 |
Партия типологиясы.
|
|
|
|
-Доктринаның идеологиялық бағыты бойынша:
әлеуметтік-демократиялық ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
коммунистік_ _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
либералды __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
консервативті _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
коннфессиялық ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
|
|
|
монархиялық_ _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ұлттық _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
фашистік (фашистік емес) ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Саяси билікке қатысуы бойынша:
басқарушы_ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
оппозициялық (заңды,жартылай заңды,заңсыз) _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Әлеуметтік шындық қатынасы бойынша:
|
|
|
революциялық_ _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
реформистік _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
реакциялы қ_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
консервативт і ___________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Саяси темперамент бойынша:
оңшылдар ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
орталықшылар ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
солшылдар ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
|
|
|
М.Дюверже типологиясы (партия мүшелерінің принциптері бойынша):
кадрлік ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
қауымдық ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Саяси жүйенің басқа да элементтеріне қатысы бойынша:
демократиялық ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
тоталитарлық ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
авторитарлық ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Партиялық жүйе- партия жиынтығы (оппозициялық және басқарушылық),билік үшін күреске қатысу және оны жүзеге асыру.
Саяси қоғамдық қозғалыс- азаматтардың әлеуметтік топтың белгілі мүдденің бейімділігіне білдіру және қандай да бір саяси мақсатқа жету бағыты.
Саяси партиялардың саяси- қоғамдық қозғалыстардан айырмашылығы.
|
|
|
• әлеуметтік қозғалыс базасы көбіне кең,аморфты,өткір;
• саяси қоғамдық қозғалыстар тек бір саяси концепцияны ұстанады және ірі саяси мәселені шешуге қол жеткізеді, партия сияқты мақсаттар жиынтығын емес, тек бір мақсаты бар.
• партия сияқты қоғамдық-саяси қозғалыстар ұзақ өмір сүреді;
• саяси-қоғамдық қозғалыстар билікке ұмтылмай, оған әсер етуге тырысады, осы билікті өздерінің мәселелерін шешуге болады (билікке күресте саяси қоғамдық қозғалыстар саяси партияға өзгереді) бастама топтары, клубтар, одақтар қоғамдық саяси қозғалыста саяси белсенділіктің орталығы ретінде қатысады.
• қоғамдық саяси қозғалыста ішкі формальды иерархия тұрақты мүшелік және соған сәйкес құжаттар (бағдарлама,жарғы т.б) жоқ.
Қоғамдық-саяси қозғалыстың типологиясы:
Қызмет сферасына байланысты:
әлеуметтік-саяси___________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Этноcаяси_________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Конфессиялы______________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Экономикалық_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
экологиялық _____________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
әскери емес ________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Мақсаттарына байланысты:
pеволюциялық және контрреволюциялық____________________________________________
|
|
|
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
pеворматорлық және консервативті_________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ұлттық - демократиялық және
жалпы демократиялық_____________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Мүше санына байланысты:
қауымдық________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
элитарлық________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Саяси спектірдің орнына байланысты:
Cолшылдар________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
oрталықшылдар __________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
oңшылдар________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Қызмет масштабына байланысты:
Жергілікті________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
aумақтық________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Жалпы мемлекеттік ______________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
мемлекетаралық__________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Әлеуметтік құрамына байланысты:
кәсібилік__________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
әйелдік__________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
жастық__________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Мінез-құлықтың туындауына байланысты:
саналы ұйымдастырушылық________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
стихиялық _______________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ұйымдастырушылық тәсіліне байланысты:
Фронттар ________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ассоциациялар __________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Бірлестіктер_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Іс-әрекет әдісіне байланысты:
зорлықтық _______________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
зорлықтық емес __________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Қысым көрсету тобы - өзінің мүддесін спяси билік құрылымының мақсатты әсерін белсенді қанағаттандыратын қоғамдық бірлестік.
Қысым көрсету тобының әралуындығы - нәсіби одақтар, кәсіпшілер ассоциациясы, кооператорлар одағы, тұтынушылар, ерісті қауым және басқа да қоғамдық бірлестіктері.
Лоббизм -протекционизм,мемлекеттік билік органдарында экономикалық немесе саяси мүдделердің насихаты және көрсетілімі.
Лоббизм саяси билікпен қатаң түрде байланысқан. Мынадай заңдылық бақыланады: лоббизм көбіне нақты билікте кездеседі. Лоббизм билік белгісі болып табылады.
Халықаралық және қоғамдық-саяси қозғалыстардың әртүріне мысал келтіріңіз _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Қазіргі қазақстандық саяси партиялардыкөрсетіңіз __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Семинар сұрақтары:
- Қоғамдық-саяси қозғалыстардың белгілері мен түсініктері.
