 |
22 бөлім. Тіс-жақ жуйесі және ауыз қуысы.. 647
|
|
|
|
22 бө лім. Тіс-жақ жуйесі жә не ауыз қ уысы... 647
танғ аны байқ алады. Ауыз қ уысында, шырышты қ абық тың, ідызыл иектің ісінуі, жаралануы, қ ан қ ү йылу ошақ тары, тіс мойындары-ның жалаң аштануы, олардың босап қ алғ аны байқ алады.
Лейкоплакия. Бү л ү ғ ым гректің екі сө зінен қ ү ралғ ан — leucos ақ, plague — табақ ша (пластинка). Лейкоплакия — ауыз қ уысы шырышты қ абығ ының созылмалы сырқ аты. Морфологиялық тү рғ ыдан бү л қ ү былыс созылмалы қ абынудың асқ ынуы болып, ошақ ты қ айтымсыз дистрофиялық ө згерістермен сипатталады. Жай кө збен қ арағ анда, ол тіл ү стінде немесе ү рттың шырышты қ абы-ғ ында ақ тү сті, кө лемі де, пішіні де ә ртү рлі, жалпақ қ атты «та-бақ шалар» тү рінде кө рінеді. Кейде ош> щ ү сті кедір-бү дыр болады. Лейкоплакия кө бінесе ер адамдарда 30 бен 50 жастың арасың да кездеседі.
Лейкоплакияның себептеріне жө йсіз тіс протездерінің, кариоз-ды тістердің ә серінен пайда болғ ан жаралар, темекінің немесе насы-бай ә серінен пайда болатын жаралы қ абыну, дистрофиялық қ ү бы-лыстар жатады.
Микроскоппен қ арағ анда кө п қ абатты жалпақ эпителийдің қ алындағ аны, тү леу қ ү былысыньщ қ алыптан тыс артып кеткені кө рінеді. Эпителий жиегінде акантоз қ ү былысы кү шейгенде «емізікшелер» эпителий асты қ абатқ а жә не сыртқ ы ө сіп, лейкопла-кияның ү сті кедір-бү дыр болып кө рінеді. Эпителий асты тіндерде лимфоциттерден, моноциттерден, плазмоциттерден қ ү ралғ ан сің белер байқ алады. Сонымен қ атар склероз де кү шейеді.
|
|
|
Лейкоплакияньщ 50 пайызы ерте ме, кеш пе малигнизацияғ а ү шырап қ атерлі жалпақ жасушалы карциномағ а айналады, сондық -тан лейкоплакияны облигатты ісікалды урдісі деп атауғ а болады.
Одонтогенді (тіске тікелей байланысты) кисталар. Киста деп сырты талшық ты дө некер тінмен қ апталғ ан, іші эпителимен кө мкерілген қ уысты атайды.
Кисталардың даму себептеріне байланысты екі тү рге бө лінеді: 1) одонтогенді (тіске тікелей байланысты); 2) тістен тыс пайда болғ -ан кисталар. Оларды мына топтарғ а белуге болады: 1) дизон-тогенездік кисталар; 2) фолликулярлы (ішінде тістер бар) кисталар; 3) тіс тү біріндегі қ абынудың ә серінен пайда болғ ан кисталар.
Дизонтогенездік кисталар тума ақ аулар қ атарына жатады. Кө бінесе томенгі жақ сү йегі бү рышында азу тістердің орнына ө сіп шығ ады. Морфолопмлық қ ү рылысьша қ арай бір қ уысты жө не кө п қ уысты тү рлерін ажыратады. Қ абырғ асының ішкіжиегін кө п қ абат-ты жалпақ эпителий астарлайды, бү л эпителийдің тү легені де байқ а-лады. Операция жолымен алып тастағ аннан кейін, бү л кисталар кейде қ айта пайда болады.
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
22 белім. Тіс-жақ жү йесі жө не ауыз қ уысы...
218-сурет. Қ абынудан соң пайда болғ ан (ретенциялық ) киста
Фолликулярлы кисталар тістің ө се бастағ ан кезіндегі жетілмеген эмалінен дамиды. Кисталардың осы тү рі жақ сү йектерінің тіс ү яшы-ғ ьш қ ү райтын бө лігің де орналасады. Қ уыс қ абырғ асының ішкі қ аба-тын кө п қ абатты тү лейтін жалпақ эпителий астарлайды. Ал қ уыс-тың ішінде бір немесе бірнеше тістер табылуы мү мкін.
|
|
|
Қ абынудан соң пайда болган кисталар тіске байланысты киста- лардың 90% қ ү райды. Кистаның бү л тү рі тістің тү бірін қ аптап тү рғ ан созылмалы периодонтиттің кү рделі гранулемасынан дамиды. Микроскопией қ арағ анда бү л кистаның фиброзды қ абырғ а-сы, ішкі жағ ынан кө п қ абатты жалпақ, тү лемейтін эпителий айқ -ын кө рінеді. Ал фиброзды қ абырғ аның ө зінде лимфоциттерден, плазмоциттерден, гистиоциттерден қ ү ралғ ан сің белер байқ алады. Қ абыну асқ ынганда киста қ уысына ірің толып кетуі мү мкін (218-сурет). Қ абыну ү рдісі тү рлі жолдармен тараса гайморит жә не фронтит деген асқ ынуғ а ә келуі мү мкін.
22. 5. TIG ТШДЕРШЕН ДАМИТЫН ОДОНТОГЕНДІК
ІСІКТЕР
Одонтогендік ісіктер — тістің ө рбір тінінен — эмальден, ден-тиннен, цементтен немесе ү шеуінен бірдей ө седі.
Одонтогендік ісіктер де басқ а ісікгердей қ атерсіз жө не қ атерлі тү рлерге бө лінеді.
Амелобластома (синонимі — адамантинома, эпителиалды одонтома) - тіс эмалінің жетілмеген эпителиінен ө сіп шығ атын қ атерсіз ісік. Кө бінесе 20 жастан 50 жасқ а дейін кездесіп, тө менгі азу тістерде кө пке дейін байқ алмай ө сіп, кейіннен кө лемі ү лкейген кезде жақ сү йектерін зақ ымдайды. Рентген кө рінісінде зақ ымданғ ан сү йек-тер араның жеке немесе кө п қ уысты ү ясы сияқ ты болып кө рінеді. Ісіктің ө зі жү мсақ пышақ пен оп-оң ай кесіледі. Макроскопиялық кө рінісі бойынша оның екі тү рін ажыратады: 1) солидты (қ атты-лау); 2) қ истозды.
Амелобластомалардың 4-6 пайызы малигнизацияғ а ү шырай-ды, ол одонтогендік карциносаркома деп аталады.
Операция жолымен алып тастағ аннан кейін амелобластома-лар кейде қ айта ө сіп шығ ады.
Микроскоптьщ кө рінісі бойьшша амелобластомалардың 5 тү рін ажыратады: 1) фолликулярлы; 2) племорфты (тармақ танғ ан); 3) акан-томатозды; 4) негізді (базадды-жасушалы); 5) тү йіршікгі-жасушалы (гранулярлы-жасушалы).
|
|
|
Амелобластоманың солидты турі қ аттылау немесе жү мсақ тау, ақ шыл-сү р немесе қ оң ыр-қ ызыл тү сті тү йін болып кө рінеді. Кесің дісін қ арағ анда бү л ісік маң айдағ ы тіндерден капсуламен шекараланғ ан. Микроскоппен қ араганда сопақ немесе домалақ эпителийлі ошақ тар (комплекстер) арасьшда дә некер тіннің тал-шық тары мен қ ан тамырлары кө рінеді. Эпителийлі кешендердің шет жағ ы бір қ абат цилиндр тө різді эпителиймен жиектеледі, бү л жасушалардың ядросы ү лкен, хроматині мол, ал эпителийлі кешендердің ортасында жү лдыз тә різді тармақ танғ ан жасушалар кө рінеді (219-сурет).
Кисталы адамантинома кө бінесе кө п қ уысты болып кө рінеді. Кисталардың қ уысында ашық немесе қ оң ыр тү сті сү йық, колло-идты зат болуы мү мкін. Кисталардың ішкі қ абырғ асы цилиндр тә різді эпителиймен астарланғ ан. Эпителийлі кешендер кистаара-лық талшьщты дә некер тіндерде байқ алады.
Одонтома тістің эпителиінен жө не талшық ты дө некер тіндерінен ө скен қ атерсіз ісік. Бү л ісік туа пайда болғ ан ақ ауларғ а жатады, кө бінесе жас адамдарда кездеседі. Ісік негізінен тө менгі
|
|
|
