Текрарлав ве пекитюв ичюн суаллер ве вазифелер

1. Адамларгъа нутукъ не ичюн керек?

2. Нутукъ насыл ола?

3. Насыл сёзлерге хитап дейлер? Бир къач мисаллер кетиринъиз.

4. Язма нутукъны къайд этинъиз:

а) шиир айта; б) мектюп яза; в) достунен лаф эте.

5. Джумлелерни окъунъыз.

— Къартбаба, байрам шерифинъиз мубарек олсун!

— Санъа да хайырлы олсун! Чокъ байрамларгъа ет,

торунчыгъым.

Азиз балалар! Китапны севинъиз ве окъунъыз.

Хитапларны тапынъыз. Олар языда насыл токътав ишаретлеринен

айырыла?

6. Джумлелернинъ къайсы биринде токътав ишаретлери

догъру къоюлгъан?

а) Решат сени ананъ беклей.

б) Айтчы, Ферузе, сен ненинъ ресимини яптынъ?

в) Селям достум ишлеринъ насыл?

 

СЕСЛЕР ВЕ АРИФЛЕР.

ЭДЖА. УРГЪУ

Нджы дерс

3-§. НУТУКЪ СЕСЛЕРИ. ОЛАРНЫНЪ ЯЗЫДА ИШАРЕТЛЕНЮВИ

(бельгиленюви?)

 

27-мешгъулиет. Аталар сёзюни окъунъыз. Манасыны

анълатынъыз.

 

Ана ичюн бала балдан да татлыдыр.

(У.зн.)

Биринджи сёзнинъ сеслерини теляффуз этинъиз.

Сеслер языда ненен ифаделене? Сеслер ве арифлер

арасында насыл фаркъ бар?

Аталар сёзюни эджаларгъа болип, дефтеринъизге язып

алынъыз.

 

28-мешгъулиет. Шиирни ифадели окъунъыз.

Ана тилим –

Къанат тилим!

Яхшы билем,

Сеннен кулем,

Сеннен учам!

Арта бильгим.

И. Абдураман

(у.зн.)

Дефтеринъизге язып алынъыз.

Сатырдан сатыргъа авуштырылмасы мумкюн олмагъан

сёзлернинъ тюбюни сызынъыз. Эки эджалы сёзлерни

тапынъыз. Бу сёзлерде къач сес ве къач ариф олгъаныны

айтынъыз.

Ана тили акъкъында насыл шиирлер ве аталар

сёзлерини билесинъиз?

 

29-мешгъулиет. Сёзлерни окъунъыз.

(Со стр.16,упр.24)

(У.зн.)

Олар насыл сеслернен фаркълана?

Сёзлерни дефтеринъизге язынъыз. Сёзлернинъ манасыны денъиштирген арифлернинъ тюбюни сызынъыз.

 

30-мешгъулиет. Окъунъыз.

1.Ад, ат,аз, ап.

2.Тоз, туз, тюз, таз.

3.Эль, ель, иль.

4.Тель, бель, сель, кель

 

 

(У.зн.) Сёзлернинъ маналарыны насыл сеслер айыра? Бу сёзлернинъ маналарыны анълатынъыз.

 

 

Сёзде бир де бир сес денъиштирильсе, сёзнинъ манасы да денъише: т ар — б ар, б ол — къ ол.

31-мешгъулиет. Нокъталар ерине келишкен арифлерни язынъыз.

буз —..уз

багъ —.. агъ́

килим — кили..

дере — д.. ре

иш —.. ш

голь — г.. ль

 

(У.зн.) Килим, килит сёзлеринен джумлелер тизинъиз,

дефтеринъизге язынъыз.

Эв иши.

32-мешгъулиет. Окъунъыз. Метинде не акъкъында айтыла ?(рис.5природа)

дюльбе́р

Къырым – ешиль ада. Онынъ бир тарафы къулан чёльдир. Башкъа тарафы исе – багъча-багъ. Къырымнынъ къоджаман дагълары пек дюльбер. Къырымнынъ багълары, яйлалары, саф авасы пек гузельдир. Багъчасарай, Къарасув Къырымнынъ къадимий шеэрлеридир.

И.Гаспринскийден

 

(Л)

къулан – кениш

къоджаман – балабан, буюк

саф – темиз, пак

(у.з) Метинге серлева къоюнъыз.

Буюк арифнен язылгъан сёзлерни эджаларгъа болип, дефтеринъизге язып алынъыз.

 

 

Нджи дерс.

4-§. ЭЛИФБЕ

 

33-мешгъулиет. Арифлерни элифбе тертибинде айтынъыз.

