 |
3 дәріс. Піспекті қозғалтқыштардың жалпы құрылысы (1 сағат)
|
|
|
|
3 Дә ріс. Піспекті қ озғ алтқ ыштардың жалпы қ ұ рылысы (1 сағ ат)
3. 1 Қ озғ алтқ ыштардың жеке тұ рқ ы бө лшектері
Заманауи піспекті жә не біріктірілген іштен жанатын қ озғ алтқ ыштар механизмдерден, қ ұ рылғ ылардан жә не жү йелерден тұ ратын кү рделі агрегат болып келеді.
Қ озғ алтқ ыштың тұ рқ ысы (остов) қ осиінді-бұ ғ ақ ты механизмнің қ озғ алмалы бө лшектерін ұ стап тұ ратын қ озғ алмайтын бө лшектерден тұ рады: фундаменттік қ аң қ а немесе поддон, картер, цилиндрлер, цилиндрлер қ ақ пағ ы (бастиегі).
Цилиндрлерді қ ондыратын бө лшекті жалпы қ орап тә різді қ ұ йылым – білік-станинаның қ аң қ алы мойынтіректерінің жазық тығ ында орналасқ ан картер немесе бө лек тіреулер тү рінде жасайды.
Кө п цилиндрлі қ озғ алтқ ыштарда барлық цилиндрлер картердің жоғ арғ ы жағ ымен біріктірілген бір бө лшекте – блокта орындалады. Кө лденең ажырату жазық тық тарының кө п болуы тұ рқ ының ірі элементтерін жасауды оң айлатады, жинастыру мен кү туді жең ілдетеді, бірақ оның жалпы қ атаң дығ ын тө мендетеді. Сондық тан орташа жү йріктікті (жү рдектікті) қ озғ алтқ ыштарда ә детте цилиндрлер мен картердің арасында ажырама жасамайды. Бұ л кезде цилиндрлер мен картерді жалпы қ ұ йылым тү рінде жасайды. Оны блок-картер деп атайды.
Блок-картерқ озғ алтқ ыштың негізі (остов) болып келеді. Онда қ озғ алтқ ыш механизмдері мен жү йелерінің барлық негізгі бө лшектері қ ондырылады.
|
|
|
Сұ йық пен суытылатын автотракторлық қ озғ алтқ ыштарда блок-картердің келесі кү ш қ абылдайтын сү белері қ олданылады:
1. Кү ш қ абылдайтын цилиндрлер блогімен, мұ нда газ қ ысымының кү ші біртұ тас етіп қ ұ йылғ ан цилиндрлер гильзалары мен кө йлегіне беріледі; бұ л жағ дайда цилиндрлер бастиегін блокқ а цилиндрлер блогіна бұ ралғ ан шпилькалар арқ ылы бекітеді.
2. Кү ш қ абылдайтын кө йлектер блогімен, мұ нда газ қ ысымының кү ші тек қ ана цилиндрлер кө легіне беріледі; цилиндрлер гильзасын жиналмалы етіп жасайды, ал бастиекті бекітетін шпилькаларды кө йлектер болгінің денесіне бұ райды.
3. Кү ш қ абылдайтын шпилькалармен, мұ нда газ қ ысымының кү ші бастиек пен блок-картерді тұ тастырушы анкерлі кү ш қ абылдайтын шпилькаларғ а беріледі; цилиндрлер гильзасын салынбалы, ылғ ал етіп жасайды.
Блок-картердің қ ұ рылымы, оның габариттік ө лшемдері жә не соғ ан сә йкес келетін кү ш қ абылдайтын сү лбесі қ озғ алтқ ыштың қ уатына, жұ мыс істеу шартына жә не қ ызметіне байланысты анық талады. Блок-картердің қ ұ рылымына келесі негізгі талаптар қ ойылады:
1) жоғ ары беріктік пен қ атаң дық;
2) қ озғ алтқ ыш тораптары мен агрегаттары жинастырылуының ың ғ айлығ ы, сондай-ақ қ озғ алтқ ышты пайдалану кезінде оларды кү ту ың ғ айлығ ы;
3) жең ілдігі, қ ұ рылымдық пішінінің қ арапайымдылығ ы жә не дайындауының оң айлығ ы.
