 |
16.3. Мерезге қарсы қоланылатын дәрілер.
|
|
|
|
16. 3. Мерезге қ арсы қ оланылатын дә рілер.
Бұ л топқ а жататын дә рілер мерез ауруының қ оздырғ ышы – ақ трепонемағ а тікелей ә сер етеді. Осы қ оздырғ ыштың қ ұ рамында сульфгидрильді тобы бар трепоококтар ферментін тежейді.
Мерезді емдеудегі негізгі орынды бициллинді дә рілер алады. Бұ л дә рілерге аллергиялық ө згерістер болып жатса, оның орнына эритромицин, доксициклин, джозамицин, спирамицин жә не т. б. антибиотиктер пайдалану керек. Антибиотиктерден басқ а мерезді емдеу ү шін висмут дә рілерін қ олданады.
Бийохинол (Biiochinolum) - висмуттық дә рі. Бұ л ә ртү рлі антибиотиктермен бірге қ осылып беріледі. 8 %суспензиясы қ оң ыр флакон ішінде 100мл болып шығ арылады. 2-3 мл аптасына 2 рет, жамбас бұ лшық етіне беріледі. Егілген жерді қ ыздырып, уқ алау керек, жылдам сің уіне кө мектеседі. Жанама ә серлері: қ олданғ анда ауыз қ уысында (таң дайдың, ұ рттың, тілдің кілегейлі қ абатында) қ оң ыр дақ пайда болады.
Кері кө рсеткіштері: ауыз қ уысының кілегейлі қ абық тарында жаралардың болуы, бү йрек, бауыр жә не басқ а да ішкі аурулар.
Rp.: Biiochinoli 100 ml
D. S. 2 мл-ден бұ лшық етке 2-3 кү нде 1 рет.
Бисмоверол (Bismoverolum) - 7% суспензиясы қ оң ыр флаконда 100 мл ретінде шығ ыарылып, бұ лшық етке егіледі. Ересектерге 1, 5 мл аптасына 2 рет беріледі. Қ олданылуы бийохинолғ а ұ қ сас келеді. Жанама ә серлерінен тіс аурулары, терінің қ абынуы, тоқ ішектің қ абынуы (колит), ауыз қ уысының кілегейлі қ абығ ының кабынуы болуы мү мкін, сондық тан оларды тағ айындағ анда сақ болу керек.
|
|
|
Мерездің соң ғ ы кезең дерінде 4 сатысында гумманың ішіне дә рілер тез сің ірілуі ү шін калий иодиді қ олданылады.
16. 4. Туберкулезге қ арсы қ олданылатын дә рілер.
Бұ л ауру кезінде жасанды заттар жә не кең спектрлі антибиотиктер қ олданылады. Осы дә рілер негізінен туберкулезді тежейді– Кох микобактериясының ө суін тоқ татады (бактериостатыкалық ә сер), кейбіреулері бактерияны мү лде жояды. Қ азіргі кезде туберкулезге қ арсы қ олданылатын заттар белсенділігіне қ арай ү ш топқ а бө лінеді:
1. белсенділігі ең жоғ ары дә рілер: изониазид (Isoniazidum), рифампицин (Rifampicinum).
2. белсенділігі орташа келген дә рілер: этамбутол (Ethambutol), этионамид (Ethionamide), стрептомицин сульфаты (Streptomycini sulfas), канамицин (Kanamycinum), циклосерин (Cycloserinum).
3. белсенділігі орташадан тө мен дә рілер: пара-аминосалицилат қ ышқ ылының (ПАСК) натрий тұ зы (Natrii para-aminosalicylas).
1. Белсенділігі ө те жоғ ары дә рілерге: изоникотин гидрозиді қ ышқ ылының туындылары: изониазид, фтивазид, метазид, салюзид жә не т. б. жатады. Осылардың ішіндегі ең кү штісі – изониазид.
Изониазид (тубазид, изотамин жә не т. б. ) – туберкулез микобактериясының, ә сіресе жас торша ішіндегі туберкулез бактериясына ә сері кү шті келеді. Бү кіл туберкулез ауруының барлық тү ріне қ олданады. Ересектерге жә не балаларғ а ішуге тә улігіне 5-15 мл/кг кү н сайын тағ айындалады. Алдын ала қ олдану ү шін тә улігіне 5-10 мл/кг, 2 ай ішу керек. Тағ айындалу жолдары: бұ лшық етке, кө ктамырғ а, ингаляция ретінде, кейде тікелей кавернағ а, басқ а туберкулез дә рілерімен қ осылып беріледі.
|
|
|
Изониазид 0, 1; 0, 15; 0, 2 жә не 0, 3 г тү ймедағ ы 1% - 500 мл сироп тү рінде жә не 100 мл флаконда жуу ү шін; 10% - 5 мл ампуласы егуге арналғ ан.
Жанама ә серлері: бас ауыру, бас айналу, қ ұ су, лоқ су, жү рек тұ сының ауырсынуы, терідегі аллергиялық ө згерістер, ұ йқ ы қ ашу, шеткі жү йкелердің полиневриттері, кө з жү йке невриті, дә рілік гепатит жә не т. б. ә серлер. Осындай қ атерлі ә серлердің алдын алу ү шін пиридоксин, тиаминмен қ осып беріледі. Соның ө зінде де қ атерлік ә серлері: неврит, қ алтырау, ауыз кеуіп кету, тепе-тең дік жоғ алып кетуі мімкін.
Кері кө рсеткіштері: қ ояншық жә не осығ ан ұ қ сас тырысулар, бауыр жә не бү йрек қ ызметінің бұ зылуы, асқ ынғ ан атеросклероз, жү кті ә йелдерге, ө кпе-жү рек жетіспеушілігінде ІІІ сатысы, артериялық қ ысымның ІІ-ІІІ сатысында, жү рек тамырының қ ысылуы, псориаз, экзема, микседема, демікпе жә не т. б.
Rp.: Sol. Isoniazidi 1% - 100 ml
Sterilisetur!
D. S. Жыланкө зді жуу ү шін.
Рифампицин (рифамор, рифадин, римактан жә не т. б. ) – спектрі кең жартылай жасанды антибиотик, туберкулез микобактерияларына, лепра (алапес), грам оң жә не грам теріс (стафилококк, менингококк, гонококк) бактерияларғ а, сонымен қ атар, бруцеллез, бө ртпелі сү зек жә не трахома қ оздырғ ыштарына ә серін тигізеді. Оны ө кпе жә не тыныс жолдарының созылмалы аурулары, зә р жә не ө т жолының ауруларының алдын алу ү шін қ олданады. Менингит, перитонит, эндокардит, остеомиелит жә не т. б ауруларды емдеуде қ олданады.
Рифампициннің қ олданылатын мө лшерлері - 0, 05; 0, 15; 0, 3 жә не 0, 45 г қ апталғ ан тү ймедағ ы № 30 жә не 100; 0, 15 жә не 0, 6 г флаконы егуге арналғ ан. Туберкулезді емдеу кезінде ересектерге мө лшері 0, 45 г кү ніне 1 реттен, 3 жастан асқ ан балаларғ а 10 мг/кг тағ айындалады. Оны қ олданғ анда кө птеген жанама ә серлері болады: асқ азан, бауыр, ұ йқ ы безі, кө з қ ызметтері бұ зылады жә не лейкопения, тромбоцитопения пайда болуы мү мкін. Кері кө рсеткіштері: сарғ аю, гепатит, сонымен қ атар, жү кті жә не бала емізетін ә йелдерге қ олданбайды.
|
|
|
Этамбутол (диамбутол, миамбутол жә не т. б. ) жасанды дә рі, тек туберкулезді емдеу ү шін басқ а дә рілермен бірге қ олданылады. Мө лшері 0, 1; 0, 2; 0, 4; 0, 6; 0, 8 жә не 1 г № 50 жә не 100, содан соң 0, 25 № 250 қ апталғ ан тү рінде пайданылады. Ішу ретінде мө лшері ересектерге 15-30 мг/кг, балаларғ а 15-25 мг/кг тә улігіне беріледі. Бұ ның жалпы жанама ә серлері байқ алады, бірақ кө бінесе кө здің қ ызметін бұ зады. Кө здің жү йке жә не қ абыну аурулары, катаракта, ретинопатия кезінде, жү кті ә йелдерге қ олданылмайды.
Этионамид (тионид, трекатор жә не т. б. ) туберкулез бен лепраны емдеу ү шін басқ а дә рілермен бірге қ олданылады. Бұ ның тү ймедағ ы мен дражесі 0, 2 жә не 0, 25 г-нан № 10 жә не 50 шығ арылады. Ішуге арналғ ан мө лшері 0, 25 г кү ніне 3 реттен, балаларғ а тә улігіне 0, 01-0, 02 г/кг беріледі. Жанама ә серлері кө бінесе асқ азаннан байқ алады: ішінің ауыруы жә не кебу, іш ө ту, лоқ су, қ ұ су жә не т. б. Асқ азан, бауыр ауруларында жә не жү кті ә йелдерге беруге болмайды.
Канамицин аминогликозидтік антибиотиктерге жатады (Антибиотиктер бө лімін қ араң ыз). Бұ л да басқ а туберкулездік дә рілермен бірге пайданылады.
Стрептомицин сульфаты – медицинадағ ы негізгі туберкулез дә рісі болып табылады. Ол туберкулез, туляремия, оба қ оздырғ ыштарына ә сер етеді. Бұ ны қ олданғ анда бас айналу, жү рек айну, альбуминурия, іш ө ту, саң ырау болып қ алу мү мкін. Есту жү йесі зақ ымданғ анда, бү йрек жә не гипертония ауруларында қ олдануғ а болмайды. Бұ ның ұ нтақ тары 0, 25, 0, 5 жә не 1 г флаконда егуге арналғ ан. Бір реттік мө лшері 0, 5-1 г. Балаларғ а тә улігіне 15-20 мл/кг беріледі. Бұ л дә рі бү йрек пен қ ұ лақ қ а зақ ым келтіреді, сондық тан қ олданғ анда сақ болу керек.
|
|
|
Rp.: Streptomycini sulfatis 0, 5
D. t. d. № 10.
S. бұ лшық етке 2 мл новокаин ерітіндісімен егуге.
Циклосерин (циклокарин жә не т. б. ) спектрі кең антибиотик, тек бұ ны басқ а туберкулездік дә рілердің кү ші кеткенде қ олданады. Қ апталғ ан жә не тү ймедақ тү рінде мө лшері 0, 25 г № 100, кү ніне 2 реттен аспен бірге беріледі. Балалар ү шін тә уліктік мө лшері 0, 01-0, 02 г/кг. Оның жанама ә серлері орталық жү йке жү йесінен байқ алады, сонымен бірге психоз, депрессия, қ ояншық, маскү немдік, бү йректің жетіспеушілігі кезінде жә не жү кті ә йелдерге қ олданбайды.
