 |
6. 2. АндрологиядаҒы зерттеу Әдістері
|
|
|
|
6. 2. АНДРОЛОГИЯДАҒ Ы ЗЕРТТЕУ Ә ДІСТЕРІ
6. 2. 1. Физикалық зерттеу ә дістері
Аталық без қ ызметі бұ зылғ ан науқ астарды зерттеу соматикалық зерттеу мен жыныс мү шелерін қ арап тексеруден тұ рады. Соматикалық зерттеуге қ аң қ а сү йегінің, бұ лшық ет жү йесінің, тері асты шел май қ абатының ер адамдарғ а тә н белгілерін анық тау жатады. Ү лкен маң ыздылық қ а екіншілік жыныстық белгілердің даму сипаты ие болады. Сыртқ ы жыныс мү шелерін қ арау барысында сыртқ ы жыныс ағ заларының қ ұ рылымы, жыныс мү шесінің ү лкендігі, уретраның шығ у орны (гипо- немесе эписпадия), еннің қ атпарлығ ы мен пигментациясы, қ асағ аның тү ктену дә режесі бағ аланады. Аталық бездің пальпациясы бездің қ олдан шығ ып кетпеуі мақ сатында жылы қ олмен жасалынады. Бұ л кезде аталық без кө лемі, консистенциясы, беткейінің сипаты, аталық без қ осалқ ыларына ерекше назар аударылады.
6. 2. 2. Зертханалық зерттеулер
Тестостерон мө лшерін қ анда анық тау кезінде оның таң ертең гі дең гейін кешкілікпен салыстырғ анда дең гейінің 30%-ғ а жоғ ары болатынын есте сақ тағ ан жө н. Сау ер адамдарда тестостеронның қ алыпты дең гейі тә уліктің бірінші жартысында 12–40 нмоль/л тең. Тестостерон мө лшерінің 10 нмоль/л болуы, гормон тапшылығ ын кө рсетеді, сондық тан шекаралық мә ліметтер (10 жә не 12 нмоль/л арасында) зерттеуді талап етеді.
Тестостеронның 2%-ы ғ ана қ ан арнасында бос кү йінде болғ андық тан, рутинді клиникалық тә жірибеде бос тестостерон мө лшерін анық тау бірқ атар қ иындық тар тудырады. Осығ ан орай, кү мә нді жағ дайларда анық талғ ан тестостерон дең гейін интерпретациялауғ а жыныс гормондарын байланыстырушы ақ уызды (ЖГБА) анық тау орынды. Ер адамдарда қ алыпты жағ дайда оның мө лшері 18–50 нмоль/л жә не тү рлі аурулар мен жағ дайларда дең гейі ауытқ ып отырады (6. 1кесте).
|
|
|
Сондай-ақ, гипогонадизм тү рлерін диагностикалауда ЛГ жә не ФСГ-нің базальды мө лшерін анық тау жү ргізіледі. Кей жағ дайларда осы мақ сатта ынталандырушы сынамалар орындалады. Хорионды гонадотропинмен сынама жү ргізу барысында ынталанғ ан тестостерон мө лшері есептелінеді, қ алыпты жағ дайда оның мө лшері базальды дең геймен салыстырғ анда екі есе жоғ ары болады.
Екіншілік (гипофизарлы) жә не ү шіншілік (гипоталамустық ) гипогонадизмді салыстырмалы диагностикалау мақ сатында гонадотропин-рилизинг-гормонмен сынама орындалады. Ү шіншілік гипогонадизм кезінде сынамадан кейін ФСГ мен ЛГ мө лшері жоғ арылайды.