- Қоғамдық-саяси қозғалыстардың өзіндік даму динамикасы, типологиясы, маңызы.
- ҚР саяси жүйесінде қоғамдық саяси жүйе мен қоғамдық саяси қозғалыстардың орны мен ролі.
Рефераттар тақырыбы:
- Саяси партиялардың этаптық генезисі: саяси клубтар, қауымдық партиялар, аристократиялық котериялар.
- Партиялар типологиясы.
- Партия типологиясының критерийлері.
- Қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар. Қазақстандық қоғам өмірінің қоғамдық қозғалыста орны мен ролі.
- Саяси партиялар мен қоғамдық қозғалыстардың арасындағы өзара мәселелері.
- Қазіргі қауымдық демократиялық қозғалыстар.
- Қазіргі халықаралық қоғамдық қозғалыстар мен ұйымдар.
Ұсынылған әдебиеттер тізімі:
1. Абсаттаров Р.Б., Жалмагамбетова С.Т., Нуракишев А.А. Тесты по политологии. – А., 2004.
2. Авинери Ш. Партии, социально – культурная медтация и роль гражданского общества. – Полис, 1994,№1.
3. Дюверже М. Политические партии. М.,2000.
4. Исмаилова С.,Чеботарев А. Особенности партийного строительства в Казахстане в 1997-1999гг.// Саясат,1999,№4
5. Михельс Р. Социология политической партии в условиях демократии// Антология мировой политической мысли.Т.2.М.,1997
6. Общество и политика: современные исследования, поиск концепций// под ред. В.Ю.Большакова. С.П.б., 2000
7. Общественные организации и общественно-политические движения в Центральной Азии. Алматы,2001
9-Тақырып. Саяси мәдениет және саяси әлеуметтену.
Сұрақтар:
- Саяси мәдениеттің түсінігі мен қоғамдағы ролі.
- Қазақстандық саяси мәдениеттің ерекшелігі, оның эволюциясы, қазіргі қалыптасу жолы.
- Саяси әлеуметтенудің түсінгі мен ерекшелігі.
- Саяси әлеуметтену мен саяси психология.
Саяси мәдениет – бұл тарихи қалыптасқан жүйе, нақты құндылықтар, нұсқаулар, көз жеткізулер, ұсыныстар, жүріс модельдері, саяси процестің субъектісінің қызметінің көрінісі және саяси қоғамдық өмірінің ауыспалылығын қайта өндірісін қамтамасыз ету.
Саяси мәдениеттің қызметтері:
• танымдық – азаматтардың қоғамдық-саяси білімін қалыптастыру қажеттігі, көзқарасы, саяси білімділікті жоғарлатады.
• интегративті - саяси жүйенің құнды келісімінің саяси-мәдеиеттің жалпықабылдану жетістігі және таңдаулы қоғамның саяси саптары сонымен қатар, саяси мәдениеттің элементтерінің ұрпақтан ұрпаққа берілуі мен саяси тәжірибенің жиналуы.
• регулятивті – қажетті саяси құндылықтардың қоғамдық сана-сезімде бекітілуін және қалыптасуын қорытындылайды.
• тәрбиелік – адамдардың саяси әлеуметтенуіне себепші болады және азаматтың тұлға ретінде саясатта толық субъектілігінің қалыптасуына жәрдем береді.
Саяси мәдениеттің типологиясы:
Саяси қатысымның деңгейі (Г. Алмонд, С. Верба)
патриархалды - жергілікті құндылықтарын бағдарлық сипаты (құндылық кландар, тайпа, ру), жергілікті патриотизм, ағайыншылдық, коррупция, индивидтің саяси мәдениетте маңызының азқабілеттілігі, нақты саяси ролдерді орындамайды (мысалы, сайлаушы); әртүрлі жергілікті жас тәуелсіз мемелекеттер мен субмәдениеттерге тән
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
азаматтық –саяси жүйеге ндивидтің алыстаған қатынасын және пасивті бағалайды; дәстүрді бағдарлайды, бірақ саяси салалы; билікке бағынады, индивид одан әртүрлі игілікті күтеді(әлеуметтік кепілдік және т.б) және оның диктатынан күдіктенеді____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
белсенділік - азаматтық белсенділіктен, қатыстұрушылықан, ұтымдылықтан айрықшаланады; азаматтар билікке заңды әскермен белсенді ықпал етуге тырысады (сайлаулар,демонстрация) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
азаматтылықтың мәдениеті – ұстанушыға жеке ұлттық үкімет қызметінің маңызының жалпы оң бағасы; өз ұлтының саяси институттарына мақтаныш сезімі; ресми тұлғалар жағынан ұқыпты және тең қатынас көрсетілімі ашық және лояльды оппозициялық көңіл күйдің көрінісі деген сапаларды иеленеді
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
|
|
|