Натрий пара-аминосалицил қ ышқ ылы (Немазол натрий, ПАСК-натрий жә не т. б. ) тек туберкулез микобактерияларына ә сер етеді. Басқ а туберкулездік дә рілермен салыстырғ анда тиімділігі тө мендеу болғ анымен, басқ а дә рілермен бірге біраз уақ ытқ а қ олдануғ а болады. 0, 5 г ішек-ерігіш тү ймедағ ы, 100 г пакетте грануласы жә не 3% - 250 мл жә не 500 мл егуге пайданылады. Аптасына 5-6 рет жә не алмастырып асқ азан арқ ылы беріп отыру керек. 3-4 г-нан кү ніне 3 реттен, балаларғ а 0, 2 г/кг сү тпен немесе 0, 5-2% гидрокарбонатының ерітіндісімен қ осып ішкен жө н. Жанама ә серлеріне кө бінесе асқ азан қ ызметінің бұ зылуы жә не аллергиялық ө згерістер байқ алады. Нефрит, гепатит, цирроз, асақ азанның жә не он екі елі ішектің жарасында жә не т. б. жағ дайларда беруге болмайды.
Rp.: Sol. Natrii para-aminosalicylatis 3% pro injectibus – 250 ml
D. S. Тамырғ а егу ретінде минутына 30 тамшы, 40-60 тамшыдан асырмайды.
17 тарау. Вирусқ а қ арсы қ олданылатын дә рілер.
Вирустар негізінен торшаның ішінде орналасады, қ ұ рамында РНҚ немесе ДНҚ болады. Кейінгі кезде осы торшаның ішіндегі вирустарғ а тікелей ә сер ететін заттар табыла бастады.
Вирусқ а ә сер ететін дә рілер, торшаның ішіне кіріп, ондағ ы вирус ферментіне ә сер етуіне негізделген. Сонымен бірге бұ л заттар вирус пен торшаның ә рекеттесуінің ә рбір сатысына ә сер етеді.
Вирусқ а қ арсы қ олданылатын дә рілер мынандай топтарғ а бө лінеді:
І. Жасанды заттар.
А/ қ ұ рамында РНҚ бар вирустарғ а ә сер тигізетін дә рілер.
1/ ретровирустар (АИВ, ЖИТС) – зидовудин (Zidovudine), ставудин (Stavudine), саквинавир (Saquinavirum).
|
|
|
2/ грипп вирустары (ортомиксовирустары) – ремантадин (Remantadinum), оксолин (Oxolinum).
3/ респираторлық вирустар (парамиксовирустар) – рибавирин (Ribavirin).
Б/ қ ұ рамында ДНҚ -сы бар вирустарғ а ә серін тигізетін дә рілер:
4/ герпесвирустар:
а) қ арапайым герпес вирустары – ацикловир (Acyclovir) жә не т. б.
б) цитомегаловирустар – ганцикловир (Ganciclovir).
в) вирус varictlla zoster – ацикловир, фоскарнет (Foscarnet).
5/ поксвирустар (табиғ и шешек вирусы) – метисазон (Methisazonum).
ІІ. Биологиялық заттар
6/ гепаднавирустар (гепатиттерге) – интерферондар.
1. Ретровирустарғ а (ЖИТС– жү ре пайда болғ ан иммунитет тапшылық ты синдром жә не АИВ – адамның иммунитет тапшылық ты вирусы) ә серін тигізетін дә рілер.
Зидовудин (азидотимидин, ретровир жә не т. б. ). Бұ л дә ріні вирустық ауруларғ а ЖИТС жә не адамның иммунитет тапшылығ ы вирусының (АИВ) алдын алу жә не емдеу ү шін қ олданылады. Бұ дан жазылып кетпейді, бірақ адамның науқ астығ ын жең ілдетіп, ө мірін созады.
Зидовудин қ апталғ ан тү рінде 0, 1, 0, 2 жә не 0, 25 г № 100; 1% - 200 мл сироп тү рінде ішуге; ерітіндісі 1% жә не 2% - 20 мл ампулада егуге арналғ ан.
Зидовудинді қ ан тамыр арқ ылы 1-2 мг/кг мө лшерде ақ ырындап 1 сағ атқ а созып егеді, кү ніне 6 реттен 2 апта бойы қ олдану керек. Бұ л кезде лейкопения, гранулоцитопения, анемия, іш ө туі, бауырдың қ ызметінің бұ зылуы, ұ йқ ысыздық жә не т. б. жанама ә серлері болады. Кө птеген ауыр жағ дайларда: гипогемоглобинемия, лейкопения, тромбоцитопения, бауыр циррозы жә не созылмалы гепатит, бү йрек жетіспеушілігі, жү кті жә не бала емізетін ә йелдерге қ олдануғ а болмайды.
Ставудин (зерит жә не т. б. ) - қ апталғ ан тү рінде 0, 015; 0, 02; 0, 03 жә не 0, 04 г № 14, 60; ұ нтақ тү рінде 0, 1% суспензиялық ерітіндісін дайындау ү шін арналғ ан. Тек бұ ны адам иммунитет тапшылығ ы вирусында қ олданылады, 1сағ ат бұ рын ас алдында ішеді, мө лшері - 0, 03 г (60 кг-ғ а дейінгі салмақ та), ал салмағ ы 60 кг жә не одан да жоғ ары болса мө лшері - 0, 04 г болуы керек. Балаларғ а арналғ ан мө лшері 1 мг/кг 30 кг-ғ а дейінгі балаларғ а, ал салмағ ы 30 кг-нан жә не одан да асса 0, 03 г кү ніне 2 реттен (12 сағ аттан) беріледі.
Ставудинді қ олданғ анда жанама ә серлері болып тұ рады: шеткі жү йкелердің нейропатиясы, асқ азан қ ызметінің бұ зылуы, тә беттің қ ашуы, ұ йқ ы безінің жә не бауыр қ ызметінің бұ зылуы, бұ лшық ет пен жұ лындардың ауырсынуы, лимфоаденопатия, нейтропения, тромбоцитопения, аллергиялық жә не т. б. ө згерістер. Бауыр мен бү йрек жетіспеушілігінде, бала емізетін ә йелдерге қ олдануғ а болмайды.
