228-сурет. Дірілді-тербеліс сырқатындағы облитерациялық эндартериит (П.П.Движков бойынша)

228-сурет. Дірілді-тербеліс сырқ атындағ ы облитерациялық эндартериит (П. П. Движков бойынша)

майда сү йектерінде, алақ ан-білезік қ оспаларында, кә рі жілікте, шынтақ, иық буындарында кө рінеді. Дірідді-тербеліс ә серінде бу-ындарда дистрофиялық ө згерістер (артроз), буын қ абында қ абы-ну (бурсит) белгілері корінеді. Буьш айналасындағ ы сің ірлерге каль­ций тү здары шө гіп қ алады (петрификат). Буын шеміршегінде, оның астындағ ы сү йек тінінде некрозғ а тә н езгерістер пайда больш, осы-ғ ан байланысты буындардың басы сорылып кетеді. Омыртқ а бағ а-нында остеопороз, спондилоартроз сияқ ты ө згерістер, нерв жү йесінде радикулит жене полиневрит белгілері дамиды.

ЖҮ МЫС ОРНЫҢ ЦАҒ Ы ШУЫЛ Ә СЕРІВДЕ ДАМИТЫН

СЫРҚ АТГАР

Ө ндіріс саласындағ ы коптеген механизмдер ө те тез жылдамдық та істеп ө зінен оте кү шті шуыл (дыбыс) шығ арады. Ол адам организміне, ә сіресе есту ағ заларына, нерв жү йесіне қ олайсыз эсер етеді. Бү л топқ а ө ртү рлі қ озғ алтқ ьцптарды (двигатель) сынаушылар, қ аң ыл-тыршылар, тойтарып шегелеушілер, қ азан жасаушылар, металл кесушілер, ө ндеуші станоктарда істеушілер жө не т. б. кіреді. Шуыл, дыбыс ү зақ уақ ыт эсер еткенде кә сіби керең дікке соқ тырады.

Ж. Ахметов. Патологаялық анатомия

Патогенезі. Ө те кү шті шуыл ішкі қ ү лақ ты тікелей зақ ымдай-ды немесе сол жердегі қ ан айналысын бұ зады. Осы ө серлер нө тижесінде кортиев ағ засында зат алмасу қ ү былысы бү зылып ол бү тіндей істен шығ ады.

Патологиялық анатомиясы. Иірім нервінің (n. cochlearis) шеткі, иірім ішінде жатқ ан бө лігінде, шиыршық ты тү йіннің нерв жасу-шаларында дистрофиялық ө згерістер дамиды. Керендіктің ауыр тү рінде кортиев ағ засы бү тіндей семіп, оның орнына дә некер тін ө сіп кетеді. Ал шиыршық ты тү йінде тек бірлі-жарымды нерв жа-сушалары қ алады. Ішкі қ ү лақ қ а жойқ ын куатты дыбыс кенеттен эсер еткенде (мысалы, жарылыс кезінде) қ ү лақ тың дабылдық жа-рғ ағ ы жарылып кетіп қ ү лақ тан қ ан ағ ады, ал кортиев ағ засы за-қ ымданып жойылады.

ИОНДАУШЫ СӘ УЛЕЛЕР Ә СЕРІНДЕ ДАМИТЫН АУРУЛАР

Иондаушы сә улелер ө ндірістің кө птеген салаларында, меди-цинада, биологияда кең інен қ олданылады. Ә сіресе атомдық элек-трастанса (АЭС) реакторлары, сү ң гуір қ айық тардың атомдық двигательдері аса қ ауіпті. Сонымен қ атар ядролық сынақ аланда-ры, уран ө ндіретін рудниктер, радиоактивті қ адцық тарды сақ тай-тын жерлер де қ ауіпті жағ дайларғ а соқ тыруы мү мкін. АҚ Ш-тың Жапонияғ а тастағ ан атомдық бомбалары (1945 жыл 6 жө не 9 та-мыз) мындағ ан адамдардың ө ліміне себеп болғ аны мә лім. Черно­быль АЭС-і реакторының жарылуы (1986 ж) оны сө ндіруге, кейін радиоактивтік қ алдық тарды «жерлеугең қ атысқ ан кө птеген адам-дардың сә уле ауруына шалдығ уына себеп болады. Ал реактор тө ң ірегіндегі жер, су ө лі кү нге дейін радиоактивтік сө улелер кө зі болып отыр. Иоң цаушы сә улелердің аз мө лшері (дозасы) ү зақ уақ ыт эсер еткенде сә уле ауруына немесе организмде ө ртү рлі ісіктердің дамуына соқ тырады. Мысалы рентгенологтарда сә уле ауруы неме­се терінің ісігі қ атерлі кә сіптік сырқ ат тү рінде дамуы мү мкін.

