 |
23 бөлім. Кәсіптік аурулар
|
|
|
|
АЛЮМИНОЗ
Алюминий ө ндірісте кең қ олданылатын металдың бірі. Алю-миноз ө кпеге алюминий шандары немесе буы енгенде дамиды. Ол алюминий немесе оның балқ ымасын ө ндіретін жү мысшыларда, металдық бояулар, алюминий ү нтақ тарын дайындайтын кісілерде кездеседі.
23 бө лім. Кә сіптік аурулар
Алюминоздың патогенезі организмде алюминий иондарының белоктармен ә серлесуі нә тижесінде алюминилі-белокты қ оспалар-дың пайда болуына байланысты.
Патологиялық анатомиясы. Алюминоз ү шін ө кпеде жайлағ ан склероз қ ү былысы тә н. Алюминозда ө кпенің тіні қ атайып, тіпті бү рісіп қ алады. Алюминий жиналып қ алғ ан жерлер кейде кү міс рең ді сү р, жылтыр болып кө рінеді. Дө некер тін бронхтар мен қ ан тамырларының тө ң ірегінде ө седі. Аьвеола іргелері де фиброзда-нып қ алың цайды. Кейде аралық тін склерозы нә тижесінде ө кпе альвеолаларының саң ылауы тарылып, олардың микроскоптық қ ү рылысы бү зылады. Альвеола ішіндегі макрофагтар алюминийдің майда бө лшектерімен толғ ан. Осы ө згерістер ө кпе эмфиземасына, бронхтар эктазиясына (кең ейіп кетуі) соқ тырады. Алюминоздың жә не бір ерекшелігі, ө кпеде жиналып қ алғ ан алюминий осы элементен кездесу (контакт) тоқ тағ аннан кейін де эсер ете береді. Сө йтіп ө кпедегі ө згерістер одан ә рі ө ршиді.
БЕРИЛЛИОЗ *
Бериллиоз. Берилий сирек металдар тобына жатып кейбір минералдар қ ү рамына кіреді. Бү л ө те қ атты, жоғ арғ ы температурағ а тө зімді, коррозияғ а ү шырамайтын металл. Сол ү шін машина жэне реакторлар жасау жү йесінде кең інен қ олданылады. Кө бінесе берилийдің балқ ымалары пайдалынылады.
|
|
|
Жү мысшылар бериллий рудасынан таза бериллийді бө ліп алу ү рдісінде, оның балқ ымаларын дайындау немесе оларды ө ндеу кезінде ауырады. Сонымен қ атар бериллиоз берилий ө ндірісіне қ атынасы жоқ, бірақ оны ө ң цейтін зауыттарғ а жақ ын жақ ын тура-тын адамдарда, қ оршағ ан орта осы затпен ластанғ аң да да дамуы мү мкін.
Патогенезі. Берилийдің майда бө лшектері тыныс жолдарын тітіркендіріп ларингит, трахеит, бронхит, бронхиолит жэне альве-олит дамуына соқ тырады. Бериллиоздың ө зіне тә н ерекшелігіне оның гаптендік қ асиеті жатады. Организмде пайда болтан берилий — белок кешені антигендік қ асиетке ие болып организмде жогары сезімталдық тың баяу тү рі (ЖБТ) дамиды. Осы реакция ө кпеде альвеола-капилляр блогының дамуына экеледі. Берилли-озда пайда болатын гранулемаларды осы ЖБТ реакциясының мор-фологиялық белгісі деп қ арау керек. Кейде бериллиоз клиникада аутоиммунды ауру тү рінде ө теді.
Патологиялық анатомиясы. Бериллиоздый; жедел, созылмалы тү рлерін ажыратады. Оның жедел тү рі ү шін ө кпеде морфологиясы ерекше пневмонияның дамуы тә н. Бү л пневмония альвеола ішінде
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
фибринге бай, қ ү рамында кө шіп тү скен эпителий, макрофагтар, лимфоциттер жә не бірлі жарымды кө пядролы Лангханс текті жа-сушалар бар экссудат пайда болуымен сипатталады. Альвеола іргесінде лимфоцитті-гистиоцитті сің белер кө рінеді.
Бериллиоздық пневмония альвеола іргесінде жасушалардың аса кө бейіп кетуіне жә не дә некер тіннің ө суіне ө келіп соғ ады. Бе-рилий пневмониясына байланысты ө лім-жітім дең гейі ө те жоғ а-ры. Бериллиоздың созылмалы тү рі ү шін ө кпеде бериллиозғ а тә н гранулемалардың пайда болуы тә н. Бү л кезде ө кпе ү лкейіп, қ атты тығ ыздалып, кесіп қ арағ анда сү рғ ылт қ ызыл тү сте кө рінеді, ө кпенің салмағ ы бірнеше есе ө седі, ү стап кө ргенде ішінде майда тү йіндер барлығ ы анық талады. Бү л тү йіндердің кө лденең і ө детте бірнеше миллиметр (тары дә ніндей), тек сирек жағ дайларда ғ ана 0, 5-1, 0 см-ге жетеді. Микроскоппен қ арағ анда ө кпедегі гранулемалар лим-фоциттерден, эпителоидты, плазмалы жасушалардан жә не кө пяд-ролы жат денелерге тә н немесе Лангханс типіндегі жасушалардан тү зілген. Кейде гранулемалар қ ү рамында қ абыршық тө різді (кон-хоидалды) қ ат қ абат қ ү рылымды, кө лденең і 100 мкм-ге дейін жететін денешіктер кө рінеді. Олар ө з алдына бө лек немесе кө пяд-ролы алып жасушалардың ішінде жайгасқ ан. Ә детте гранулемалар бірте-бірте дө некер тінмен алмасып, ө кпедегі склероз қ ү былысын кү шейтеді. Гранулемалар тек ө кпеде ғ ана емес аймақ тық лимфа тү йіндерде, бауырда, кө кбауырда, теріде жә не басқ а да ағ заларда кездеседі.
|
|
|
АНТРАКОЗ
Антракоз (грекше — anthrax — кө мір) ө кпеге кө мір шаң ының тү суі нә тижесінде дамитын сырқ ат. Ол негізінен шахтада жү мыс істеушілерде, темір ү сталарында, от жағ ушыларда кездеседі.
Патогенезі. Антракоз ө кпеде, оның сыртқ ы қ абында, ө кпе-бронх лимфа тү йіндерінде кө мір шаң -тозаң дарьшьщ жиналып қ алу-ымен сипатталады. Кейінгі уақ ыттарғ а дейін ө кпедегі антракозга байланысты ө рістейтін склероз ү рдісі кө мір қ ү рамындағ ы кремний қ остотығ ының мө лшеріне тә уелді деген ү ғ ым басым болатын. Қ азіргі кезде (А. Е. Шкутин жә не т. б., 1979) осы ө згерістер басқ а пневмослероздагыдай тек альвеола макрофагтарының кү йреуіне ғ ана емес, ө кпеде жиналып қ алғ ан тотық тану-гидролиздану ө німдерінің ө кпе микроциркуляция арнасына жө не ауа-қ ан бө геті қ ү рылымдарына тікелей ә серіне байланысты деген жаң а ғ ылыми деректер пайда болды. Осы екі фактор ө кпе фибробластары кө беюінің жә не склероз ү рдісі дамуының бірден-бір себептері бо-лады.
|
|
|