Бө лек цилиндрлер блогі жә не картермен салыстырғ анда блок-картердің қ осынды инерциялық жә не газ қ ысымының кү штері мен олардың моменттерінің жазық тығ ында қ атаң дығ ы жоғ арырақ болады. Қ атаң дығ ы жоғ арырақ болғ андық тан блок-картердің сыртқ ы қ абырғ алары мен ішкі қ оршаулары жұ қ арак етіп жасалынады, соның салдарынан салмағ ы біршама тө мендейді. Карбюраторлы қ озғ алтқ ыштың шойыннан жасалғ ан блок-картерінің салмағ ы қ озғ алтқ ыш салмағ ынан жуық ша 25÷ 36% қ ұ райды, ал бірлік ұ зындық қ а келетін қ ұ рылымдық салмағ ы келесі аралық та жатады: клапандар бастиекте орналасқ анда 0, 9÷ 1, 0 кг/см, клапандар блокта орналасқ анда 1, 15 ÷ 1, 45 кг/см.
|
|
|
Блок-картердің қ абырғ алары мен қ оршауларының қ алың дығ ы 5÷ 8 мм қ ұ райды.
Таратушы білік ө сінің блок-картерде орналасуы екі шартпен анық талады: білік тіректерінің бұ лғ ақ бұ рандамалары бастиегінің траекториясынан тыс ө туімен; клапанды механизм итергіштерінің орналасуымен жә не ө лшемдерімен.
Клапандар тө менде орналасқ ан кезде таратушы білік цилиндрлер ө сінен ығ ысады, бұ л клапандардың жақ сы суытылуын қ амтамасыз етеді.
Цилиндрлер бастиегі жану камерасын, кіргізу жә не шығ ару клапандарын, тұ тандыру шамдарын немесе бү ркігіштерді орналастыруғ а арналғ ан жә не шойыннан немесе аллюминий қ орытпаларынан жасалғ ан қ ұ йылма болып келеді. Аллюминий қ орытпаларын қ олдану қ озғ алтқ ыштардың салмағ ын азайтуғ а, жылу шығ аруды жақ сартуғ а мү мкіндік береді, бұ л қ озғ алтқ ыштың қ уаты мен ү немділігін жоғ арылатады.
Блок пен бастиектің арасын нығ ыздау ү шін карбюраторлы қ озғ алтқ ыштарда болат-асбест тө семелерін салады, ал дизельдерде –қ алайыланғ ан болат тө семелерін.
3. 2 Қ озғ алтқ ыштардың механизмдері мен жү йелері
Автомобильдерде қ олданылатын дизельді қ озғ алтқ ыштар мынандай механизмдер мен жү йелерден қ ұ ралады: қ осиінді-бұ лғ ақ ты жә не газ тарату механизмдері, қ оректендіретін, майлайтын, суытатын жү йелер жә не оталдыратын қ ондырғ ы.
|
|
|
Қ осиінді-бұ лғ ақ ты механизм ілгері-кейінді бағ ыттағ ы тү зу сызық ты қ озгалысты айналмалы қ озгалысқ а тү рлендіру қ ызметін атқ арады. Бұ л маханизм сақ иналы мойынтіректерден, мойынтіректері бар бұ лғ ақ пен оның саусағ ынан, тірек мойынтіректері бар иінді біліктен, бір блокқ а біріктірілген цилиндрлер блогынан, цилиндрдің ү стін жауып тұ ратын цилиндрлер бастиегінен жә не тегершіктен кұ ралғ ан. Цилиндр ішінде қ ымтағ ыш жә не май сыдырғ ыш сақ иналары бар піспек ілгері-кейінді бағ ытта қ озғ алыс жасайды, ал цилиндрдің басында газ тарату механизмі орналасқ ан. Сол арқ ылы цилиндрдің піспекпен шектелген кө лемі сыртқ ы ауамен қ атынас жасайды.