Саквинавир (инвираза жә не т. б. ) - қ апталғ ан тү рінде 0, 2 г № 180 жә не 270. Бұ л дә ріні зидовудинмен бірге қ осып адам иммунитет тапшылығ ы вирусына қ арсы қ олданады, мө лшері 0, 6 г ә р 8 сағ ат сайын беріп отыру керек. Жанама ә серлері: асқ азан, бү йрек жә не бауыр қ ызметтерінің бұ зылыстары, панкреотит, шеткі жү йке нейропатиясы, кейбір аймақ тың жансыздануы, тырысуы, бұ лшық еттің жә не буындардың ауырсынуы, жергілікті терінің аллергиялық ө згерістері байқ алуы мү мкін. Бауыр қ ызметінің ө те ауыр жетіспеушілігінде, бала емізетін ә йелдерге, 13 жасқ а дейінгі балаларғ а қ олдануғ а болмайды.
2. Ортомиксовирустарғ а - грипп вирустарына (грипп вирусының А тү ріне жә не грипп вирусының А мен Б тү ріне) ә сер ететін дә рілер.
Ремантадин (флумадин, полирем, альгирем жә не т. б. ) – ремантадиннің немесе мидантанның туындысы Паркинсондық ауруғ а қ арсы қ олданытын дә рі. Мидантан алғ ашқ ы кезде тұ мауғ а қ арсы (грипп вирусының А2 тү ріне) қ олданылады, ал қ азіргі кезде грипп вирустарының басқ а ө згерген штамдары болғ асын ә сер ете алмайды. Ал ремантадин дә рілері болса алдын ала жә не жаң а басталып келе жатқ ан грипп эпидемиясына қ арсы жақ сы ә сер бере алады.
Ремантадин - 0, 05; 0, 1 г (Флумадин) жә не 0, 139 г (Полирем) тү ймедақ тары; 0, 2% - 100 мл (Альгирем) жә не 1% - 57, 227 жә не 454 мл (Флумадин) флакондағ ы сиропы балаларғ а арналғ ан. Грипп ауруларына қ арсы алдын ала жә не ем ретінде қ олданылады. Мө лшері 0, 1 г (10 жастан жоғ ары жә не ересектерге) кү ніне 2 рет, 5 кү н қ атарынан ем ретінде, ал алдын алу ү шін 2 апта бойы қ олданылады. Балаларғ а 1 –ден 10 жасқ а дейінгі балаларғ а 5 мг/кг тә улігіне, 2 рет беріледі. Жанама ә серлері шамалы: кейде бас айналып ауырады, асқ азанның ауырсынуы, аллергиялық ө згерістердің болуы мү мкін. Бауырдың жә не бү йректің жедел аурулары болғ анда, жү ктілік кезінде жә не тиреотоксикозда қ олдануғ а болмайды.
Оксолин - с ыртқ ы вирустық ауруларғ а қ олданылатын белсенділігі кү шті дә рі. Бұ ны терінің қ арапайым жә не белдеулеу герпесіне, сү йелге, кө здің вирустық ауруларына – кератитке жә не кератоконъюнктивитке, вирустық ринитке, гриппке алдын алу ү шін қ олданылады.
Оксолин майы тү ріндегі мө лшерлері 0, 25%-дан 0, 5%; 1%; 2%; 3%-ғ а дейін, салмағ ы 10 жә не 25 г-нан жағ уғ а пайданылады. Грипптің эпидемиясы басталар кезінде кү ніне 2 рет (таң ертең жә не кешке) мө лшері 0, 25% майын жағ ып отыру керек, біраздан кейін мө лшерін 0, 5% жә не 1% жеткізіп кү ніне 3-4 реттен пайдаланғ ан жө н. Емнің ұ зақ тығ ы 2-4 аптағ а дейін созылады. Сү йелді жою ү шін 2% ә лде 3% майын кү ніне 2-3 реттен 1-2 айғ а дейін қ олданады. Бұ л майдың зияны жоқ, кейде жақ қ ан жерді дызылдатуы мү мкін.
03. Парамиксовирустарғ а - респираторлық вирустарғ а (пневмонияғ а жә не бронхитке) ә серін тигізетін дә рілер.
Рибавирин (рибамидил жә не т. б. ) – вирустардың ДНҚ мен РНҚ -ның қ ұ рылыстарын тежеп отырады, ал адамның торшаларына ә сер етпейді. А жә не В грипп вирустары тү рлеріне; герпестік вирус инфекцияларғ а (генитальдық герпес, белдемшелік герпес жә не т. б. ); А, В жә не С гепатиттерге; желді шешекке жә не қ ызылшағ а ә сер етеді.
Рибавирин - тү ймедақ тары мен қ аптамалары мө лшері 0, 2 г №10 жә не №12; флакондағ ы ұ нтақ тары 6 г, ерітіндісі ингаляция (бү рку) ү шін; 7, 5% крем 5 г, 15 г жә не 30 г сық па ыдыстарында қ олданылады. Ересек адамдарғ а ішетін мө лшері 0, 2 г, кү ніне 3-4 рет. Балаларғ а беретін мө лшері тә улігіне 10 мг/кг. Грипп ауруы кезінде 3-5 кү ндей, басқ а вирустық ауруларда 7-12 кү ндей беріледі.