 

Аа Бб Вв Гг Гъгъ Дд Ее Ёё Жж Зз

Ии Йй Кк Къкъ Лл Мм Нн нъ Оо Пп

Рр Сс Тт Уу Фф Хх Цц Чч Дж дж Шш

Щщ ъ Ыы ь Ээ Юю Яя

(у.з.)

Элифбеден башта тутукъ, сонъ созукъ сеслерни

ифаделеген арифлерни дефтеринъизге язынъыз.

 

34-мешгъулиет. Берильген сёзлерни, эджаларгъа болип,

элифбе тертибинде язынъыз.

Кефе, Гурзуф, Алупка, Кезлев, Ялта, Къарасувбазар,

Алушта, Багъчасарай, Сакъ, Акъяр.

(у.з.)

Бу сёзлер не ичюн буюк арифнен языла? Даа насыл сёзлер буюк арифнен язылгъаныны хатырланъыз.

 

35-мешгъулиет. Берильген сёзнинъ эр бир арфине дёртер

сёз язынъыз.

 

Акъяр

Н у м ю н е:

1) арыкъ

антер

…

2) къафес

къале

…

3) ялы

яз

…

4) раф

рале

…

Индже созукъларнынъ тюбюни сызынъыз.

 

36 - мешгъулиет. Окъунъыз. Буюк арифнен язылгъан сёзлерни элифбе тертибинде дефтеринъизге язып алынъыз.

 

Къырымнынъ энъ юксек дагъы — Роман-къош, энъ

буюк озени — Салгъыр, энъ сыджакъ ери — Ялта.

 

37-мешгъулиет. Окъунъыз. (рис.6.по тексту)

 

эрба́п

Эр бир адамнынъ озь Ватаны бар. Бу ерде о догъа, осе, яшай. Бизим Ватанымыз – Къырым. Къырым – баба-деделеримизнинъ топрагъы.

Халкъымызнынъ миллий байрагъы, миллий тамгъасы ве метхиеси бар. Байрагъымыз мавы тюсте. Онынъ тюсю темиз кокни, мавы денъизни анъдыра. Байрагъымыздаки тамгъа теразе шеклинде. Теразе – адалет темсили. Белли эрбабымыз Номан Челебиджиханнынъ «Ант эткенмен» шиири халкъымызнынъ метхиесине чевирильди.

 

(Л)

 

Метхие – гимн

Белли – мешур, намлы

(у.з.)

1.Бизим Ватанымыз не?

2.Къырым кимлернинъ топрагъы?

3.Халкъымызнынъ неси бар?

4.Байрагъымызнынъ тюсю нени анъдыра?

5.Теразе ненинъ темсили?

 

(у.з.)

Биринджи абзацны дефтеринъизге кочюрип язынъыз.

Сёзлерде индже созукъларнынъ тюбюни сызынъыз. Энъ чокъ

эджасы олгъан сёзни тапынъыз.

Эв иши.

38-мешгъулиет. Ашагъыда берильген сёзлерге бирер келишкен

ариф къошып, янъы сёзлер язынъыз.

 

Ата, ай, ал, ель, ана

 

Нумюн е: ата — б ата, х ата, с ата;

ай —...,...,...,

(у.з.)

Сёзлерде къалын созукъларны бильдирген арифлернинъ

тюбюни сызынъыз. Эки сёзнен джумлелер

уйдурып язынъыз.

 

Ай, ель сёзлерининъ схемаларыны япынъыз.

Нджи дерс

5-§. СОЗУКЪ ВЕ ТУТУКЪ СЕСЛЕР

 

39-мешгъулиет. Шиирни окъунъыз.

 

джошкъу́н

Кузь кельди. Эп багъча-багъларда

Зевкълы тымар эмеги къайнай.

Йырджы къушлар сусты эр якъта,

Алтын мевсим джошкъун адымлай.

М. Къарахалиль

(Л)

зевкълы – шенъ, къуванчлы

Сусмакъ – тынмакъ

 

Шаир кузьни насыл тасвирлей?

Шиирнинъ экинджи сатырыны насыл анълайсынъыз?

Алтын мевсим ибаренинъ манасыны анълатынъыз.

Кузь сёзюнде къач сес ве къач ариф бар, айтынъыз. Бу

сёзде созукъ сесни теляффуз этинъиз. О, языда насыл

арифнен косьтерильген?

 

Буны билинъиз:

⇐ Предыдущая12345678910Следующая ⇒

Поделиться:

Воспользуйтесь поиском по сайту: