 |
Вегетативтік нерв жүйесінің ісіктері
|
|
|
|
Вегетативтік нерв жү йесінің ісіктері
Бү ларғ а негізінен симпатикалық тү йіндердің (ганглий) ісіктері кіреді.
Ганглиоздық жасушалар ісіктері. Ганглионеврома негізінен сим-патикалық бағ анның кө кірек бө лігінде ү піырайтъш қ атерсіз ісік. Ол қ атты, созылмалы, кейде ө те ү лкен ісік. Ісіктің тіні жуан тал-шық ты дө некер тіннен тү зілген, олардың арасында бір-бірлеп немесе топталып жатқ ан Ірі ганглиоздық жасушалар кө рінеді. Осы ісіктің қ атерлі тү рі ганглионейробластома деп аталады.
Параганглий элементтерінен ө сіп шыгатын ісіктер. Параганглидің ей тү рі болады. 1) Хромаффинді (оғ ан бү йрекү сті безінің милы қ абаты жө не т. б. жатады); 2) Хромаффинсіз параганглий (каротоид денешіктері жө не т. б. ). Хромаффинсіз параганглий ісіктерін хемодектома деп атайды. Хемодектоманың қ ү ра-мьшда майда қ ан тамырлары кө п, ісік жасушалары соларды айна-ла орналасқ ан немесе олар бір-бірінен дә некер тін қ абаттарымен бө лінген альвеолалық қ ү рылымдар тү зеді. Жасушалардың пішіні ө р тү рлі цитоплазмасы тү ссіз, ядролары домалақ. Егер жасушалар арасында атипизм пайда болып ісік айналасындағ ы тіндерге ө сіп кіре бастаса, оны қ атерлі хемодектома дейді.
Нейробласт немесе симпатогоний жасушаларының ісіктеріне нейробласт жасушаларыньщ эмбрион кезең індегі жетілу ү рдісінің
Ж. Лхметов. Патологаялық анатомия
жә не миграциясының бү зылуына байланысты дамитын аса қ ауіпті нейробластома (симпатогониома) деп аталатын ісік жатады. Бү л ісік бү йрекү сті безінде, кө кірек қ уысында, қ ү рсақ пердесінің сыр-тқ ы жағ ың ца ү шырап, жаның цағ ы тіндерге, ағ заларғ а тез ө сіп кіреді, кө птеген метастаздар береді. Нейробластома негізінен іштен туа пайда болғ ан ісіктер қ атарына жатып, бес жасқ а дейінгі аралық та анық талады. Микроскоппен қ арағ анда ісік лимфоциттерге ү қ са-ғ ан майда жасушалардан тү зілген, олардың арасында митоздар ө те кө п. Ісікгің екінші тү рі (симпатобластома) біраз ірі жасушалардан қ ү ралғ ан, олардың ядросы ақ шылдау, хроматині тү йіршікті кө рінеді. Ісік жасушалары кейде жалғ ан розеткалар, кейде бірлі-жарымды, нағ ыз розеткалар тү зеді.
|
|
|
Тератомалар
Тератома (латынша " teratos" —қ ү быжық ) деп ү рық жасушала-рынан пайда болатын ө р тү рлі тіндерден тү зілген ісікгі атайды. Қ ү рамына қ арап тератомалар белгілі бір ағ зағ а ү қ сас (органоид-тык), организмге ү қ сас (организмоидтык) деп бө лінеді. Тератомалар негізінен жаң а туғ ан нә рестелерде, кейде ересек адамдарда кездеседі. Олар сегізкө з-қ ү йымшақ аймағ ында, кө кірек қ уысын-да, қ ү рсақ пердесінің сыртында, аналық жә не аталық тү қ ым бездерінде, жү тқ ыншақ та, бас сү йегінің ішінде, омыртқ а ө зегінде кездеседі.
