 |
Масалар. Москиттер. Шыбындар. Тақырып 4.4. паразитарлы аурулардың диагностикасының жаңа әдістері
|
|
|
|
Масалар
Масалардың қ ұ рттарынжә неқ уыршақ тарынжинауү шінерте кө ктемдебастап, ә р тү рлі суқ оймаларды тесереді.
Оң айлатылғ ан аулау тә сілінде қ ара личинкаларды жә не қ уыршақ тарды кө ретіндей етіп, ашық тү сті фотографиялық кюветканемесеэмалдіваннаны қ олданады. Ауланғ ан личинкалар мен қ уыршақ тарды санап, олардың бір пробағ а кө рсеткішін анық тайды: личинкалық сатылардың жалпы саныналынғ ан сынамалардың санынабө леді. Ваннаауданынбіле отырып, 1м2ауданындағ ы личинкалар санын білуге болады.
Москиттер
Масалардың азсанын пробиркамен немесеэксгаутермен аулайды. Отырғ ан масаларды пробиркамен жауып, бірнеше секундтан кейін, масаны пробирканың тү біне тү сіріп мақ та тампонмен бетін жабады. Содан кейін москиттерді эфирмен ө лтіріп, этанолы бар қ ұ рғ ақ пробиркаларғ а немесе флакондарғ а ауыстырады. Нә тижесіндеморфологиялық зерттеуү шін жарамдыматериал болып саналады.
санды бақ ылау ү шінекі жағ ынан касторлы май жағ ылғ ан стандарттық ағ аздар (20x30 см)қ олданылады.
Шыбындар
Шыбын аулағ ан жерде жабысқ ақ ленталар немесе жабысқ ақ парақ тар іледі, бір бө лмеге 1 лента немесе 2 парақ есебінен, ал ү лкен бө лмелерде 20м2 ауданғ а 1лента қ олданады.
Шыбындардың санын 10 немесе басқ а объектілерде анық тауғ а, олардың жалпы санын қ ойылғ ан жабысқ ақ тар санына бө лгенде, олардың бір жабысқ ақ тағ ы санын аламыз.
Тақ ырып 4. 4. паразитарлы аурулардың диагностикасының жаң а ә дістері
|
|
|
Иммуноферментті анализ
Жиі сарапшылар науқ астарғ апаразиттерді анық тауғ а ИФАқ ан анализінтағ айындайды. Бұ л ә дістің кө мегімен, қ ан талдаупроцесстеріпаразиттерді анық тайды:
· аскаридоз;
· трихинеллезом-талдаубірнеше ретжү зеге асырылады, максималдыантиденедең гейі жұ қ тырудан кейін4-12аптадаанық талады;
· цистицеркоз;
· тениоз;
· фасциолез-антиденелер аурудың ө ткірсатысындаанық талады;
· описторхоз-ө ткір жә не созылмалыаурулардың арасындағ ыдифференциалдық диагностика жү ргізеді;
· лямблиоз;
· висцералді жә не тері лейшманиозы;
· амебиаз;
· токсоплазмоз
29 сурет. Иммуноферментті анализдің реакциясын қ ою
ИФАқ ан анализіпаразиттердің антиденелерін жә не антигендерінанық тауү шін пайдаланылады. Иммуноглобулиндерорганизмде антигендерге антиденелер ретіндешығ арылады. Паразиттердіанық таудабұ л ә дістің нақ тылығ ы90% қ ұ райды. Осы талдаудың арқ асында бізпроцесстердің динамикасынбайқ ауғ а, паразиттердің тү рін, олардың санынанық тауғ а болады.
30 сурет. Автоматикалық ИФА анализаторы.
Иммуноферментті анализ негізіндеантигенантиденеиммундық реакциясыжатыр. Қ арапайым тү рдереакциямеханизмінкелесі жолмен кө рсетуге болады:
1. Серодиагностикағ а 96 лункалы полистирол планшеті қ олданады. Ячейкалардың қ абырғ асында антиген арбсорцияланады. Зерттелетін сарысу планшеттің ячейкасына қ осылады. Сонымен гомологиялық антиген антиденеге косылып, қ осылмағ ан антиген шайылып кетеді. Осында реакция анық талатын Ig (Ab) жә не тазартылғ ан қ оздырғ ыш (Ag)арасында жү реді.
2. Ферментпен белгіленген адам иммуноглобулиндерге қ арсы антиденелер ұ яшық тарғ а қ осылады. Осында реакция жү реді спецификалық антиген Ig, оғ ан қ осылатын антидене - кньюгат Ig, пероксидаза ферментімен белгіленген.
|
|
|
3. Хромогенді зат (бояғ ыш) қ осылып, одан кейін бояудың интенсивтілігі шайылады, бояғ ыштың интенсивтілігі фермент санына пропорционалды, яғ ни антидене санына пропорционалды. STOPбуфер қ осылады.