Кө птеген радиоактивті изотоптар ө зінен а жө не р* бө лшектер бө ліп шығ арады. Олар организмнің ішіне тү скенде ғ ана қ ауіпті, себебі олар денеге терең бойлап кіре алмайды. Сыртқ ы ортадан организмге тікелей ене алатын сө улелерге ү, рентген, космос сө улелері жене нейтрондар жатады. Сә улелердің организмге ө сері олардың дозасына байланысты.

Иондаушы сө улелер ө серінде жасушалар, тіндер атомдары қ озып жә не ионданып организмде жаң а энергия кө зі пайда бола­ды. Ол тізбекті реакция басталуының бірден-бір себебі. Адам организмі ү шін су иондануының маң ызы ө те зор, себебі барлық

 

23 бө лім. Кә сіптік аурулар

жасушалар, тің дер қ ү рамында су бар. Жаң а пайда болғ ан электрлі белсенді иондар, еркін радикалдар, кү шті тотық тырғ ыштар организмдегі кө птен биохимиялық реакцияларды, ферменттер жү йесін бү зып, зат алмасу ү рдістерін ерекше ө згертеді. Майлар пероксидінің кү шті тотық тануы жасуша жө не жасуша ішің цегі уль-трақ ү рылымдар мембраналарының бү зылуынан (ыдырауынан) ха­бар береді. Биохимиялық ө згерістер морфологиялық ө згерістерге жалғ асып кө птеген жасушалар, ә сіресе митоз кезең індегі жасуша­лар кү йрейді. Қ ан жасау жү йесі, жыныс безі жасушаларындағ ы асқ азан-ішек, тері эпителиіндегі митоз ү рдісі тоқ тап, физиология-лык, регенерация бү зылады.

Сә уле ауруы

Сә уле ауруыньщ жедел жә не созылмалы тү рлерін ажыратады. Жедел сә уле ауруы организмге эсер еткен сә уленің мө лшеріне (до-засьша) байланысты жең іл, орташа, ауыр жө не ө те ауыр тү рде ө теді. Халық аралық ө лшем бойынша сә уле ауруьшың жең іл тү рі 1, 2-2, 0 Грей (Гр), орташа тү рі 2, 0-4, 0 Гр, ауыр тү рі 4, ⁴0-6, 0 Гр, ал ө те ауыр тү рі 6, 0 Грейден артық сә уле эсер еткенде дамиды (1 Грей 100 радқ а тең. 1 рад дегеніміз 1 грамм затқ а 100 ЭРГ энергиясының сің уін қ амтамасыз ететін сә уле мө лшері).

Жедел сә уле ауруының патологиялық анатомиясы мен патогенезі. Жедел сә уле ауруының патогенезінде жоғ арыда айтылғ ан фактілермен бірге мына жағ дайларды да есепке алу шарт. Жедел сә уле ауруы кө бінесе атомдық бомбалар мен реакторлардың жа-рылуына байланысты дамиды. Бү л жағ дайда организмге иондау­шы сә улемен бірге ө те жоғ арғ ы температурада жө не ә ртү рлі жара-қ аттар қ осыла эсер етеді. Олар сә уле ауруының дамуьша тездететін жә не ә ртү рлі қ осымша асқ ынуларғ а соқ тыратын факторлар бо­лып есептеледі. Мысалы терінің кү юіне байланысты пайда болып қ анғ а сорылатын заттар жалпы токсемияны кү шейтеді.

Сә уле ауруына тә н белгілердің бірі - иммундық жү йедегі ө згерістер. Бірінші сағ аттардың ө зің це тимустағ ы ядролы жасуша­лар саны кү рт азаяды. Бірінші тә уліктің аяғ ында тимустың қ ырты-сты қ абатындағ ы Т-лимфоциттердің 90% жойылады. Қ андағ ы им-муноглобулиндер мө лшері ө те тез тө мең дей бастайды. IgG-нің мө лшері қ алыпты жағ дайдагының 2, 5-9, 5% ғ ана қ ү райды (В. П. Балуда жә не басқ алар, 1989). Қ аң да лейкоциттер саны да ө те азай-ып кетеді. Міне осы жағ дайда аутоинфекциялардың қ озуына кең жол ашылады.

Қ азіргі кезде жедел сө уле ауруының: 1) қ ан жасау ағ залары-

⇐ Предыдущая227228229230231232233234235236Следующая ⇒

Поделиться:

Воспользуйтесь поиском по сайту: