 |
7.8.5. Диабеттік табан синдромы
|
|
|
|
7. 8. 5. Диабеттік табан синдромы
Диабеттік табан синдромы (ДТС) — шеткі жү йкенің, тері мен жұ мсақ тіндердің, сү йек пен буындардың зақ ымдану кө рінісінде жедел жә не созылмалы ойық жаралармен, сү йек-буындық зақ ымданулармен жә не ірің ді-некроздік ү рдістермен сипатталатын Қ Д кезінде дамитын табанның патологиялық жағ дайы (7. 21 кесте).
Этиологиясы мен патогенезі
ДТС патогенезі кө пкомпонентті жә не инфицирленуге бейім нейропатикалық жә не перфузионды бұ зылыстардың ұ штасуымен кө рінеді. Патогенезінде аталғ ан тү рткілердің дамуына байланысты, ДТС 3 басты тү рін ажыратуғ а болады:
7. 21 кесте. Диабеттік табан синдромы
| Этиологиясы мен патогенезі | Нейропатикалық тү рі (70%): трофикалық иннервацияның тө мендеуі, тірек нү ктесінің ө згеруі, ауырсыну сезімталдығ ының тө мендеуі, инфицирлену. Ишемиялық (3-7%) жә не нейроишемиялық (15–20%) тү рі: аяқ қ антамырларының атеросклерозы |
| Эпидемиологиясы | Науқ астардың 10–25%, кейбір мә ліметтерге сү йенсек Қ Д-мен сырқ аттанғ ан науқ астардың 30–80%-да кө рініс береді |
| Басты клиникалық кө рінісі | Нейропатикалық тү рі: барлық сезміталдық тың тө мендеуі, табан деформациясы, ойық жараның инфицирленуі (ә сіресе ө кшеде, саусақ аралық тарда), остеоартропатия. Ишемиялық тү рі: «ауыспалы ақ сақ тық », табан қ антамырларындағ ы пульсацияның тө мендеуі, акральды некроз типі бойынша ойық жаралар (саусақ ұ штары, ө кше) |
| Диагностикасы | Аяқ ты қ арау, неврологиялық статус пен артериялық қ анайналымды бағ алау, рентгенография, жарадан бө лінген бө ліндіні бактериологиялық зерттеу |
| Салыстырмалы диагностикасы | Генезі басқ а табанда дамитын жаралар, қ антамырлардың басқ а окклюзиялы аурулары, ДТС клиникалық тү рлері арасында |
| Емі | Диабет компенсациясы, аяқ кү тімі, науқ астарды оқ ыту. Нейропатикалық тү рі: табанғ а жү ктемені азайту, антибиотикотерапия, жараны ө ң деу, дұ рыс аяқ қ иім таң дау. Ишемиялық тү рі: эрготерапия, реваскуляризациялық операциялар, аспирин, антикоагулянттар, тромболитиктер, простагландин дә рілері |
| Болжамы | Қ Д-мен сырқ аттанғ ан науқ астарда аяқ ампутациясы диабетпен ауырмайтындармен салыстырғ анда 20–40 есе жиі орындалады |
|
|
|
I. Нейропатиялық тү рі (60–70 %):
— остеоартропатиясыз;
— диабеттік остеоартропатиямен.
II. Нейроишемиялық (аралас) тү рі (15–20 %).
III. Ишемиялық тү рі (3–7 %).
ДТС-ның нейропатиялық тү рі. Диабеттік нейропатия кезінде ең бірінші ұ зын жү йкелердің дистальды бө лімдері зақ ымдалады. Ұ зақ уақ ытқ а созылғ ан трофикалық импульсацияның болмауы тері, сү йек, байламдары, сің ір жә не бұ лшық еттің гипотрофиясына ә келеді. Дә некер тіні қ ұ рылымдарының гипотрофиясы нә тижесінде аяқ қ а тү сетін кү штің физиологиялық емес қ айта бө лінуінен жә не кей бө ліктерге артық болуынан табан деформациясы дамиды. Осы аймақ тарда, мысалы, табан сү йектері проекциясы аймағ ында терінің қ алың дауы жә не гиперкератоз тү зіледі. Осы аймақ тарғ а тү сірген тұ рақ ты қ ысым оның айналасындағ ы жұ мсақ тіндердің қ абынулық аутолизін шақ ырады, сө йтіп ойық жараның дамуына жағ дай жасайды. Атрофия мен тер бө лінудің бұ зылуы нә тижесінде тері қ ұ рғ ап, жарылады. Ауыру сезімталдығ ының тө мендеуіне байланысты науқ ас дамып жатқ ан ө згерістерге назар аудармайды. Науқ ас дер кезінде аяқ киімнің жайсыздығ ын анық тай алмағ андық тан аяғ ы қ ажалып, мү йізгек (мозоль) пайда болады, жарылғ ан тері орындарына бө где дененің кіргені мен майда жарақ аттарды сезбейді. Осы жағ дайды терең сезімталдылық тың бұ зылуы нә тижесінде дамығ ан жү рістің бұ зылуы мен аяқ ты дұ рыс баспау қ иындатады. Жиі ойық жара стафилококктар, стрептококктар, ішек тобына жататын бактериялар ә серінен инфицирленеді, жиі анаэробты микрофлора қ осылады. Нейропатиялық остеоартропатия табанның сү йек-буын аппаратында дамитын айқ ын дистрофиялық ө згерістер нә тижесінде кө рініс береді (остеопороз, остеолиз, гиперостоз).
|
|
|
ДТС ишемиялық тү рі магистральды қ анайналымның бұ зылуына ә келетін аяқ артерияларының атеросклерозы нә тижесінде дамиды, яғ ни диабеттік макроангиопатияның бір нұ сқ асы болып табылады.
Эпидемиологиясы
Науқ астардың 10–25 %, кейбір мә ліметтерге сү йенсек Қ Д-мен сырқ аттанғ ан науқ астардың 30–80%-да кө рініс береді. АҚ Ш-та ДТС-мен сырқ аттанғ ан науқ астарды емдеуге 1 млрд. доллар қ аржы жұ мсалады.
Клиникалық кө ріністері
ДТС-нің нейропатиялық тү рінде зақ ымданудың екі тү рін ажыратады: нейропатикалық ойық жара жә не остеоартропатия (Шарко буынының дамуы). Нейропатикалық ойық жаралар ә детте табан жә не саусақ аралық тарында, яғ ни қ ысым кө п тү сетін аймақ тарда орналасады (7. 12сурет).
7. 12 сурет. Диабеттік табан синдромы кезінде дамитын нейропатиялық ойық жара
Табанның сү йек-байлам аппаратының деструктивті ө згерістері кө птеген айлар бойы ү демелі дамып, айқ ын сү йек деформациясына ә келеді — диабеттік остеоартропатия жә не Шарко буынының тү зілуі, бұ л кезде табанды «сү йекке толы қ аппен» салыстыруғ а болады (7. 13сурет).
|
|
|
7. 12 сурет. Диабеттік табан синдромы кезінде дамитын Шарко буыны
ДТС-ның ишемиялық тү рінде табан терісі суық, бозғ ылт немесе цианозды, сирек жағ дайда ишемияғ а жауап ретінде беткей капиллярлардың кең еюінен ақ шыл-қ ызыл тү сті болады. Ойық жаралар акральды некроз тү рі бойынша дамиды- саусақ ұ штарында, ө кшенің шеткі қ ырларында (7. 14 сурет).
Тобық, тізе жә не сан артерияларында пульс ә лсіз болады немесе пальпацияланбайды.
Типті жағ дайларда науқ астар «ауыспалы ақ сақ тық қ а» шағ ымданады. Аяқ тың ишемиялық зақ ымдануының ауырлығ ы ү ш фактор бойынша анық талады: стеноз ауырлығ ымен, коллатарельді қ анайналымның тү зілуімен, қ ан ұ ю жү йесінің жағ дайымен.
|
|
|