4. Келесі, оптикалық тығ ыздығ ыө лшенеді, сосын контролді ү лгімен салыстырылады, кө лем бірлігінде антиденелердің концентрациясы есептелінеді.
Паразитарлы аурулардың ПТР диагностикасы
Балалардапаразиттікинфекциясының диагнозын қ оюқ иындық қ атү скендіктен, осы диагностика қ олжетімді, сезімтал, экономикалық тиімді болып саналады. Полимеразды тізбекті реакция (ПТР) паразитологияда кең қ олдануды тапты. ДНКтехнологияларпаразитология саласында маң ызы ү лкен, паразиттердің идентификациясын, генетикалық қ ұ рылымын, гендік ұ йымдастырылуын, дә рілік заттарғ а бейімділігін анық тайды. ПТРә дісі тікелей инфекциялық агентті анық тауғ а немесе организмнің биологиялық ортада (сілекей, қ ақ ырық, қ ан, зә р, нә жіс) генетикалық мутациясын анық тайды.
Тірі организмде генетикалық ақ парат болып ДНК саналады – екіспиралды дезоксирибонуклеин қ ышқ ылы. Ол тө рт кезекті нуклеотидтерден тұ рады, ә детте басә ріптермен белгіленеді: А (аденин), G(гуанин), T (тимин) жә не C(цитозин). Генетиканың негізгі заң ы – коплементарлы заң, яғ ни ДНК спиралінің кө рші нуклеотидтері белгілі ретпен қ осылады: А - Т, Г – Ц.
34 сурет. ПЦР амплификатор.
Ә рбіртіршілік иесінде(бактериялар, вирустар, балық, аң ) -ө зінің ДНК-сы, сондық тан нақ тыорганизмдіанық тау ү шінгенетикалық ақ параттың шағ ынауданығ ана болуыжеткілікті. Микроорганизмдердің кейбір тү рлері, мысалы, адамның иммунды тапшылығ ы вирусыбасқ ануклеинқ ышқ ылытармақ тасақ талады – РНК, бірақ олардың фрагменттерін ПТР кө мегіментабуғ а болады.
|
|
|
ПТРпринципі осы ә рбір жекеаймақ ты анық тауғ а арналғ ан ә діс. Ә рбірқ оздырғ ышқ а ө зінің спецификалық детекторы, ДНК –ның эталонды фрагменті қ ұ рылғ ан.
ПТРтехнологиясы. Тестү лгілеріПТРзертханасынажеткізіледі. Жұ мыс ү ш сатылыө теді:
1)ДНК-ны бө лу. Таза кү йінде алынғ ан ДНК-ны спирт ерітінділермен шаяды, кейін ерітеді.
2)Амплификация сатысы -гендер кө бейту (кө шірмелерін ұ лғ аю).
Бұ л ә рекетті орындау ү шін, белгілі біршарттар болу қ ажет:
A. Қ ажеттіиондық кү ші
Б. Белгілі қ оздырғ ышқ а праймерлер.
B. ДНКқ ұ рылысынатартылғ аннуклеотидтерқ оспасы
Г. Фрагментіполимеразды(ДНК қ ұ рылыс).
3) Содан кейінтек белгіліинфекциясының (патогенді) синтезделуіне қ ажетті «ТЕРМОЦИКЛЕР» приборы арқ ылы белгілі температуралық режим қ ажет.
Амплификация процессі келесідей жү реді:
4) ДНК денатурациясы, 950С та жү реді.
Праймерлердің қ осылуы (жасыту)
62-650С та бір жіпті ДНК-ғ а праймерлер жә не полимеразалар қ осылады.
5) Фрагмент синтезі
6) 720С –та нуклеотидтер арқ ылы ДНК тізбегінің қ ұ растырылуының жалғ асуы жү реді.
7) Бұ л процесс 40-45 рет қ айталанады.
8) Оң контролді міндетті тү рде қ ояды.
9) Нә тижесінде белгілі геннің ДНК-ның кө птеген копиялары пайда болады.
3. Инфекцияны анық тау агорозды гельдегіэлектрофорезде анық таймыз
Гельді пісіріп, оны лункалары бар планшетке қ ұ яды.
35 сурет. Горизонталды агарозды электрофорездің камерасы
Содан кейінтокқ осың ыз. Ағ ымдағ ымолекулалық фрагменттердіә серіненолардың молекулалық салмағ ытуындағ анжылдамдық пенқ озғ алады. Амплификацияланғ ан геннің салмағ ын біле отырып, біз ә р инфекцияны ажыра аламыз.
|
|
|