Піспек саусақ арқ ылы бұ лғ ақ тың жоғ ары басымен козғ алмалы етіп жалғ асады, ал бұ лғ ақ тың тө менгі басы иінді біліктің иінті мойнына сырғ анау мойынтірегі арқ ылы бекітіледі. Сондық тан, бұ лғ ақ саусақ жә не иін бойында қ озғ ала алады жә не ол жұ мыс кезінде кү рделі қ озғ алыс жасайды. Оның жоғ арғ ы басы піспекпен бірге ілгері-кейінді бағ ытта, ал тө менгі басы иінді білікпен бірге айналмалы қ озғ алысқ а келеді. Иінді білік цилиндрлер блогына тірек мойынтіректері арқ ылы бекітілген жә не оның артқ ы басына ернемек арқ ылы тегершік орнатылады. Жұ мыс кезінде иінді білік айналмалы қ озғ алысқ а келеді де, ө зінің иіндері арқ ылы бұ лғ ақ пен жалғ асқ ан піспекті жоғ ары-тө мен қ озғ айды. Оның иіндеріне тү сетін кү ш ө згеріп отырады. Яғ ни жанғ ан газ қ ысымы піспек арқ ылы иінді білікке берілген кезде кү ш кө бейеді, ал газды цилиндрден шығ арғ ан кезде азаяды. Сонымен, иінді білік тү сетін кү шке байланысты ә р тү рлі ү деумен қ озғ алады. Ү деуі айнымалы осы қ озғ алысты тұ рақ тандыру ү шін тегершік қ олданылады.
|
|
|
Қ осиінді-бұ лғ ақ ты механизмнің бө лшектерін қ озғ алатын жә не козғ алмайтын бө лшектер деп екі топқ а жаткызуғ а болады. Қ озғ алмайтын бө лшектерге цилиндр, ал қ озғ алатын бө лшектерге піспек, бұ лғ ақ жә не иінді білік топтарының бө лшектері жатады. Сонымен қ озғ алтқ ыштардың қ осиінді-бұ лғ ақ ты механизмдері мынандай бө лшектер тобынан қ ұ ралады: цилиндрлер - тобы, піспек тобы, бұ лғ ақ тобы жә не иінді білік тобы.
Цилиндрлер тобы – піспектің ә рі-бері козғ алысы кезінде бағ ыттаушы қ ызметімен коса, оның ішінде процесстер жү ру ү шін кажетті кө лем жасап тұ рады. Піспек тобының бө лшектері цилиндр мен аралыктағ ы козғ алуғ а қ ажетті болатын саң ылауды неғ ұ рлым тығ ыз бітеп, цилиндр ішінде жү ретін процестерге байланысты газ қ ысымын қ абылдау кызметтерін атқ арады. Бұ лғ ақ тобының бө лшектері піспек пен иінді білікті жалгастырып, піспекте пайда болғ ан газ қ ысымының кү шін иінді білікке жеткізеді, ал керек болғ анда иінді біліктегі кү шті піспекке жеткізеді. Сө йтіп, піспектің тү зу сызық ты қ озғ алысын, иінді біліктің айналмалы козғ алысына ауыстыру кызметін атқ арады. Иінді-білік тобы бұ лғ ақ тан келген кү штің ә серінен ө зі айналмалы қ озғ алысқ а келеді де, сырттағ ы трансмиссия аркылы жү ргізетін дө ң гелектерді айналдырады.
Қ озғ алтқ ыштың жұ мыс тактысына байланысты цилиндрді ашып немесе жауып отыру кызметін газ тарату механизмі атқ арады. Газ тарату механизмі клапандардан, жұ дырық ты біліктен жә не қ озғ алтқ ыш механизмінен қ ұ ралады.
