 |
2. Қанның минуттық көлемі
|
|
|
|
2. Қ анның минуттық кө лемі
Қ анның минуттық кө лемін зерттеу(Лилье - Штрандер жә не Цандердің тура емес тә сілімен), яғ ни салыстырмалы кө рсеткіштермен есептеу схемасы:
Амплитуда АҚ =АҚ сист-АҚ диаст
АҚ орт=АҚ сист+АҚ диаст/2
АҚ ред=АмплитудаАҚ /АҚ орт х100
МК=АҚ редхЖЖЖ
Мұ нда МК минуттық кө лем; АҚ орт - орташа АҚ артериялық қ ысым; АҚ ред – редуцирленген АҚ артериялық қ ысым.
Айтылуы: Дені сау адамдарда қ анның минуттық кө лемі 4, 4 л. Симпатикалық тонус жоғ арылағ анда минуттық кө лем ұ лғ аяды, парасимпатикалық тонуста - тө мендейді.
3. Қ анның минуттық кө лемінің индексі.
Қ анның минуттық кө лемінің индексін, QVm есептеу схемасы:
Мұ нда: АП Артериялық қ ысымның тыныштық тағ ы амплитудасы, 1 минуттағ ы ЖЖЖ -не кө бейтілген; АН - Артериялық қ ысымның қ алыпты амплитудасы, қ алыпты ЖЖЖ -ғ а кө бейтілген.
Айтылуы: Тыныштық тағ ы қ алыпта QVm, 1, 0 - ге жуық. Симпатикалық тонус кө терілгенде индекстің тыныштық тағ ы мә ні 1, 5-1, 8 дейін жоғ арылайды, парасимпатикалық та - 0, 7 ге дейін тө мендейді. Дені сау адамдарда кү ш тү сірілген жағ дайда индекс мә ні 0, 2 - тан кем емес болып ұ лғ аюғ а тиіс.
Дыбыстық зерттеу ә дістері. Реокардиография.
Реокардиография (грекше rheos - ағ ыс, ағ ын kardia – жү рек, graphō - жазу, бейнелеу) импеданстық кардиография синонимі, кеуделік реография жү ректің жұ мыс циклі кезінде жү рекке жә не ірі қ ан тамырларғ а қ ан толу динамикасына байланысты кеуде жасушасының толық электр кедергісінің (импедансының ) ө зерісін ө лшеуге негізделген, жү рек қ ызметін зерттеу ә дісі. Реографияны кіші қ ан айналым шең беріндегі гемодинамиканы зерттеу ү шін, жү рек циклінің фазалық талдауы ү шін қ олданады, ең бастысы – жү ректің инвазивті емес шамасы соқ қ ы кө лемін (СК) анық тауда қ олданады. Ә дістің қ арапайымдылығ ы мен қ ауыпсіздігі жә не оның ө лшеулерінің дә л болуы айтылғ ан ә дістің поликлиникаларда жә не функционалдық диагностика кабинеттерінде пайдалануының маң ызын кө тереді. Реокардиография соқ қ ы кө лемінің шамасын анық тауғ а, қ ан айналымның минуттық кө лемін есептеуге жә не гемодинамиканың маң ызды кө птеген кө рсеткіштерінің, оның ішінде аортадағ ы қ ан ағ ысының кө лемдік жылдамдығ ын анық тауғ а, жү рек жиырылуының қ уатын, қ ан ағ ысының шеткері жалпы перифериялық кедергісін анық тауғ а мү мкіндік береді.
|
|
|
Эхокардиография
Эхокардиография (грекше ē chō - дыбыс жаң ғ ырығ ы, kardia – жү рек, graphō - жазу, бейнелеу) ультрадыбыстық кардиография синонимі - жү ректің қ озғ алыстағ ы қ ұ рылымдарынан шағ ылатын ультрадыбыстық сигналдарды тіркеуге негізделген, жү ректің механикалық ә рекетін жә не морфологиялық бұ зылуларының диагностикасы мен зерттеулерінің ә дісі.
Эхокардиография ү шін арнайы қ ұ ралдар – эхокардиографтар қ олданады, оның міндетті конструкциялық элементі ультрадыбыс генераторы болып табылады (жиілігі 1МГц тен 10 МГц ке дейін), кеуде қ абырғ асы арқ ылы сә уле тү рінде жү ректің ә р тү рлі бө ліктеріне қ арай (4 сурет) бағ ытталады: ультрадыбыстық сигналдарды қ абылдайтын датчик, тү рлендіргіш ультрадыбыстық толқ ындарды қ абылдап, оны электромагниттік толқ ындарғ а тү рлендіріп, кү шейткішке жібереді, кү шейтілген сигнал тіркегіш қ ұ ралғ а келіп тү седі де жү ректің зерттелетін қ ұ рылымының бейнесін алуғ а мү мкіндік береді.
|
|
|
4cурет. Жү ректі ұ зын ось қ имасында( а) жә не қ ысқ а ось қ имасында (б) жә не жү ректің тө рт камерасын қ амту арқ ылы (в) ультрадыбыстық зерттеу жү ргізілетін схемасы: 1- датчиктің пастернальдық позициясы, кеудеден солғ а қ арай III-IV қ абырғ а аралық жақ тың локация орыны; 2- тө белік позиция, орта шамадағ ы сызық бойынша IV-V қ абырғ а аралық тың локациясы; 3-супрастернальдық позиция, яремалық шұ ң қ ыр жағ ының локациясы; 4-субкостальдық позиция, эпигастраль аймақ жағ ының локациясы. Жү ректің зерттелу қ ұ рылымдары: АО-аорта, ЛЖ- сол жақ қ арынша қ уысы, ЛП-сол жақ жү рекше қ уысы, ПЖ-оң жақ қ арынша қ уысы.
Ол бейне - эхокардиограмма ( экранда, арнайы қ ағ аздарда кө рінеді ) жә не ақ парат тасығ ыштарда сақ тауғ а болады. Қ азіргі заманғ ы эхокдиографтар электрокардиографиялық каналдармен жабдық талғ ан. Ол эхокардиограмманы ЭКГ мен бірге синхронды тү рде тіркейді жә не компьютерге қ осылғ ан, бұ л оның зерттеу ақ параттарын ө ң деу жә не оны практикағ а пайдалану, мә ліметтерге талдау жасау сапасын жоғ арылатады. Ультрадыбыстың принципі акустикалық тығ ыздығ ы бірдей емес екі ортаның шекарасынан шағ ылғ ан дыбыстың немесе ультрадыбыстық кедергіге негізделген. Екі ортаның бө ліну шекарасында ультрадыбыстық кедергі айырмасы неғ ұ рлым кө п болса, шағ ылу дә режесі соғ ұ рлым кү шті болады, ол ультрадыбыстық сә уленің екі ортаның бө ліну шекарасына тү су бұ рышына тә уелді. Ультрадыбыстың жиілігі жоғ ары болса толқ ын ұ зындығ ы қ ысқ а, толқ ын ұ зындығ ы қ ысқ арғ ан сайын пайдаланатын аппараттың ажырату қ абілеті ұ лғ аяды, 2, 25 МГц жиілікте ажырату қ абілеті шамамен 1 мм ге сә йкес келеді. Допплер-эхокардиограмма ЭхоКГ мен спектрограмма тү рінде бірге тіркеледі. Кө п ретте жү рек клапандары тұ сындағ ы қ ан ағ ындары зерттеледі. Қ алыпты қ ан ағ ынының митральдық жә не аорталдық клапандар тұ сындағ ы типті спектрограммалары. 5 жә не 6 суреттерде келтірілген.
|
|
|
5 сурет. М-режимдегі қ алыпты эхокардиограмма жә не сол жақ жү рекше қ уысындағ ы митральдық клапанның жапқ ышына жақ ын (сол жақ қ арынша жағ ының локациясы) допплер-эхокардиограмма – қ ан ағ ысының спектрограммасы (тө менде). Спектрограммада ламинарлық (қ алыпты) ағ ынның митральдық клапан арқ ылы диастолағ а ө туі кө рсетілген. Сигналдардың ортасында жарық " терезе " ( стрелкалармен кө рсетілген), ламинарлық ағ ын екенін білдіреді жә не изосызық тан (Х) жоғ ары орналасады, бұ л ағ ынның датчикке қ арай бағ ытталғ анын кө рсетеді.
Қ анның қ алыпты ағ ысының негізгі белгісі, оның ламинарлығ ы (қ ұ йындардың болмауы) жә не жү ректің берілген циклінің фазасы ү шін оның бағ ыты. Ламинарлық ағ ыс спектрограммада эхосигналдардың анық болуымен жә не спектральдық жолақ тарда жарық «терезе» болуымен сипатталады. Ағ ын бағ ыты спектрограммада оның жоғ арыда орналасқ ан изосызық тарымен (ағ ын датчикке бағ ытталғ ан) немесе изосызық тан тө мен (ағ ын датчиктен кейінге қ арай бағ ытталғ ан). Диастолағ а қ арай ағ ынның қ алыпты ағ у бағ ытында сол жақ жағ ынан индикациялағ анда қ арынша датчикке қ арай бағ ытта жү рек алдынан қ анғ а толып, митральдық клапанғ а жақ ын (5сурет) локализацияда жақ сы анық талады.
|
|
|
6 сурет. М эхок а рдиограммалар мен допплер эхокардиограммалар спектрограммалар тү рінде берілген. Қ ан ағ ыны аортальды клапан дең гейінде: қ алыпта: аорта арқ ылы ө тетін қ ан ағ ынынан шағ ылғ ан сигналдар (спектрограммада стрелкамен кө рсетілген) систолада пайда болады (ЭКГ нің қ арынша комплексінен кейін), изолиниядан тө мен бағ ытталғ ан (ағ ын бағ ыты датчиктен кейін), анық болады жә не ортасында жарық «терезе» кө рінеді, бұ л ламинарлық (қ алыпты) ағ ын екенін білдіреді.
 |
Систолағ а қ арай ағ ынның табиғ и бағ ыты датчиктен (қ анның қ арыншадан аортағ а жіберілуі) кейін, локализация кезінде аорта тұ сына жақ ын (6сурет) жақ сы анық талады.
7 сурет. М эхокардиограммалар (жоғ арыда) жә не доплер -эхокардиограммалар спектрограммалар тү рінде (тө менде) аортальдық клапан дең гейіндегі қ ан ағ ыны: аорта арқ ылы қ ан тілімінің стенозы кезінде; патологиялық ағ ынынан шағ ылғ ан сигналдар (стрелкамен кө рсетілген) «терезесіз», штрихталғ ан тұ тас жолақ тү рінде тіркеледі, бұ л турбуленттік ағ ыс екендігін білдіреді, анық сызық тар болмайды жә не изосызық тан датчик бағ ытында қ ұ йынды ағ ынның ә серінен тө мен, жоғ ары қ арай да бағ ытталғ ан.
 |
Датчикке қ арай жә не датчиктен ө ткен бағ ытта да (турбуленттік ағ ын) қ ұ йындардың пайда болуы кезінде, спектрограмма ө зінің жарық «терезе» белгісінен айырылып қ алады, эхосигналдар анық емес болады жә не изосызық тар жоғ ары жә не тө мен де орналаса береді (7 сурет).
Тү рлі тү сті екі ө лшемді Допплер-эхокардиограмма, спектрограмма тә різді қ анның сол қ асиеттерін кө рсетеді, бірақ осциллоскоп экранына шығ арылу процесінде жү ректегі қ ан ағ ынын қ озғ алысын нақ ты уақ ыт масштабында кө руге болады. Мұ нда қ анның датчикке қ арай бағ ытталғ ан монитор экранында бір тү спен, мысалы қ ызылмен, датчиктен кейін басқ а тү спен – мысалы кө кпен берілген (8 сурет). Турбуленттік ағ ын жасыл тү сі басым мозаикалық тү рге ие болады.
8 сурет. Ұ зын осьтегі проекцияда жү рек бейнесімен берілген екі ө лшемді тү рлі тү сті допплер-эхокардиограмма: диастола периодында, қ ызыл тү с қ ан ағ ынының бағ ытының датчикке қ арай екенін кө рсетеді, ағ ын сол жақ қ арыншаның тез толу фазасына сә йкес келеді. Эхокардиограммадан оң жақ қ а қ арай ағ ынның тү сті шкаласы мен акустикалық тығ ыздық шкаласы кө рінеді. 
|
|
|
Зерттелу техникасы қ арапайым, бірақ оны жү ректің нормадағ ы жә не патологиялық ө згерістегі топографиясын, ә р тү рлі аурулар кезінде мү мкін болатын патологиялық ө згерістерінің сипатын жә не жү рек циклінің тү рлі периодында эхокардиограммада бейнеленген қ алыпты жә не қ ұ рылымдық ө згерістерін жақ сы білетін, арнайы дайындығ ы бар дә рігер ғ ана жү ргізе алады. Эхокардиограмма ЭКГ мен бірге синхронды тү рде стандартты немесе бір полюсті бекітпелердің бірінде бірге жазылады, қ арынша комплексінің тістерінің ең жақ сысын алдымен таң дап алу керек.
|
|
|