Рибавиринді қ олданғ ан кезде қ ан тамыр қ ысымы тө мендеуі, қ алқ анша без қ ызметінің бұ зылуы, қ ан тү зілуінің тежелуі мү мкін. Бү йрек жә не бауырдың жедел ауруларында, тиреотоксикозда, қ алқ анша безінің жә не кү рделі жү рек ауруларында, гемоглобинопатия, айқ ын депрессия кезінде, 18 жасқ а дейін, жү кті жә не бала емізетін ә йелдерге жә не т. б. кү рделі жағ дайларда беруге болмайды.
4. Герпесвирустарғ а - а) қ арапайым герпес вирусына (тері жә не шырышты қ абық вирусына, жыныс мү шелері вирустарына, герпестік энцефалит жә не кератит) ә сер ететін дә рілер.
Ацикловир (ацивир, зовиракс, медовир, цитивир жә не т. б. ) - ДНҚ ішіндегі пуриндік нуклеозидке ұ қ сас келеді. Бұ ның ең жақ сы ә сер ететін вирусы қ арапайым герпестің 1-ші жә не 2-ші тү рі, содан соң белдемшелік герпеске немесе теміреткіге де тиімді. Ацикловирді басқ а да вирустық инфекцияларғ а қ арсы беруге болады, оның ішінде иммунитеті тө мен науқ астарғ а жә не желді шешек кезінде қ олданғ ан жө н.
Ацикловирдің тү ймедақ тары - 0, 2, 0, 4 жә не 0, 8 г-нан №25, 30, 35, 100; қ аптамасы 0, 2 г; суспензиясы 4% флаконда 60, 80, 100 жә не 125 мл-ден ішуге; егетін ұ нтақ тары 0, 125, 0, 25 жә не 0, 5 г; 5% майы жә не кремі 2, 3, 5, 10, 15, 20 жә не 30 г сық па ыдыста; 3% кө з майы 4, 5 г сық па ыдыста шығ арылады.
Қ арапайым герпеске 0, 2 г кү ніне 5 рет. Белдемшелік герпеске 0, 8 г кү ніне 5 рет. Ем ұ зақ тығ ы 5-10 кү нге созылады. Қ ан тамыр арқ ылы бергенде, жасы 12-ден асқ андарғ а жә не ересектерге 5 мг/кг, кү ніне 3 рет. Иммунитеті тө мендеген науқ астарғ а 10 мг/кг, тә улігіне (8 сағ аттан) 3 рет.
Ацикловирді қ олданғ анда бас айналу, лоқ су, қ ұ су, іш ө ту, терінің аллергиялық ө згерістері, лейкопения, тромбоцитопения т. б. ө згерістер болуы мү мкін. Ө те қ ажетті болғ анғ а жү кті ә йелдерге жә не бала емізіп жү рген кезде амалсыз қ олдануғ а болады.
4. - б) цитомегаловирустарғ а (ретинин, колит, пневмония жә не т. б. ішкі ауруларғ а) ә сер ететін дә рілер.
Ганцикловир (цимевен жә не т. б. ) – қ арапайым герпес вирустарына, ал цитомегаловирустарғ а (ЦМВ) белсенділігі жоғ ары – олардың ДНҚ қ ұ рылысын тежеп отырады. ЦМВ-тар кө птеген ауруларда иммунитет тапшылығ ында, операциядан жә не химия терапиядан кейін асқ ыну ө згерістері кө бейеді. Сондық тан ганцикловир ЦМВ-тың асқ ыну ә серінде кө п қ олданылады.
Ганцикловирдің флакондағ ы ұ нтағ ы 0, 5 г, ерітіндісін егуге жә не қ аптамасы 0, 5 г №84 ішуге арналғ ан. Егетін мө лшері 5 мг/кг дене салмағ ына, изотоникалық натрий хлориді ерітіндісі 100 мл немесе 5% глюкозаның ерітіндісімен бірге беріледі. Ем ұ зақ тығ ы 14 -21 кү нге дейін. Ішу ретінде 1 г-нан кү ніне 3 рет немесе 0, 5 г-нан тә улігіне 6 рет. Бұ ны қ олданғ анда жанама ә серлер болуы мү мкін: асқ азан, бауыр, бү йрек, жә не аллергиялық бұ зылыстар кездеседі, сонымен қ атар қ ан қ ысымының кө терілуі, тромбофлебит, бас сақ инасы, психоз, миастения, миалгия жә не т. б. ө згерістер байқ алады. Нейтро- жә не тромбоцитопенияда, жү кті жә не бала емізетін ә йелдерге қ олданылмайды.
4. - в) вирус Varicella zoster (белдемшелік теміреткіге, желді шешекке) ә сер ететін дә рілер.
Фоскарнет (триаптен, фоскавир жә не т. б. ) – ДНҚ - полимеразды жә не кері транскриптаза АИВ бө гейді. Қ арапайым вирусты герпеске, желді шешекке, белдемшелік герпеске (теміреткіге) жә не цитомегаловирустарғ а жә не т. б. ацикловирге ү йреншікті болып кеткен вирусты инфекцияларғ а жә не иммунитет бұ зылғ ан кезде қ олданылады.
Фоскарнет – 2, 4% ерітіндісі 250 жә не 500 мл флаконда егуге арналғ ан. Қ ан тамыр арқ ылы тамшылатып, алдымен 5% глюкоза ерітіндісінде немесе натрий хлоридінің изотоникалық ерітіндісінде 1: 1 араластырып беріледі. ЖИТС, вирустік инфекция ауруларында 60 мг/кг мө лшерде 8 сағ аттан немесе 90-120 мг/кг 12 сағ аттан сайын 18 – 21 кү нге дейін беріледі. Қ арапайым жә не белдемшелік герпесте – 40 мг/кг, 8 сағ аттан сайын 14-21 кү нге дейін қ олданылады.
Фоскарнеттің ең улы ә сері нефротоксикалығ ы (бү йректі уландыру), содан кейінгі қ атерлері: анемия, лейкопения, гранулоцитопения, тромбоцитопения, аритмия, ми қ ан айналымының бұ зылуы, іштің ө туі, минеральдық жә не электролиттік зат айналымның бұ зылуы, тыныс алу жә не аллергиялық ө згерістер пайда болады. Бұ дан басқ а нейротоксикалық ә сері де байқ алады: депрессия, психоз, ұ йқ ы қ ашу, есінен айырылу, энцефалопатия, неврит, тілі кү рмеліп, қ ұ лағ ы шуылдап, кө зі қ араяды жә не т. б. бұ зылыстар болуы мү мкін.
5. Поксвирустарғ а – табиғ и шешек вирустарына (шешек ауруларына) ә сер ететін дә рілер.
Метисазон (марборан жә не т. б. )– шешек вирусының репродукциясын тежейді. Табиғ и шешек вирусының алдын алу ә сері ү лкен. Вакцинация жасағ аннан кейін, асқ ынулардың алдын алу ү шін қ олданылады. Қ айталанатын гениталдық герпеске жә не вирус Varicella zoster кезінде де қ олдануғ а болады.
Метисазон – тү ймедағ ы 0, 2 г, ересектер ү шін ішетін мө лшері 0, 6 г, ал 14 жасқ а дейінгі балаларғ а мө лшері 0, 01 г/кг, кү ніне 2 рет, 4-6 кү н қ атарынан беріледі. Бас айналу, лоқ су, қ ұ су болуы мү мкін, ондай кезде мө лшерін тө мендетсе жанама ә серлері ө з-ө зінен кетеді. Бауыр мен бү йректің қ ызметі бұ зылғ анда, асқ азанның аурулары (жарасы, гастрит жә не т. б. ) кезінде қ олдануғ а болмайды. Метисазонды қ олданғ анда спирттік ішімдіктерді қ олдануғ а болмайды.
6. Гепаднавирустары – В жә не С гепатит вирустары (созылмалы белсенділігі бар гепатитке) ә сер ететін дә рілер.
Интерферондар – молекулалық салмағ ы аздау (15000-25000) келетін белоктар вирусқ а жә не қ атерлік ісікке қ арсы ә серлігі, иммуномодуляторлық ә сері ө те жақ сы. Қ азіргі кезде кө бінесе жасанды генді инженерлік тә сіл мен алынғ ан рекомбинанттық α -интерферондар – альфаферон, виферон, локферон, реальдирон, реаферон, интрон А, роферон А; β -интерферондар – бетаферон, рефиб, ферон т. б. жә не γ -интерферондар– имукан т. б. Бұ лардың бә рі вирустық ауруларғ а, қ атерлі ісікке жә не т. б. ауруларғ а қ олданылады.
19 тарау. Микоз ауруларына қ арсы қ олданылатын дә рілер.
Патогендік жә не шамалы-патогендік ұ сақ саң ырауқ ұ лақ микробтардан пайда болғ ан ауруларды микоздық сырқ аттар деп атайды. Бұ лар ө те кө п кө шпелі жергілікті жә не жү йелі аурулар. Енді осы микоздық ауруларына қ олданылатын дә рілер мынандай топтарғ а жіктеледі:
І. Патогенді микозды тудыратын ауруларғ а қ арсы қ олданылатын дә рілер:
1) жү йелі микоздарғ а (гистоплазмоз, криптококкоз, бластомикоз т. б. ) ауруларына қ олданылатын дә рілер:
а/ антибиотиктер – амфотерицин В (Amphotericinum), микогептин (Mycoheptinum).
б/ жасанды заттар – миконазол (Miconazole), кетоконазол (Ketoconazole), флюконазол (Fluconazole).
2) эпидермомикозғ а (дерматомикозғ а) қ олданылатын дә рілер:
а/ антибиотиктер – гризеофульвин (Griseofulvinum).
б/ жасанда заттар – тербинафин (Terbinafine) жә не йодтық дә рілер – спирттік йод ерітіндісі, калий йодиді.
в/ жергілікті қ олданылатын дә рілер: клотримазол (Clotrimazole), «цинкундан» майы (Unduentum Zincundanum), «ундецин» майы (Unguentum Undecinum), микосептин, йодтық препараттар т. б.
ІІ. Шамалы патогендік микоз тудыратын ауруларғ а (кандидомикоз) қ арсы қ олданылатын дә рілер:
а/ антибиотиктер – нистатин (Nistatinum), амфотерицин.
б/ жасанды заттар – миконазол, клотримазол (Clotrimazole).
Амфотерицин В (амфостатин, амбизом, фунгизон т. б. ) - тү ймедағ ы 0, 1 г; 10% - 30 жә не 50 мл суспензиясы ішуге; 0, 05 жә не 0, 1 г ұ нтақ флаконда егуге; майы 15 жә не 30 г (1 г – 30000 Ә Б). Бұ л ең кү шті, ық палдығ ы терең жә не жү йелі микозғ а қ олданылатын дә рі. Бұ л дә ріні лейшманиозғ а да қ олдануғ а болады.
Амфотерицинді пайдаланғ анда алдымен байқ ау ретінде 0, 1 мг/кг мө лшермен бастау керек, содан соң аса кө п қ атерлік ө згерісі болмаса, тә улігіне 0, 5 мг/кг мө лшермен бастап, ә рі қ арай тә улігіне 3 мг/кг мө лшерге апаруғ а болады. Қ олданғ анда сақ болу керек, қ атерлі ә серлері болады: қ анның қ ұ рамының, бү йректің жә не бауырдың жұ мысының бұ зылуы.
Rp.: Unguenti Amphotericini B 30, 0 (1 г – 30000 Ә Б)
D. S. Кү ніне 1-2 рет жағ у ү шін.
#
Rp.: Amphotericini 0, 05
D. t. d. 10
S. 5% қ ант ерітідісімен бірге кү ніне 1-1, 5 мг/кг
кө к тамыр арқ ылы егуге.
Микогептин – тү ймедағ ы 100000 Ә Б №40, бұ л да антибиотикке жатады, Амфотерицинге ұ қ сас келеді, терең гі жә не ішкі жү йелі микоздарғ а қ олданылады. Кү ніне 2 реттен 0, 25 г (250000 Ә Б) 10 -14 кү н қ атарынан беріледі. Аллергиялық ө згеріс болып жатса соғ ан қ арсы (антигистаминдік) берілетін дә рілерді қ олдану керек, ал асқ азанның жұ мысы нашарласа новокаин ерітіндісін пайдалану керек. Бауырдың жә не бү йректің қ ызметі бұ зылғ анда, асқ азанның жедел (саң ырауқ ұ лақ сыз) аурулары болса бұ л дә ріні қ олданбайды.
Миконазол (гинезол, дактанол т. б. ) - 2% - 15 жә не 30 г кремі; вагинальдық суппозиторий жә не вагинальдық қ аптамалар 0, 1; 0, 2 жә не 0, 4 г. Жергілікті қ олдың, дененің, терінің ұ сақ саң ырауқ ұ лақ тық (трихофития, эпидермофития т. б. ) жә не ә йел жыныс мү шелерінің кандидоздық ауруларына қ олданылады.
Микоздық ауруларды болдырмау ү шін ауыз қ уысына жә не асқ азанғ а гель тү рінде мө лшерлі қ асық пен жас балаларғ а қ асық тың 1/4, ал есейген балаларғ а қ асық тың 1/2 кү ніне 4 реттен береді. Гелді жұ тып жібермей, кө бірек ауызғ а ұ стап тұ рғ ан жө н. Микоздық терінің жә не тырнақ тың ауруларына кү ніне 1-2 рет жазылғ анша (2-6 аптағ а дейін) ысып жағ у керек. Микоздық қ ынап ауруларына 1 -2 рет балауызды жатар алдында салып қ ою керек. 7 кү н қ атарынан емделеді.
Миконазолды пайдаланғ ан кезде лоқ су, жергілікті тітіркену жә не аллергиялық ө згерістер болады. Бауырдың жә не бү йректің қ ызметі бұ зылғ анда, жү кті ә йелдерге, сыртқ ы герпестік қ ызу кезінде қ олдануғ а болмайды. Миказолды қ олданғ анда кумариндік антакоагулянтардың, ауыз арқ ылы пайданылатын гипогликемиялық дә рілердің жә не дифениннің емдік ә сері біраз кү шейе тү седі.
Кетоконазол (микозорал, низорал т. б. ) - 0, 2 тү ймедағ ы; 0, 4 вагинальдық суппозиториі; 2% - 25 жә не 60 мг флакондағ ы сабын суы; 2% кремі жә не 15, 20 жә не 30 г майы шығ арылады. Бұ ның бір жақ сы қ асиеті ішу арқ ылы жә не тері ү стіне пайдаланғ анда ә сері бірдей келеді, сондық тан бұ ны сыртқ ы жә не ішкі жү йелік микозғ а қ олданады.
Кетоконазолды тамақ пен бірге береді: дерматомикозғ а кү ніне 1 реттен мө лшері 0, 2 г 2-8 апта қ атарынан; онихомикозғ а жә не созылмалы кандидозғ а – сол мө лшермен жазылғ анша (шамасы 4-6 аптадай болады); ауыз қ уысы, асқ азан жә не несеп-жыныс жү йесі зақ ымданғ анда мө лшері 0, 2-0, 4 г-нан кү ніне 1 реттен 2 апта, содан соң 0, 2 г-нан кү ніне 1 реттен жазылғ анша (шамасы 4-6 апта болады); жү йелік микозда – бірінші 2 аптада кү ніне 0, 4 г-нан, содан соң кү ніне 0, 2 г-нан бірнеше айғ а созылады.
Жергілікті микоздарғ а майы, кремі, сабын суы кү ніне 1-2 рет, жазыла бастағ анда 2-3 рет аптасына сонымен жазылғ анша беру керек, ал қ ынап балауызды тү ріндегі дә ріні кү ніне 1 реттен 3-5 кү ндей қ олданады. Осы емдік ә рекеттер кезінде жергілікті аллергиялық ө згерістер жә не жалпы лоқ су, қ ұ су, бас айналуы, кейде бауыр қ ызметі бұ зылуы байқ алады. Бала емізетін жә не жү кті ә йелдерге, бауырдың қ ызметі бұ зылғ анда бұ л дә ріні қ олдануғ а болмайды.
Флуконазол (дифлукан, максосист т. б. ) - 0, 05 жә не 0, 1 г қ аптамасы; 0, 2 г тү ймедағ ы; 0, 5% сиропы; 1% жә не 2% суспензиясы; 0, 2% ерітіндісі 50, 100 жә не 200 мл флаконда егуге арналғ ан. Бұ л ө зі ашытқ ы ұ сақ саң ырауқ ұ лақ ты жә не кө птеген соғ ан ұ қ сас инфекциялық аурулар, оның ішінде криптококкозды менингит, жү йелі кандидоз, шырышты қ абық шаның кандидозы, қ ынап кандидозы, микозды инфекциялар кезінде тағ айындалады. Алдын алу мақ сатында қ атерлі ісіктерді цитостатиктермен жә не сә улемен емдегенде, ЖИТС ауруларына, ішкі ағ заларды ауыстырғ анда, иммунитет тө мендегенде жә не ә ртү рлі кандидоздарда қ олданылады.