Жұ дырық ты білік жұ мыс кезінде иінді білік арқ ылы қ озғ алыс алады да айналып тұ рады. Оның бойындағ ы жұ дырыкшалар, ө зімен жанасып тұ рғ ан итергішті ілгері-кейінді қ озғ алыска келтіреді. Ондай қ озғ алысты қ озғ алткыш механизмі клапандарғ а жеткізеді. Қ озғ алтқ ыш механизмі итергіштен, штангадан, кү йентеден кұ ралады. Кү йенте ортасы оське бекітілген екі иіннен тұ рады. Кү йенте иіндерінің бір жағ ы штангағ а, екінші жағ ы клапанғ а тіреледі. Жұ дырық ша итергіш арқ ылы штанганы жоғ ары қ озғ ағ ан кезде кү йентенің екінші басы клапанды тө мен басып оны ашады. Ал жұ дырық ша итергіштен ө тіп кеткеннен кейін клапан серіппесі барлық механизмді алғ ашқ ы қ алпына қ айтарады.
|
|
|
Газ тарату механизмі, қ осиінді-бұ лғ ақ ты механизмнің жұ мысына сә йкес, цилиндр ішінде жү ретін процесстерді баскарады. Сору барысы кезінде цилиндр ішіне жану қ оспасын (карбюраторлы) немесе ауаны (дизельде) кіргізеді. Ол ү шін сору клапанын ашады. Қ ысу, жану, ұ лғ аю процесстері кезінде цилиндр ішін сыртпен қ атыстырмай, жауып ұ стап тұ рады, ал шығ ару барысы кезінде, шығ ару клапанын ашып, жанган газды сыртқ а шығ арып жібереді. Осы аталғ ан қ ызметтерді атқ ару ү шін газ тарату механизмі негізгі екі топтан тү рады. Олар клапандар тобы мен оларғ а козғ алыс беретін жетек тобы. Ал осы бө лшектер тобының орналасуына байланысты газ тарату механизмі бірнеше тү рге бө лінеді. Олар кө бінесе клапандардың орналасуына байланысты, жоғ арғ ы жә не жандық газ тарту механизмдері болып бө лінеді.
Қ озғ алтқ ыштың қ оректендіру жү йесі оны жұ мыс істеуіне қ ажетті ауамен жә не жанар маймен қ амтамасыз ету қ ызметін атқ арады. Оның қ ұ рылысы қ озғ алтқ ыштың тү ріне қ арай ө згеше жасалады.
Карбюраторлы қ озғ алтқ ыштарда жану қ оспасы сыртта, арнаулы қ ондырғ ыда жасалып, содан кейін ғ ана цилиндр ішіне сору барысы кезінде жіберіледі. Ал дизельді қ озғ алтқ ыштарда сору барысы кезінде цилиндр ішіне жеке ауа сорылып алынады да қ ысу барысының соң ында оғ ан арнаулы жоғ ары қ ысыммен жұ мыс істейтін қ ұ ралдар арқ ылы сұ йык жанар майды бү ркіп кіргізеді де жану қ оспасын тү зеді. Осығ ан байланысты қ озғ алтқ ыштарды кейде жану қ оспасын іштей (дизельді) немесе сырттай (карбюраторлы) дайындайтын қ озғ алтқ ыштар деп тү рлендіреді. Қ озғ алтқ ыштың қ оректендіру жү йесі бір-бірінен бө лек жасалғ ан ауа жә не жанар май жү йелерінен тұ рады.
Ауа жү йесіне ауа тазартқ ыш пен сору тү тіктері жатады. Ауа тазартқ ыш қ озғ алтқ ыш ішіне сорылатын ауаны шаң нан мү қ ият тазартады. Тазарғ ан ауа сору тү тіктері бойымен сору клапаны арқ ылы цилиндр ішіне кіреді. Кейбір қ озғ алтқ ыштарда кіргізу тактысы кезінде ауаны қ ысыммен айдап кіргізеді. Сол ү шін арнаулы турбокомпрессорлар қ олданылады. Ондай қ озғ алтқ ыштарды трубокомпрессорлы қ озғ алтқ ыштар деп атайды. Бұ л кезде де ауа мұ кият тазартылады.