Тератомаларды микроскоппен қ арағ анда қ ү рамында кейбір ағ залардың: ішектің, бездердің, бауырдың, нерв, эпителий тіндерінің қ алдық тары кө рінеді. Егер тератома қ ү рамында қ атерлі ісік жасушалары пайда болса оны тератобластома дейді. Тератобластома тез ө сіп, метастаз бере бастайды. Олар осы, сегізкө з-кү йымшақ аймағ ында басқ а жерлерге қ арағ анда кө п кездеседі.
|
|
|
Аналық без тератомасына негізінен дермоидтық кысталар жатады. Оның келденең і 20 сантиметрге дейін жетіп, кесіп қ арағ анда іші шаш, май т. б. ііндерімен толғ ан. Микроскоппен Караганда киста қ абырғ асында оның қ уысына қ арай жайғ асқ ан эпидермис қ ү ры-лымы кө рінеді. Демек тератомада ү шырайтын шаш, май осы тері қ осалқ ыларыньщ қ ызметінің нә гажесі. Аналық безде қ ү рамы оте кү рделі тератомалар да, тератобластомалар да кездеседі.
Аталық ү рық безінде қ атерсіз тератомалар, дермоидтық кис-талар жә не қ атерлі тератомалар кездеседі. Қ атерсіз тератомалар негізінен жетілген тіндерден қ ү рьшғ ан. Дермоидтық кисталар жо-ғ арьща айтьшғ ан тү зіліске ие болады. Қ атерлі тератома қ ү рамын-дағ ы тіннің қ айсысы қ атерлі ісікке айналғ аньша қ арап саркома,
8 белім. Ісіктер______________________________________________________ 233
аденокарцинома немесе жалпақ жасушалы рак, кейде ү рық рагы тү рінде байқ алады.
Тератоманың басқ а тү рлері ө те сирек кездеседі.
8. 7. Қ АН ЖАСАУ ЖҮ ЙЕСІ ЖӘ НЕ ЛИМФОИДТЫ ТІННІҢ ІСІКТЕРІ
Қ ан жасау жү йесінің жә не лимфоидты тіннің ісіктері — гемоб-ластоздар — екі топқ а бө лінеді: 1) қ ан жасау жү йесінің жү йелі ісіктері — лейкоздар жә не 2) аймақ тық ісіктер — лимфомалар.
ЛЕЙКОЗДАР
Лейкоздар> деп қ ан жасаушы жасушалардың жү йелі жә не ү демелі тү рде ө сіп кетуімен сипатталатын ісіктерді тү сінеді.
Лейкозды бірінші рет ашқ ан неміс ғ алымы Р. Вирхов (1845) қ анның тү ріне қ арап - «ақ қ анң ауруы дегенат бергең болатын. Екі жылдан кейін ол «лейкемыяң деген (лейкоциттер санының қ анда кө бейіп кетуі) терминді ү сынды. Бірақ лейкоздардың алейкемия-лық, яғ ни қ анда лейкоциттер санының кө беймейтін тү рі де бар, сондық тан XX ғ асырдың 20-жылдарында «лейкозң яғ ни қ ан жасаушы тіннің жү йелі (ісіктік) патологиясы деген термин қ абылдан-ды. Қ азіргі кезде лейкоздың орнына гемобластоз термині қ олда-ныла бастады, Бү л термин қ ан жасаушы тіндердің ісігі деген мағ ы-наны береді.
|
|
|
Этиологиясы мен патогенезі. 1908 жылы Элерман жө не Банг тауық тар лейкозын вирус қ оздыратынын дә лелдеген. Одан кейін тышқ ан, қ ү стар, тең із шошқ асы, ит, мысық лейкоздарын да виру-стар тудыратыны аң ық талды. Дегенмен де адам лейкозының виру-стар арқ ылы қ оздырылуы ә лі де толық дә лелденбеген. Тек Эшп-тейн-Барр вирустарының, Беркитт лимфомасының, HTLV-1 рет-ровирусының Т-лимфоцитарлық лейкоздар дамуына қ атысы бар екендігі ғ ьшыми тү рғ ьщан дә лелденді.
Кө птеген зерттеулер ионданушы радиацияның лейкоз пайда бо-луындағ ы рө лін кө рсетіп отыр. Мысалы, атомдық жарылысты ба-сынан кешірген Хиросима мен Нагасаки тү рғ ындарының арасында басқ а жапондық тарғ а қ арағ анда лейкоз 11-18 есе жиі ү шырай-тыны анық талғ ан. Семейдегі ядролық полигон айналасындағ ы тү рғ ындар арасында лейкоздар мен лимфосаркомалар санының Қ азақ станның басқ а аймақ тарымен салыстырганда бірнеше рет
|
|
|