Флуконазолдың емдік жалпы орташа мө лшері 0, 2 г-нан 0, 4 г-ғ а дейін болады. Шырышты қ абық шаның кандидозында – 0, 05-0, 1 г кү ніне, қ ынап кандидозында – 0, 05 г кү ніне. Балалардың кандидозында жә не криптококкозды инфекцияда – 15 мг/кг қ ан тамырғ а, содан соң осы мө лшерді ішу арқ ылы жалғ астыру керек. Ауыз қ уысының жә не жұ тқ ыншақ тың кандидозында 8-12 мг/кг тә улігіне тағ айындайды. Кандидозды болдырмау ү шін алдын ала кү ніне 5-10 мг/кг беріледі. Бұ ны пайдаланғ анда лоқ су, қ ұ су, іш ө ту жә не кебу, бауырдың қ ызметінің бұ зылуы, тері бө ртуі жә не лейкопения пайда болуы мү мкін. Жү кті жә не бала емізетін ә йелдерге, бір жасқ а дейінгі балаларғ а қ олданбайды.
Гризеофульвин (грицин, грифульвин т. б. ) - тү ймедағ ы 0, 125 г; 10% - 100 мл суспензиясы ішуге; 2, 5 % - 10 г-нан 30 г-ғ а дейін линименті. Бұ л ө зі ә ртү рлі дерматоциттерге (трихофитондарғ а, микоспориумдарғ а, эпидермофитондарғ а) тиімді, ал кандидомикоздарғ а ә сер етпейді. Жалпы кү ніне 1 тү ймедақ тан аспен бірге жә не бір шай қ асық ө сімдік майымен бірге, суспензияны 3 жасқ а дейінгі балаларғ а жә не жергілікті микоздарғ а линименті жағ ады. Микроспориялар мен трихофитияларғ а қ олданғ анда шашты жә не бармақ тардың тырнағ ын алу керек. Аптасына 2 рет басты сабынды сумен жуып отыру керек, содан кейін бастың қ ұ йқ асына жасанды майлы дә рілерді жағ ады жә не 2-3% спиртті йод ерітіндісімен ысады.
Гризеофульвинмен бірге витаминдерді (аскорбин қ ышқ ылы, тиамин бромиді, рибофлавин, никотин қ ышқ ылы) беріп отыру қ ажет, ө йткені кө птеген жанама ә серлері болып тұ рады. 10-15 кү нде 1 рет қ анның анализін жасап, байқ ап отырғ ан жө н, кө бінесе қ анғ а зақ ым келтіреді. Қ ан жү йесі ауруларында, лейкопенияда, бауырдың жә не бү йректің ауруларында, қ атерлі ісіктерде, жү йелі қ ызыл жегіде, жү кті жә не емізетін ә йелдерге қ олдануғ а болмайды.
Rp.: Linimenti Griseofulvini 2, 5 % - 20 ml
D. S. Зақ ымданғ ан жерге жағ уғ а.
#
Rp.: Suspensionis Griseofulvini 10% - 100 ml
D. S. 1 шай қ асық пен аспен бірге кү ніне 3 рет.
Тербинафин (ламизил т. б. ) - тү ймедағ ы 0, 125 жә не 0, 25 г ішуге; 1% - 15 жә не 30 мл ерітіндісі сү ртіп тазалап отыруғ а; 1% - 10, 15 жә не 30 кремі жағ уғ а пайданылады. Спектрлік ә сері кең, кө птеген ұ сақ саң ырауқ ұ лақ тарғ а жә не кандидоздарғ а қ арсы қ олданылады. Дерматомикозғ а жә не кандидоздарғ а 0, 25 г кү ніне 1-2 реттен 2-6 аптағ а, ал онихомикоздарғ а 12 аптағ а дейін пайданылады. Балаларғ а салмағ ы 20 кг 0, 0625 г, 20-40 кг – 0, 125 г, 40 кг-нан аса – 0, 25 г тә улігіне 6-12 аптағ а дейін қ олданылады. Кейбір жанама ә серлері (диспепсиялық жә не аллергиялық ө згерістер) байқ алады. Бауыр жә не бү йрек жетіспеушілігінде, қ ан қ ұ рамының ауруларында, қ атерлі ісіктерде, зат алмасудың бұ зылысында, шеткі тамырлардың ауруларында, бала емізетін жә не жү кті ә йелдерге қ олдануғ а болмайды.
Клотримазол (канестен т. б. ) - вагинальдық тү ймедағ ы 0, 1 г-нан 0, 5 г-ғ а дейін; 1% майы жә не 1%, 2%, 10% - 5 г-нан 50 г-ғ а дейін кремі; 1% - 20 мл лосьоны; 1% - 15 – 40 мл ерітіндісі жә не 40 мл аэрозолі шығ арылады. Бұ ның барлығ ын кү ніне 2-3 реттен, ұ зақ тығ ы 1-4 аптағ а, кейде одан да кө пке жергілікті жағ уғ а жә не сү ртуге қ олданады. Урогенитальдық кандидозда қ ынаптың ішіне 1-2 тү ймедағ ын салады, кү ніне 1-2 реттен 3-12 кү нге дейін пайданылады. Қ ынаптың сыртқ ы жағ ына жә не теріге кремді немесе гелді кү ніне 2-3 реттен 1-2 аптағ а дейін қ олданады.
Клотримазолдың спектрлік ә сері ө те кең,
|
|
|