Жанар май жү йесі цилиндр ішіне жануғ а керекті отынды ү лкен қ ысыммен бү ркіп береді. Цилиндр ішіне жанар май сығ у тактысының соң ында, қ ысылғ ан ауаның температурасы жанар майды тұ тандыратындай дә режеге жеткен кезде беріледі. Бұ л кезде ауаның қ ысымы жоғ ары болғ андыктан (шамамен 3-4 Μ Π а) жанар майды да ү лкен қ ысыммен (12-17 Μ Π а) береді. Ү лкен қ ысыммен берілген жанар май шашырайды да ұ сақ тү йіршіктерге айналып, ауамен араласады. Ауамен араласқ ан жанар май қ оспасын жұ мыс қ оспасы деп атайды. Мұ ндай қ оспа қ ысылғ ан ауаның температурасы ә серінен тез тұ танады. Сө йтіп, жылу бө ліп шығ арады.
Осы жоғ арыдағ ы кө рсетілген қ ызметті атқ аратын жанармай жү йесі бактен, ішінара тазарту жә не мұ кият тазарту сү згілерінен, қ осалқ ы қ ол сораптан, жоғ ары қ ысымды сораптан, бү ркігіштен тұ рады жә не олар ө зара ретпен жұ мыс істетеді. Бактағ ы жанар май қ осалқ ы қ ол сорабының (помпаның ) кө мегімен ішінара тазарту сү згісі арқ ылы сорылып алынады да, кесек заттардан тазартылады. Сорылып алынғ ан жанар май ірі жә не майда заттардан мұ қ ият тазартылады. Енді ол жоғ ары қ ысымды сорапқ а беріледі. Сорап оны қ атты қ ысады да бү ркігішке жеткізеді. Ү лкен кысымның кө мегімен бү ркігіш инесі кө теріледі де оның тесігі арқ ылы жанар май цилиндр ішіне шашылады. Жоғ ары қ ысымды сорап жанар майды қ ысумен бірге оны цилиндрге мө лшерлеп беру қ ызметін атқ арады, яғ ни қ озғ алтқ ыштың жұ мыс жү ктемесіне қ арай жанар майды кө бейтіп немесе азайтып береді.
Қ озғ алтқ ыштың майлау жү йесі қ озғ алатын бө лшектердің араларындағ ы ү йкелісті азайту қ ызметін атқ арады. Бө лшектер аралығ ындағ ы ү йкелісті азайтпағ ан жағ дайда олар қ атты қ ызады жә не тозып кетеді. Сондық тан, ү йкелетін екі бө лшек аралығ ына майлайтын сү йық жіберіледі. Мұ ндай жағ дайда ү йкелетін екі бө лшек бір-бірімен жанаспайды да, майлайтын сұ йык арқ ылы қ озғ алады. Сө йтіп, ү йкеліс кү ші азаяды.
Ү йкелетін бө лшектерді майлаудың ү ш тү рлі тә сілі бар. Олар ү йкеліс ауданына майды жеткізу тә сіліне байланысты қ ысыммен майлау, шашып майлау жә не аралас тә сілмен майлау болып тү рленеді. Қ ысыммен майлау тә сілін қ олданғ анда, ү йкелетін екі бө лшек аралығ ына май қ ысыммен беріледі, ал оғ ан керісінше шашып майлау кезінде майды ө з еркімен ағ ызып немесе шашып жеткізеді. Кейбір механизмдерде майды қ ысыммен беру мү мкін емес, ал шашып беру ү йкелісті азайтуды қ амтамасыз етпейді. Осындай механизмдерде аралас тә сіл қ олданылады, яғ ни кейбір бө лшектерді қ ысыммен, қ алғ андарын шашып майлайды. Трактор қ озғ алтқ ыштарының майлау жү йесінде осындай аралас тә сіл қ олданылады.
