюma esnasэnda, Esmв bintь Saоd Эbni Zeyd Эbni Amr ьzerinde sцz ederken юunlarэ sцyledi:
Hвline gelince… O -Sahвbe’den deрilse de- Sahвbe arasэnda zikredilmiюtir; Onun gibisinin hвlinden sorulmaz. (Bitti.)
Hвfэz -Allah hayrэnэ bol etsin- “Onun gibisi” sцzьyle sahвbiliрi tartэюmalэ olan kimsenin, hвlinden sorulmayacak sika rвvоler iзine gireceрini ifвde etmiю oluyor.
Geзmiюin hulasasэ olarak юцyle diyebilirsin: Mвlik ed-Dвr, Resыlьllah sallallahu aleyhi ve sellem zamanэna eriюen, ama onun vefatэndan sonra mьslьman olan bir rвvоdir. Resыlьllah sallallahu aleyhi ve sellem zamanэna eriюen, ama vefatэndan sonra Mьslьman olan her bir rвvоnin Sahвbо olup olmadэрэnda ihtilвf edilmiюtir. Sahвbо olup olmadэрэnda ihtilвf olan her rвvо, sikadэr; hвlinden sorulmaz.
Geзen mukaddimelerden зэkan netice юudur ki; Mвlik ed-Dвr kesinlikle sikadэr; hвlinden sorulmaz. Allah en iyisini bilir.
Yol
Эlzвmо bir cevap... Yani bu hadis, onu kabыl etmeyenlerin birзok hadisi kabыl ediюlerinde tutunduklarэ цlзьlere gцre de, haydi haydi sahihtir. Юцyle ki; meзhыl olduрu iddiвsэyla, ed-Dвr diye Meюhыr ve Sahвbe rэdvвnullвhi aleyhim ecmaоn’in imвmlarэnca itimвd edilen, gьvenilen bir kimse olan Mвlik ed-Dвr’эn rivвyetini reddeden Elbвnо, ondan зok aюaрэ mertebede olanlarэn rivвyetlerini kabыl etmektedir.
Bunun misalleri зoktur. Bunlar onun yolunun зeliюkisini ve tutarsэzlэрэnэ aзэkзa ortaya koymaktadэr; en yьksek sesle seslenmekte ve en gьзlь bir delil ile onu ilzвm etmektedir:
Buradan kalkarak ona: “Sen, sцzь edilen rвvоler hakkэnda -Mвlik ed-Dвr’dan aюaрэ mertebede olmalarэna raрmen- iюte bцyle yaptэn; цyleyse Mвlikь’d-Dвr hadоsini de kabыl etmeye mecbыrsun; yoksa mutaffiflerden, yani зifte terazi sahiplerinden olduрunuzu kabul ve ilan etmiю olursunuz” deriz. Elbвnо’den on rвvо hakkэndaki sцzlerini nakledecek ve bцylece bu dediрimizi okuyucuya aзэkзa ispat edeceрiz.
1 - Muhвcir Эbnu Ebо Mьslim.
(Elbвnо) bu rвvо’nin hadоsini, es-Sahiha’sэnda (2/487), sikalardan bir topluluрun ondan rivвyet etmesi ve Эbnu Hibbвn’эn, onun (bir) hadisini saрlam bulmasэ sebebiyle ceyyid / gьzel kabыl etti.
Ben derim ki; Эbnu Hacer’in et-Takrib’inde (s. 548), bu rвvо iзin “makbыldьr” [599] denilmektedir. (Bitti.)
2 - Yahyв Эbnu Uryвn el - Herevо.
(Elbвnо), es-Sahiha’sэnda (1/49) bu rвvоnin hadisini sahih kabыl etmiюtir. Delili de, Hatоb el-Baрdвdо’nin Tвrоh(in)’de (14/161) onu tanэtэrken, “Muhaddis idi” demesi!!..
Ben derim ki; ben onun gittiрi yola hep taaccьp etmiюimdir. Зьnkь tahdоs/hadоs rivвyet etmek lafzэ, ta’dоl ibвrelerinden deрildir. Kiюinin muhaddis veya hвfэz olmasэndan, hadisinin sahih veya hasen kabыl edilmesi gerekmez. Bu, aзэklamaya muhtaз olmayacak bir aзэklamadэr.
|
|
|