6. 1 кесте. ЖГБА дең гейіне ә сер ететін факторлар
| ЖГБА дең гейінің жоғ арылауы | ЖГБА дең гейінің тө мендеуі |
| Андрогендер тапшылығ ы Ө су гормонының тапшылығ ы | Гиперинсулинемия Семіздік |
| Егде жас Тиреотоксикоз Гиперэстрогения Бауыр циррозы | Акромегалия Андрогендермен терапия Гипотиреоз Кушинг синдромы, глюкокортикоидтармен терапия Нефротикалық синдром |
Еркектік бедеулікті анық тау мақ сатында мастурбация арқ ылы алынатын шә ует (эякулят) зерттелінеді. Шә ует анализі 2-кү ннен кем жә не 7-кү ннен аспағ ан жыныстық қ атынастан тартынудан кейін ғ ана зерттеледі (6. 2 кесте).
|
|
|
6. 2 кесте. Спермограмманың қ алыпты жағ дайдағ ы кө рсеткіштері
| Кө рсеткіштері | Мә ні |
| Кө лемі | 2 мл немесе одан кө п |
| Сперматозоидтар концентрациясы | 20 млн/мл немесе одан да артық |
| Белсенді қ озғ алатын сперматозоидтар | > 25 % |
| Баяу қ озғ алатын сперматозоидтар | > 25 % |
| Қ озғ алысы нашар сперматозоидтар | 2 % |
| Тірі сперматозоидтар | 50 % жә не одан да кө п |
| Лейкоциттер | 1 млн/мл |
| Қ алыпты сперматозоидтар | > 50 % |
| Басының қ алыпты морфологиясы тә н | > 30 % |
Спермограмма ө згерістерінің тө мендегідей тү рлерін ажыратуғ а болады:
•олигоспермия — 2 мл-ден шә ует кө лемінің азаюы;
•олигозооспермия — шә уетте сперматозоидтар санының азаюы;
•азооспермия — шә уетте сперматозоидтардың болмауы;
•астенозооспермия —сперматозоидтар қ озғ алғ ыштығ ының тө мендеуі;
•тератозооспермия — шә уетте 50 %-дан астам патологиялық сперматозоидтардың болуы;
•некрозооспермия — шә уетте 50%-дан астам ө лі сперматозоидтардың болуы.
6. 2. 3. Аспаптық зерттеу ә дістері
Аспаптық зерттеу ә дістерінің бірі аталық бездердің нақ ты кө лемін анық тайтын аталық без УДЗ-сі болып табылады. Пубертатты кезең ге дейін аталық без ұ зындығ ы шамамен 2 см, ал кө лемі 2 мл. Жыныстық жетілу кезең інде аталық без ұ лғ айып, 16 жаста кө лемі ересек адамдардың аталық безінің кө леміндей болады: аталық без кө лемі орташа 12–25 мл-ге тең.
6. 3. ЕРКЕКТІК ГИПОГОНАДИЗМ
Ер адамдардағ ы гипогонадизм — ағ зада андрогендер мө лшерінің азаюынан немесе оларғ а сезімталдық тың тө мендеуінен жыныс мү шелерінің жетілмеуі, екіншілік жыныс белгілерінің дамымауы, бедеулік кө рініс береді. Біріншілік гипогонадизм жыныс бездері қ ызметінің бұ зылуынан, ал екіншілік гипогонадизм гонадотропиндер синтезінің тө мендеуінен дамиды. Біріншілік гипогонадизм гонадотропты гормондардың гиперсекрециясымен сипатталады, сондық тан кейде гипергонадотропты гипогонадизм деп аталады. Екіншілік гипогонадизм кезінде гонадотропты гормондардың секрециясы тө мендейді, сондық тан кейбір ә дебиеттерде гипогонадотропты гипогонадизм деп те аталады (6. 3кесте). Сирек жағ дайда гонадотропиндердің қ алыпты мө лшерінде тестостерон ө ндірілуінің тө мендеуімен сипатталатын нормогонадотропты гипогонадизм кө рініс береді. Сонымен қ атар, гипогонадизм туа біткен немесе жү рек пайда болғ ан деп ажыратылады.
|
|
|
|
|
|