Трактор қ озғ алтқ ыштарының майлау жү йесі қ ысым тудыратын сораптан, оны тазалайтын жә не суытатын қ ондырғ ылардан қ ұ ралады. Май қ оры картерд поддонында сақ талады. Қ ысым тудыратын сорап ү шін шестернялы сораптар қ олданылады. Оның білігі қ озғ алтқ ыштың иінді білігінен қ озғ алыс алады. Тазартқ ыш қ ондырғ ылар екі бө ліктен тұ рады. Оның бірі ірі тазартқ ыш, ал екіншісі майда тазартқ ыш болады. Ірі тазартқ ыштың негізгі жұ мысшы мү шесі сү згіден жасалғ ан. Сү згі тесіктерінен ө ткен май ө зімен ілескен қ оспаларды қ алдырып кетеді. Ал мұ қ ият тазарту ү шін реактивті центрфугалар қ олданылады. Оның тесігінен қ ысыммен ө ткен май реактивтік кү ш тудырады да оны ү лкен жылдамдық пен айналдырады. Осы кезде оның аралығ ындағ ы майда қ оспалар ортадан тебетін кү штің ә серінен қ абырғ асына жабысады, ал тазаланғ ан май майлау жү йесіне беріледі.
Салқ ындау жү йесі. Іштен жанатын жылу қ озғ алтқ ыштарында жанар май бө ліп шығ арғ ан жылудың барлығ ы дерлік жұ мысқ а айналмайды. Себебі жану жә не ү лғ аю процесстері кезінде жанғ ан газ қ озғ алтқ ыш бө лшектерімен жанасатындық тан, жылудың бір бө лігі осы бө лшектерге беріледі. Ал жылудың бө лшектерге берілу қ ұ былысын мү лде болдырмауғ а болмайды. Ө йткені олардың температурасы жанғ ан газ температурасынан бірнеше есе аз. Олай болса жылудың тө менгі температурадағ ы бө лшектерге ауысуы табиғ и заң дылық. Қ озғ алтқ ыш бө лшектеріне берілген жылу, олардың температураларын біртіндеп кө тере береді. Егер сол жылуды бө лшектерден алып кетпесе, онда олар ө те жоғ арғ ы температурағ а дейін қ ызып, ө здерінің физикалык, механикалық қ асиеттерін нашарлатады, яғ ни олардың қ аттылығ ы, беріктігі, тозуғ а тө зімділігі нашарлап, ө те ұ лғ аюдың салдарынан алғ ашқ ы дә лдікпен қ ойылғ ан мө лшерлері ө згеріп кетеді. Оның ү стіне, оларғ а жағ ылатын май қ абаттары кү йіп, олардың беттерінде кү йе тү зеді де барлық жұ мыс процесстерінің бұ зылуына себебін тигізеді.
Салқ ындау жү йесі қ ұ рылысына қ арай сумен жә не ауамен салқ ындату жү йесі болып екіге бө лінеді. Олардың бірінші тү рінде бө лшектердегі жылуды су арқ ылы, ал екіншісінде ауа арқ ылы сыртқ ы атмосферағ а тасымалдайды. Осығ ан байланысты олардың қ ұ рылыстары да ә р тү рлі болады.
Сумен суытатын жү йеге қ озғ алтқ ыштың су кө йлегі, сорап, термостат, радиатор, желдеткіш жә не оларды ө зара жалғ астыратын тү тіктер жатады. Қ озғ алтқ ыштан бө лініп шық қ ан артық жылу су " кө йлегіндегі" суғ а беріледі. Радиатор қ абырғ алары жұ қ а тү тікшелерден жасалғ ан. Оғ ан келген су сол тү тікшелерге таралады да олардың кабырғ аларына жылуын береді. Ал ол тү тікшелердің аралық тарынан желдеткіш арқ ылы сырттан ауа сорылады, бұ л ауа тү тікшелерін салқ ындатады. Сө йтіп, радиаторда салқ ындағ ан су енді қ айтып қ озғ алтқ ыштың су кө йлегіне келеді. Осылайша су қ озғ алтқ ыш бө лшектеріндегі артық жылуды ауағ а таратып жібереді. Бұ ғ ан қ осымша бұ л жү йеге термостат қ ойылады. Соның кө мегімен қ озғ алтқ ыштың температурасын тұ рақ ты мө лшерде ұ стап тұ рады. Қ озғ алтқ ыштың салқ ын кезінде су жейдесіне бағ ыттайды да, тек қ ызғ аннан кейін ғ ана радиаторғ а жібереді.
Ауамен салқ ындататын жү йенің қ ұ рылысы сумен салқ ындататын жү йеге қ арағ анда қ арапайым болады, яғ ни желдеткіштен жә не ауа бағ ыттағ ыш қ алқ андардан ғ ана қ ұ ралады. Қ озғ алтқ ыштың су жейдесінің орнына салқ ындатқ ыш қ абырғ алар жасалады. Осы қ абырғ аларды желдеткіштен келген ауа салқ ындатады. Бірақ бұ л жү йенің салқ ындату қ абілеті онша жоғ ары емес, сондық тан, кейбір маркалы тракторларда ғ ана қ олданылады.
Тұ тандыру жү йесі. Қ озғ алтқ ышты жұ мысқ а қ осу ү шін алдымен оның білігін айналмалы қ озғ алысқ а келтіру керек. Себебі, цилиндр ішінде жұ мыс тактылары рет-ретімен іске асырылуы керек, яғ ни ауа сорылып, қ ысылуы қ ажет. Ол ү шін иінді білік оталдырғ ыш қ ондырғ ының кө мегімен айналдырылады. Оталдырғ ыш қ ондырғ ылар жұ мыс принциптеріне қ арай негізгі екі тү рге бө лінеді. Біріншісінде қ озғ алтқ ышты оталдыру ү шін іштен жанатын карбюраторлы қ осалкы қ озғ алтқ ыш, ал екінші тү рінде тұ ракты тоқ пен жұ мыс істейтін электр қ озғ алтқ ышы (стартер) қ олданылады. Оталдырғ ыш қ ондырғ ылардың қ осымша ү ш тү рікездеседі: тұ тқ а арқ ылы қ олмен оталдыру; қ ысылғ ан ауамен жә не сұ йтылғ ан газбен.
Қ озғ алтқ ыштардың жалпы кұ рылысында, олардың тү рлеріне қ арай аздағ ан ө згешеліктері болады. Ондай ө згешеліктер тек оны қ ұ райтын механизмдер мен жү йелерде кездеседі. Жалпы барлық қ озғ алтқ ыштарды кұ райтын механизмдер мен жү йелер ортақ болады. Сондық тан, карбюраторлы немесе дизельді қ озғ алтқ ыштардың қ ұ рылысын бірге қ арастырып, кездесетін ө згешеліктерге жеке талдау жасалады.
Ұ сынатын ә дебиеттер: 6 [16-19]; 10 [66-70]; 12 [22-28].
Тексеру сұ рақ тары
1. Іштен жанатын поршенді қ озғ алтқ ыштардың жалпы қ ұ рылысын айтып берің із!
2. Қ осиінді-бұ лғ ақ ты механизм қ андай қ ызмет атқ арады?
3. Газ тарату механизмі қ андай қ ызмет атқ арады?
4. Қ оректендіру жү йесі қ озғ алтқ ыштың қ андай барысын қ амтамасыз етеді?
5. Майлау жү йесі қ андай мақ сат ү шін қ олданылады?
6. Суыту жуйесі неге қ ажет?
7. Тұ тандыру жү йесі қ андай қ озғ алтқ ыштарда қ олданылады?
8. Іске қ осатын жү йе қ андай жұ мысқ а арналган?
|
|
|
