 |
Ады-чуузы чыккан jерлештерис
|
|
|
|
Jурттыста иштеген ле салымы Кайырлыкла тудуш jерлештерис коп. Олорды эске алынадыс. Баштапкы комсомолдор: Чапыева Чодыйт, Тырдаева Тарынчак, Саламова Эртечи ле онон до осколори. Чараганов Чырбык ла Кокулеков Ойынчы айылдар сайын базып, улусты бичикке уреткен.
Баштапкы коммунистер: Туткушев Jалбай, Энчинов Кучабай, Дибаков Карман, Тонкуров Jорукчы, Ерешев Шалбыр, Сюрюлов Кырачы ла онон до осколори.
40-чи jылдарда колхозко газогенераторный трактор келген. Трактористер болуп Монголов Танго, Кукаков Кочо иштеген. Бистин jурттан баштапкы алтай поэтесса чыккан – Сюрюлова Капшагай. Бу ойдо Сюрюлова Капшагайдын ла Кокулеков Ойынчынын улгерлери «Кызыл Ойрот» газетте чыгып туратан. Бу эки кижини эл- jон бичикчи улус деп тооп jурген. Олор бичиктин учурын бийик кодурген.
Кокулеков Ойынчы Янинович эш-нокориле
Кокулеков Ойынчы Янинович 1909 jылда чыккан. «Кызыл Ойрот» газеттин редакторы, Обкомнын комсомолынын качызы болуп иштеген. 1937 jылда контрреволюционер националист деп бурулап, 10 jылга айдап апарала, адып салган.
Jери jурттыс jайалталу иштенкей улузыла бай. Кайырлык jуртта озуп чыдаган, мынан jурумнин орык jолын баштаган jарлу улус коп: тележурналист Чекушева Любава Леонидовна, ченемели jаан врачтар Макарьева Галина Николаевна, Саламова Татьяна Акчановна ла онон до осколори. Чечекту Алтайына эрте jуре берген, оморкоп jурген jерлештерис эjелу-карындашту Галина Николаевна ла Сергей Николаевич Чарагановтор.
Бу jурумде кажы ла кижи албатым, торол jурттым деп jурет. Андый улустын тоозында бистин jерлежис Сергей Тимурович Пекпеев болгон. Ол 4 сентябрьда 1956 jылда чыккан. Энезин эрте jылыйтып, 12 балалу эjезинин айлында чыдаган.
1973 jылда Сергей Тимурович областной национальный школды божодоло кой кабырган, механизаторлордын бригадазынын бригадири, совхозтын комсомольский организациязынын башчызынын ижин будурген. Бу ойлордо ол бийик кеминде футбол ойноп, эрчимду спортсмендердин тоозында болгон.
|
|
|
Онын да учун, байла, 1988 jылда баштапкы Эл-ойынды откуреринде эрчимду туружаачылардын бирузи болгон. Jурт администрациянын jааны болуп, баштапкы Эл-ойын тозомолду одорине jаан камаанын jетирген.
Алдында jылдарда агашпромхозтор Алтайыстын агажын тазада кезип браадатан. Jоло-Кайырлыктын да агажы кыра кезилерине jеткен. Бу тужында Алтайынын агажын корып аларга туруп чыккандардын бажында турган.
Сергей Тимурович Алтай Республиканын депутады ла акча-манаттын министри болор тужында республикага копти эткен. Косколонду ойдо акчанын базы кезем jабызап, баалар бийиктеп туратан. Уур-куч айалгада ол республиканын бюджедин чынык тургусканынын шылтузында эл-jон уур-кучтерге, айылдаш талаларга коро, тын алдырбаган.
Бистин jерлежис «Jаны Jол» колхозтын председатели Иштин Магынын Орденин тагынган Упаева Елена Ивановна СССР-дин Верховный Совединин депутады болгон. Jылдар бажы эбирилип Государственный Думага баштапкы алтай депутат «jоннын jалчызы» болуп, «элдин элчизи» болуп ойто ло бистин jерлежис Сергей Тимурович тудулган.
«Бийик кайрал»
В эпицентре землетрясения
Кайырлык jурттыс алтай албатынын сууген, оморкогон jайалталу поэттериле jарлу. Алтай калыктын, кичу торолинин ады-чуузын jарлаган Аржан Ойынчинович Адаров 1932 jылда чыккан.
Мен качан да адам деп кыйгырбагам
Мен качан да адам деп ыйлабагам.
А бугун та кайттым болбогой,
Уур туштерге бастырып
Сысту бала jурегимнен ачу кыйгыргам:
«Адам, адам, адам!»
Поэттин адазы толос соокту Адаров Ойынчы Ада-Торол учун jуунын канду jаландарында jен jастанып jыгылган. Энези jус соокту Адарова Токна jети балалу артып калган. Ол колхозтын койлорын кабырып, озочыл койчы болгон. Эне кижи поэттин jурегинде кару сыс артырган.
|
|
|
Бичиичинин jаш тужы jуунын куч ойине келишкен.
«Койчы энем болчок туразында
Кураандарла кожо чыдагам.
Кураандар олгончо мен олойин,
Кичинек бойым ачу санангам…»
Ол энезине кой кабырыжып, jаашка jундырып, салкынга сабадып, Толубай озокто чыдаган.
Кайран jерим, Толубай,
Канат берген, Алтайым!
Jаштан ала Толубай,
Кабайым болгон, Алтайым!
Поэт Алтай Республиканын Бичиичилер биригузин башкарган. Бу кижинин шылтузында Россия ичинде Бичиичилер биригузинин тоомjызы бийиктеген.
Аржан Ойинчиновичтин творчествозында, эн ле баштап, алтай калыгым, Алтайым деген санаа, сыс.
«Телекейге уним jетпес те болзо,
Тегин jоныма jетсин ле дейдим
Ады-чуум jок то болзо,
Албатым сеге состу келедим.»
А. О. Адаров
Кажы ла кижини Борис Укачинович Укачиннин кеен ле байлык поэзиязы бойына jаба тарткан ла бактырган. Борис Укачиновичтин улгерлерин кычырзан, козине тургуза ла Алтайыстын агаш-тажы, кеен ар-буткени корунип келет. Бойы керегинде мынайда айткан: «Мен – Алтайда оскон монун моштин jаш бури». Ол 1936 jылда кочкор айдын 18 кунинде Кайырлык jуртта чыккан.
Б.У.Укачин
|
|
|
|
