 |
Экссудация. 134 Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия. 4 бөлім. Қабыну________________________________________________________ *^>э
|
|
|
|
Экссудация
Экссудация қ ү былысы қ абыну ошағ ынан қ анның ағ ып кетуінің қ иьшдауына байланысты қ ан тамырының ішіндегі гидростатика-лык, қ ысымның кө терілуімен тү сіндіріледі. Сонымен қ атар, қ абы-ну медиаторларының, лейкоциттердің, протеолиздік ферменттердің ә серінде эндотелий жасушаларының зақ ымдануы байқ алады. Нә -тижеде эндотелий жасушалары жиырылып, жасушыаралық саң ы-лаулар кең ейеді немесе микропиноцитоз қ ү былысы кү шейеді. Осы жерден қ анның сү йық бө лшектері: су, электролиттер, белоктар (алдымен альбумин, глобулин, соң ынан фибриноген) шығ а бастайды. Белоктардың тамыр сыртына шыгуы ол жердегі онкотика-лық қ ысымды кө тереді, қ абыну ошағ ында сү йық тық жиналып қ алады, оны экссудат деп атаймыз.
Қ ан элементтерінің эмиграциясы лейкоциттердің қ абыну ошагына жиналуынан басталады (35-сурет). Лейкоциттер эндотелий
134 Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
қ абатында тізбектеле жайғ асады (маргинация), кейін эндотелиге жабысып, эндотелий арасындағ ы саң ылаудан жалғ ан аяқ шалар (псевдоподий) арқ ылы шығ а бастайды, осы қ ұ былысты эмиграция деп атайды. Эндотелиден ө ткен лейкоциттер тіректік мембра-нағ а ө зінің ферменттері (эластаза, коллагеназа, гиалуронидаза, ка-тиондық белоктар) арқ ылы эсер етіп, тамыр сыртына шығ ады. Полиморфты ядролы лейкоциттер осылайша трансэндотелиалды шығ атын болса, қ абыну аймағ ындағ ы лимфоциттер тікелей, эндотелий жасушаларының денесі арқ ылы (трансцеллюлярлы) шығ а алады.
|
|
|
Қ ан тамырынан шық қ ан лейкоциттер ө рі қ арай, қ абыну ошағ ы-на жылжи бастайды, оны хемотаксис қ ү былысымен тү сіндіреді. Хемотаксис лейкоциттер мембранасына қ абьшу ошағ ында пайда болтан ө ртү рлі химиялық заттардың (медиаторлардың, комплемент жү йесінің, микроорганизмдер ө німдерінің жө не т. б. ) ө серінде дами-ды. Қ абыну ошағ ьщда бірінші болып лейкоциттер, одан кейін моно-цитгер, лимфоциттер пайда болады. Олардьщ пайда болу реті кейбір инфекцияларда ө згеруі мү мкін. Мысалы, вирусгық инфекцияларда, балаларда қ абыну ошағ ында лимфоциттер басым болады.
Қ абыну ошағ ына шық қ ан лейкоциттердің негізгі қ ызметі фагоцитоз болып саналады. Фагоцитоз ү рдісі ү ш кезең нен тү ра-ды: 1) қ абыну ошағ ындагы бактерияларғ а комплемент компоненттерінің, негізінен СЗв-ның жабысуы (олар опсониндік қ ызмет атқ арады); 2) осы бактерияларды нейтрофилдер мен мак-рофагтардың жү туы; 3) жү тылғ ан материалдың ьщырап, жойылуы. Фагоцитоз барысында жасуша ішінде мембранамен қ оршалғ ан фагосома пайда болады, ол лизосомалар мен қ осылса фаголизосома деп аталады. Осы қ ү рылымдарды қ орытып, жою ү шін лейко-циттердің дегрануляциясы жү ріп, олардан лизосомалық фермент-тер (қ ышқ ыл гидролаза, протеазалар, катиондық белоктар), лизо-цим, эластаза, лактоферрин, комплементтер, еркін радикалдар бө лініп шығ ады. Сө йтіп, жасуша ішіндегі микроорганизмдер ыды-рап жойылады. Егер осы қ ү былыс толық болса, оны аяқ талган фагоцитоз деп, егер толық болмаса, аяқ талмаган фагоцитоз (эндо- цитоз) деп атайды. Мысалы, фагоцитоз кезінде туберкулез мико-бактерияларының тек 5% гана жойылатъшы белгілі. Ішінде жой-ылмаган микобактериялар бар жасушалар, туберкулез таралып кетуінің кө зі бола алады, демек, эндоцитоз организм ү шін зиянды қ ү былыс.
|
|
|
Қ абыну ошағ ына қ ан тамырлары арқ ылы шық кдн гематогендік элементтер (лейкоциттер, моноциттер, лимфоциттер) жә не жергілікті, гистиогендік жасушалар (жергілікті макрофагтар, гис-
4 бө лім. Қ абыну________________________________________________________ *^> э
тиоциттер, фибробласттар, эндотелиоциттер) қ абыну сің белерін қ ү райды. Олардың қ ү рамы этиолопшлық факторлармен анық та-лады.
Пролиферация
Пролиферация қ абыну ошағ ындағ ы жасушалардың кө беюі нә тижесінде тіндердің қ айта қ алпына келуі немесе сол жердің тыр-тық танып, бітуі, яғ ни, қ абынудың соң ғ ы кезең і. Пролиферация кезінде қ абыну ошагындағ ы лейкоциттер жойылып, ол жерде ме-зенхималық элементтердің, моноциттердің саны артады. Моноциттер маіфофагтарга, гистиоциттерге айналады. Мақ рофагтардан эпителиоидты жене алып жасушалар тү зіледі. Қ абыну ошағ ындағ ы Т- жө не В-лимфоциттер иммундық реакциялар эффекторы болып саналады, В-лимфоциттерден плазмальщ жасушалар, лаброциттер туьшдайды. Олар ө ртү рлі иммуноглобулиндер, жасушалық медиа-торлар жә не гормондар синтездейді. Қ абьшу ошағ ында тү зілетін дә некер тін элементтері, фибробласттардың ө німі болып саналады. Сө йтіп, қ абыну ошағ ында ө те кү рделі қ ү былыс — жасушалар жетілуі мен трансформациями (бір-біріне айналуы) — жү реді. Бү л қ ү былыстар гормондардың нервтік жө не иммундық жү йенің кө мегімен басқ арылады. Сойдъіқ тан қ абынуды тек жергілікті реакция деп қ арауғ а болмайды, рл организмнің жалпы реакциясы-ның жергілікті кө рінісі. Ocje> i жерде жасушалардың бө лінуін кү шейтетін полиаминдер (путресцин, спермидин, спермин), фиб-робластардың осу факторы, макрофагтар ө ндіретін монокиндер (интерлейкин-1), лимфоциттер мен фибробласттарга эсер ететін лимфокиндер мен фибробласттарга эсер ететін лимфокиндер мен фиброкиндер жиналады. Олардьщ бір-бірімен эсерлесуі нә тижесінде қ абыну ошағ ы қ айта қ алпына келеді.
|
|
|
