 |
The Hare and the Tortoise.
|
|
|
|
In the forest there was a clearing where many animals gather each evening after going to the river to drink. The tortoise was usually the last to arrive and the other animals would laugh at him as he plodded into the clearing. "Come on slow buck," they would call out as he came through the grass towards them. The tortoise would blink at them with his beady eyes and continue slowly on his way until he reached the spot where he wanted to settle down. The liveliest of all the animals there was the hare. He ran so fast that he was always the first to arrive. "Just look at me", - he was boasting one evening, - "I can run faster than any of you, my speed and quickness will always win". The tortoise ambled into the clearing last as usual but to everyone surprise he did not go to his usual place. Instead he went slowly across to the hare. "Since you run so fast could you beat me in a race?", - he asked. "I?.., beat you?.., in a race?..," - exclaimed the hare. And he fell on the ground and held his sides he laughed so much. "Of course I could beat you. You've made the distance tortoise but don't make it too far for your short little legs." And he roared with laughter again. Most of the other animals laughed too. It did seem a very comic idea. The fox who thought they would see some good sport said, - "Come on then tortoise name the distance and a time and then we will all come to see fair play". "Let us start tomorrow morning at sunrise", - suggested the tortoise. “We'll run from this clearing to the edge of the forest and return to this spot again along the bank of the river." “Right, it will take you all day to go so far, tortoise. Are you sure you wanna go ahead with it?" - asked the hare. He dreamed all over his face of the thought of the easy victory he would have. "I am sure", - replied the tortoise, - "The first one back to this clearing will be the winner". "Agreed", - said the hare as the tortoise settled down in some long grass to sleep for the night.
The next morning the clearing was full of animals who had come to see the start of the great race. Some ran along to the edge of the forest to make sure that both animals follow the proper route. Others chose good places to watch along the way. The hare and the tortoise stood side by side as the sun rose the fox called out: "Ready!. steady!. go!." The hare jumped up and was out of sight almost at once. The tortoise started off in the same direction. He plodded along picking up his fits slowly then putting them down only a little in front of where they had been before. "Come on, tortoise," - called his friends anxiously. But he did not lift up his foot to wave at them as the hare had done he kept on moving slowly forwards. In a few minutes the hare was alone away from the starting line so he slowed down. "It's gonna take the tortoise all day," - he thought. "So there's no need for me to hurry. ” He stopped to talk to friends in nearby juicy grass here and there along the path. By the time he reached halfway the sun was high in the sky and the day became very hot. The animals who were waiting there saw the hare turned back towards the clearing. They settled down for a long wait for the tortoise. As he returned by the river the hot sun and the grass he had eaten made the hare fill sleepy. ''There's no need to hurry," - he told himself. - "Here's a nice shady spot". And stretched himself comfortably he laid down with paws beneath his head he murmured sleepily, - "It won't mere if tortoise passes me, I'm much faster than he is, I'll still get back first and win the race". He drifted off to sleep. Meanwhile the tortoise went on slowly. He reached the edge of the forest quite soon after the hare for he had not stopped to talk to friends or eat tempting fresh grass. Before long smiling gently he passed the hare sleeping in the shade. The animals in the clearing waited all day for the hare to return but he did not arrive. The sun was setting before they saw the tortoise plodding towards them. "Where’s the hare?" - they called out. The tortoise did not waste his breath in answering but came steadily towards them. "Hurrah!. Tortoise has won!. Well done slow buck!." The animals cheered. Only when he knew he had won the race did tortoise speak. "Hare?. Oh!. He's asleep back there by the river". There was a sudden flurry and with great speed the hare burst into the clearing. He had woken and seen how long the shadows were realized that he had slept much longer than he intended. He had raced back to the clearing but he was too late. Tortoise smiled and said, - "Slow and steady wins the race".
|
|
|
Шаалай Шаанай хоёр.
Эртын эртэ сагта
Энэ дэлхэйн эртэдэ,
Урдын урда caгтa
Улад зоной баргада,
Хγхэголой эхиндэ,
Хγбшэ тайгын хаяада,
Урса гэрхэн барижа,
Утаа гарган бааюулжа,
Аха дγγнэр хоюулаа
Айл hууhан юм hэн ха.
Тэрэ хоёр хγбγγд
Тэнэг сэсэн хоёр hэн.
Шаалай гэдэг ахань
Шамбай ехэ бэетэй,
Шадал ехэ хγсэтэй,
Шалбагар зузаан уралтай
Шал тэнэг юм hэн ха;
Дγγ хγбγγн Шаанайнь
Дγγрэн сэсэн ухаатай,
Тусгаар олон аргатай,
Тунгалаг хурдан хлэтэй,
Торгон нимхэн уралтай,
Онсо мэргэн харбаатай,
Ой сэсэнюм hэн ха.
Иимэ хоёр хγбγγд
Эжытэеэ гурбуулан
Хоёр харагша γнеэтэй,
Хотошо Тγмэр нохойтой,
Урьхаар ан баридаг,
3ангаар загаhа баридаг,
Хогшол зөөреэр дyтaaгγй,
Хоолой юумээр туляагγй,
Амгалан тэнигэр байдалтай
Ажана hуудаг юм hэн ха.
Уhа мγрэн урдажа байба,
|
|
|
Саг жэл γнгэржэ байба,
Caha, бороо орожо байба.
Он жэлэй ошохо бγри,
Уhа мγрэнэй урдаха бγри
Урьхань удардаг боложо,
Зангань задардаг болобо.
Ой сэсэн Шаанай
3ангаа яажа заhахые,
Урьхаа яажа уяхые,
Ангууряа яажа арбижуулхые
Анхаран нэгэтэ бодобо.
Шал тэнэг Шаалай,
Шалбааг сохижо байлтагγй:
Хγн хадаа хγдэлэг,
Амитан хадаа абалаг, - гээд,
Олоhо нooho ээрэжэ,
Урьха зангаа заhажа,
Ахаяа дуудажа aсарaaд,
Арга заажа захалба:
Ай, тэнэг ахаймни,
Агнаха ябаха хэрэгтэй:
Ажалгγй hyyxa гээшэмнай
Адаг муухай хэрэг юм.
Урьха табижа hypa,
3анга табижа занша.
Хатуу шэрγγниие γзэхэ
Хабаш болоо гээшэл даа,
Саhа бороондо дaapaxа
Сагшни ерээ, - гэбэ ха.
Урьха, зангаяа γзγγлжэ байжа,
Уруу өөдэнь эрьюулжэ байжа,
"Уpьxa иигэжэ табидаг юм", - гэжэ
Заабари ехээр заабарилаад,
Бархагар хара харганаатай
Баруун хонхор абаашад,
Батаар уяжа табяад epэ.
Υдэшэ бγри шалгажа,
Υглөө бγри γзэжэ,
Ороhон юумыень барижа,
Υтэр наашань асархаш.
Энээниие хээд байгаа hаа,
Хара тархяа хаража шадахаш,
Хажуудахи хундөө туhалжа шадахаш, - гэжэ
Гэмэрэн байжа hypaaд,
Тэндэ байhан урьxaяa
Тэбэрюулжэ ябуулба.
Шал тэнэг Шаалай
Ойлгоhон газартаа уръхалаад,
Заалгаhан газартаа зангалаад,
Гэдэргээ hөөргөө тэхэрижэ,
Гэртээ бусажа оробо,
Ой сэсэн Шаанай:
Одоо миин hуултагγй,
Олзын хойноhоо ошохом,
Хайрын хойноhоо харахам, - гээд
Хотошо нохойгоо дахуулжа,
Хойто хγхэхγбшэдөө
Хонон агнахаар гараба ха.
Хγбшэ хангайн хаяагаар,
Хγлэр модоной буртагаар
Һγни дγγрэн тэнэбэ,
Һγгнэ hэтэ махаба,
Ябагаар ябан туйлажа,
"Яhалын" оройдо хγрэбэ.
Υγрэй сайhанай hγγлхэнээр,
Υглөөнэй улаан наранаар
Харан гэхэдэнь халюунууд,
Болгоон гэхэдэнь булганууд
Модон бγри монсоролдобо,
Гэшγγhэн бγри хатаралдаба.
Ой сэсэн Шаанай
Булгануудыень буудажа мэдэбэ,
Халюухануудыень харбажа мэдэбэ.
Бууда буудаhаар булгадаа
Бухалай зэргэ обоолбо,
Харба харбahаар халюудаа
Хадын зэргэ суглуулба
Ой сэсэн Шаанай
Одоо сэдьхэлээ ханаба,
Олзо боро булгадаа,
Олон хурин халюудаа
Орой дээрэ обоолжо,
Уулын зэргэ болгоhоор,
Хабтага соогоо хадагалжа,
Хадын зэргэ болгоhоор,
|
|
|
Баярай ехэ бардамтай,
Баясхалангай ехэ хγхюутэй.
Алхалааб гэжэ гэшхэлэн,
Арбан сажан hγрэжэ,
Жороолооб гэжэ ябажа,
Зургаан сажан hγрэжэ,
Агшан зуурын талада
Айлдаа хγрэжэ бусаба,
Гэшхэм зуурын барагта
Гэртээ хγрэжэ ерэбэ.
Гэртээ ерэн гэхэдэнь,
Гэнэн тэнэг Шаалай
Олиг тэнэгээ бараагγй,
Ошожо урьхаашье γзөөгγй,
Шал тэнэгээ бараагγй,
Шандагаяа ошожо абаагγй,
Гэзээрээ дγγрэн дэбхэржэ,
Хγлөөрөө хγл хэжэ,
Хγльбэржэ, мухарижа,
Һγхиржэ, шашхажа байба ха.
Ой сэсэн Шаанай
Орожо ерэhээр гэмэрбэ,
Шал тэнэг ахаяа
Шабхуурдан наншан алдаба:
Нохой яндан аашатай, Нобшо залхуу дэбтээри, - гэжэ
Гэмэрэн байжа хараагаад,
Уръхаяа узэхыень эльгээбэ,
3ангаяа харахыень ябуулба.
Тэнэг Шаалай ошожо,
Тэрэ урьхаяа γзэхэдэнь,
Хани хоёр шандаган
Хаагдашаhан байба ха.
Шал тэнэг Шаалай
Хоёр шандагадаа абажа,
Гайхахын ехээр гайхаба,
Эльбэхын ехээр эльбэбэ:
Хоёр хайран шандагадни,
Яагаа hайханууд юмта,
Яагаа гоёхонууд юмта!
Ябажа талиижа харигты,
Нютагтаа талиижа бусагты, - гэжэ
Һайхашаан байжа табижархёод,
Шандагагγйгөөр бусаба ха.
Сэсэн дγγдээ ерэбэ,
Сэхыень баран хэлэбэ:
Уръхадаа ошожо ерээб,
Ороhон юумыень γзөөб.
Хани хоёр шандаган
Хабшуулдашаhан байба.
Гайхaxын ехээр гайхабаб,
Эльбэхын ехээр эльбэбэб.
Хоёр хайран шандагадни,
Яагаа hайханууд юмта,
Яагаа roёхонууд юмта,
Ябажа харигты даа,
Нютагтаа бусагты даа, - гэжэ
Һайхашааhандаа табяад,
Шандагагγй ерэбэб, - гэбэ.
Ой сэсэн Шаанай
Угаа ехээр уурлажа,
Тэнэг мyнxaгыeнь гайхажа,
Тэнхээ тамираа алдаржа:
Баригдahан юумыень бγ таби,
Бажуужа алаад, асардаг бай, - гэбэ.
Υглөөдэрынъ боложо,
Υнөөхи тэнэг Шаалай
Ухаандаа оруулан hанажа,
Уръхаа γзэхөөр ошобо.
Хγрэжэ ошоод харахаданъ,
Хγгшэн эхэнъ хабшуулдаад:
Хγбγγм, γтэр туhалыш,
Хγгшэн эхэеэ гаргыш.
Υглөөгγγр эндэ мэдэнгγй,
ΥУнеэдээ туужа ябатараа,
Хара муухай зангадаш
Халтиран орошобоб, - гэбэ ха.
Шал тэнэг Шаалай
|
|
|
Шашажа удаан байбагγй:
"Дууhан алаарай" - гэhэн
Дγγгэйнгээ захяа дγγргэжэ,
Баригдаад байhан эхэеэ
Бажуун алахаяа забдаба.
Хγбγγн Шаалайнгаа тэнэгыенъ,
Хγдөөдэ алажа болохыенъ
Элирхэй hайнаар мэдэхэ
Эхэнъ иигэжэ хэлэбэ:
Ангай зангада орогшодые
Алаха гээшэш зγбтэйш haaнь,
Шамдажа намаяа гаргажа,
Шаанай дγγдээ абааша.
Абаашаад гэртээ намаяа
Алаха болихо хоёроо
Дγγтэеэ хоюулан хэлсэжэ,
Дγγргэхэт, - гэжэ эхынгээ
Υгэлэн хэлэхые ойлгожо,
Υрөөhэн хγлөө булгарhан
Υтэлhэн эхэеэ γргэлөөд,
Υргэн ехээр алхалжа,
Гэшхэн ехээр гэшхэлжэ,
Гэртээ бусажа ерэбэ,
Сэсэн Шаанай дγγдээ
Сэхыень дyyhaн хэлэбэ...
Ой сэсэн Шаанай
Ухаа мэдээ алдажа,
Уураа ехэ хγрөөшье haa,
Дγγрэhэн хэрэгые мэдэжэ,
Дуугай болон намдажа:
Эжынгээ бэе эмнγγлхэ
Эмшэниие эалажа ерэ, - гээд,
Дγнгеэ тэнэг Шаалайгаа
Эмшэн тээшэ эльгээбэ.
Дан тэнэг Шаалайн
Дасан хγрэжэ ерэхэдэнь,
Хөөрэхэ дуугарха хγнгγй
Хγнды дуган байба ха.
Шаалайн гайхан харахада,
Шалхагар ламын шэнжэтэй
Шабар бурхан байба ха.
Шамдагай хажуудань ошожо,
Ушар хэрэгээ тайлбарилжа,
Уряал эалал айладхаба.
Шабар бурхан шалхайжа,
Шал дуугай hyyxaдaнь:
Дээрэнхы хэдэр лама, - гээд,
Дэндγγ ехэр сухалдан,
Хγзγγнhээнь боожоор ооhорлон,
Хγтэлэн зγдхэхэ гэхэдэнь,
Табхар шабар бурханай
Тархинь таhаран унашаба.
"Шалхайжа эндэ hуутараа,
Шабар болошоо юм байна", - гэжэ
Хара хубидаа hанажархёод,
Ганса толгойень тэбэрин,
Газаашаа гаража ябаба.
Тэрэ гэхын барагта
Хожогор ламбaгай орожо,
Хорижо толгойень орхюулаад,
Ламын ошоhон газарые
Лаблан заажа γгэбэ.
Шал тэнэг Шаалай
Саашаа зорин ошобо.
Хадатай модотой харгыда
Хаялуулан гэшхэлжэ ябахадань,
Хара гγрөөhэн - баабгай
Халдажа добтолон ерэбэ.
Мундуу тэнэг Шаалай
Myшхaн бажуун алажархёод,
Ламын ошоhон нютaгта,
Ламатан байhан газарта
Залан сэхээр ерээд,
Залал айладхан золгобо.
Ямбархуу зантай лама
Яб таhа арсаба:
Ябагаар ерэhэн шамтай
Яажа ошохобиб? - гэбэ.
Хγшэ тэнхээ ехэтэ
Хγйхэр тэнэг Шаалай:
Хγшэмни яhала ехэ юм -
Хγзγγн дээрэм hуу, - гээд,
Хγндэ шалхагар ламаяа
Хγзγγн дээрээ γргэлэн,
Тγрγγн ерэhэн харгыдаа
Тγргэн гэшхэлэн оробо.
Шалхагар лама мэгдэнги
Сошордуу дуугаар хэлэбэ:
Байзыш, нγхэр, аргаарыш,
Буруу замда орообди,
Хара гγрөөhэнэй ябадаг
Харгы гээшэл энэмнай.
Ондоо тэрэ харгыда
Ороё, - гэжэ уухилба.
Аараг тэнэг Шаалай
Асууhан ламадаа харюудань:
Арьяатан хара гγрөөhые
Алаад ерээ hэм, - гэбэ.
|
|
|
Лама ехээр гайхажа,
Лаблан ехээр асууба.
Тэрэ xapгыгaapнь ябабад,
Хара гγрөөhэнэй бэеые
Харан γзэн байхадаа,
Яагаад aлahан ушарыень
Яаран лаблан асууба.
Эрьюу тэнэг Шаалай
Элеэр ойлгуулхые оролдон:
Иигээд алааб, - гэжэ
Ламын хγжγγн хγзγγе
Лабхан баряад бажууба.
Ламань тэндээ тарайжа,
Лаглагар бэень hуларба.
"Хэдэр байха лама хγн,
Хэдэрлээд хэбтэнэ", - гэжэ
Тэрэ ламынгаа бэеые
Тэбэрин гэртээ ерэбэ.
Яндан тэнэг Шаалай
Ябадалаа баран хэлэбэ,
Ухаан сэсэн Шаанай
Уур сухал болобо.
Хараалай муугаар хараажа,
Шэрээлэй муугаар шэрээбэ.
Эгэшэдээ тγргэн ошожо,
Нэгэ хγнэг hγ,
Сэршэ торгон хадаг,
Тэбхэ ногоон сай
Эрижэ ерэ, - гээд эльгээбэ.
Эрьюу Шаалай ошобо,
Эгэшындээ хγрэжэ оробо.
Эгэшындээ хурэжэ оробо. '
Эрижэ ерэhэн эрилтыень
Эгэшэнь дγγрэн зγбшөөгөөд:
Хонидоо hаагаагγй байгааб,
Хонидыем ошожо acapa, - гээд,
Yhанай саада бэедэ
Уймар дγγгээ эльгээбэ,
Хонгор тэнэг Шаалайнь
Хонидыень ошожо туухадань,
Урагшаа, хойшоо гγйлдэжэ,
Хонидыень ошожо туухадаИIf.
Урагшаа; хойшоо гуйлдэжэ,. }.
Уhа гаража γгэбэгγй.
Яажашье гаргажа ядахадаа,
Яhала гайхан тагнажа:
"Гуталтай хадаа иигэнэ", - гээд,
Туруунуудыень абаад туршаба,
Туhа юрэдөө болобогγй.
"Гуталыень дахин γмэдхγγлхэм", - гээд,
Tуруунуудыeнь баhа углаба,
Туhа юрэдөө болобогγй.
Арга хабаа барагдаад,
Абгайдаа ерэжэ хэлэбэ:
Гуталтай хадаа гаранагγй гээд,
Гуталыеньшье тайлаад туршабаб,
Гарахагγй хонид байбал даа.
Гуталаа γмдэхөө hанаа гээд,
Аараг тэнэг Шаалай
Асууhан ламадаа харюудань:
Арьяатан хара гγрөөhые
Алаад ерээ hэм, - гэбэ.
Лама ехээр гайхажа,
Лаблан ехээр асууба.
Тэрэ xapгыгaapнь ябабад,
Хара гγрөөhэнэй бэеые
Харан γзэн байхадаа,
Яагаад aлahан ушарыень
Яаран лаблан асууба.
Эрьюу тэнэг Шаалай
Элеэр ойлгуулхые оролдон:
Иигээд алааб, - гэжэ
Ламын хγжγγн хγзγγе
Лабхан баряад бажууба.
Ламань тэндээ тарайжа,
Лаглагар бэень hуларба.
"Хэдэр байха лама хγн,
Хэдэрлээд хэбтэнэ", - гэжэ
Тэрэ ламынгаа бэеые
Тэбэрин гэртээ ерэбэ.
Яндан тэнэг Шаалай
Ябадалаа баран хэлэбэ,
Ухаан сэсэн Шаанай
Уур сухал болобо.
Хараалай муугаар хараажа,
Шэрээлэй муугаар шэрээбэ.
Эгэшэдээ тγргэн ошожо,
Нэгэ хγнэг hγ,
Сэршэ торгон хадаг,
Тэбхэ ногоон сай
Эрижэ ерэ, - гээд эльгээбэ.
Эрьюу Шаалай ошобо,
Эгэшындээ хγрэжэ оробо.
Эгэшындээ хурэжэ оробо. '
Эрижэ ерэhэн эрилтыень
Эгэшэнь дγγрэн зγбшөөгөөд:
Хонидоо hаагаагγй байгааб,
Хонидыем ошожо acapa, - гээд,
Yhанай саада бэедэ
Уймар дγγгээ эльгээбэ,
Хонгор тэнэг Шаалайнь
Хонидыень ошожо туухадань,
Урагшаа, хойшоо гγйлдэжэ,
Хонидыень ошожо туухадаИIf.
Урагшаа; хойшоо гуйлдэжэ,. }.
Уhа гаража γгэбэгγй.
Яажашье гаргажа ядахадаа,
Яhала гайхан тагнажа:
"Гуталтай хадаа иигэнэ", - гээд,
Туруунуудыень абаад туршаба,
Туhа юрэдөө болобогγй.
"Гуталыень дахин γмэдхγγлхэм", - гээд,
Tуруунуудыeнь баhа углаба,
Туhа юрэдөө болобогγй.
Арга хабаа барагдаад,
Абгайдаа ерэжэ хэлэбэ:
Гуталтай хадаа гаранагγй гээд,
Гуталыеньшье тайлаад туршабаб,
Гарахагγй хонид байбал даа.
Гуталаа γмдэхөө hанаа гээд,
Харахан хирээ золгобо,
Хаб харань гайхалтай.
Хайратай шубуун ниидэжэ,
Һγ эрин элихэдэнь,
Һγеэ хаяжа γгэбэб.
Наашаа ябажа ябатарни,
Нарин хуhан найгалзан
Хадагыем эрин ганхаба,
Хaдaгaa γгөөд ерээлби.
Баhа наашаа ябахадам.
Булаг уhан бурьялжа,
Бусалан жэргэнэн байхадань,
Сайем эриhыень мэдэжэ,
Сайгаа уhандаа γйжэрхёод,
Садатараа уугаад ерэбэб, - гэжэ
Дγγ хγбγγндээ хэлэhэндээ
Гэмнэгдэжэ байхадань,
Эхэеэ эрьежэ γзэхэеэ
Эгэшэнь хγрэжэ ерэбэ.
Υгэhэн юумыень барандань
Υгы болгоhон байхадань,
Хонгор тэнэг дγγмни
Хонидойм туруу hугалжа,
Хонидыем хγлгγй болгобо.
Нарай хγбγγнэйм зулайе
Няhалан ехэ зобообо:
Энэ тэнэг Шаалайгаа
Эрид шангаар хэhээе, - гээд,
Хэлэн эхи татажа,
ЭрНА шангаар хэhээе1 ГЭЭД,
Хэлэн эхи татажа,\
Хэлсэн захалан байба xa.
Тиигэжэ хэлсэжэ гэмγγдээ
Тэнэгшье унан тэрьелhэн
Υγхи тэнэг Шаалайн
Υльгэр иигэжэ дγγрэдэг юм,
Υргэлжэлэн саашань хэлсэдэг
Υхибγγд бии ха гэлсэдэг юм.
Гурбан поршоонхо.
Аха дγγ гурбан поршоонхо ажануудаг һэн ха. Гурбуулан тарганууд, адлихан бэетэйнγγд, аб адляар годирһон һγγлтэйхэнγγд, нэрэнγγдыньшье адлинууд гэжэ γхибγγд обёорой еһотойт. Тэдэ поршоонхонууднай бγхэли нажартаа зγлгэ ногоон соогуур хγльбэржэ, наранай дулаахан элшэдэ игаажа, уһа шабар соогуур тэршэлжэ зуһаба һэн ха. Тиигэһээр байтар намарай ольбон бууба даа. Наранай элшэ һуларжа, нөөхэгэр боро γγлэн шарлаһан ой модон дээгγγр нарбайлдажа, огтортойн сэнхирые бγглэдэг болобо.
Т-т-т... ямаршье хγйтэн гээшэб. Хγйтэн γбэлшье холо бэшэ хормой доро ерэбэ даа. Аха дγγнэрни, γбэлжөөндөө бэлдэхээр болоо хабди. Би одоо шэшэржэ хонобо гээшэб. Хγйтэ абажа γбдэшэнэ аа гγбди. Хамһажа дулаахан гэр бария, а? Амар γбэлжэхбди.
Наф-Нафай иигэжэ хэлэхэдэ, нγгөө хоерынь ажал хэхэеэ залхуурба. Һγγлшын дулаан γдэрнγγдээ хγхижэ γнгэргэхэ гээ ха юм.
Хγндэ шулуу γргэжэ, газар малтажа ябанхаар, дэбхэржэ гγйжэ ябахада гоё бшуу даа.
Гэр барижа γрдихэ аабзабди даа. Υбэл болотор γшөө γды байна. Υшөө нэгэ бага сэнгэе!
Ниф-Ниф зγб хэлэнэ. Хараба гγш, ямар гоёор тархи дээгγγрээ урбалдашаба гээшэбиб. Хэрэгтэй болоо һаань, би өөрөө гансаараа гэр барижархихаби.
Уһа салгидуулан, шабартай уһан соо хэбтэшэбэ:
Ох-ха, шабартай уһан соо шабхуурдажа хэбтэхэһээ ехэ жаргал дэлхэй дээрэ γгы даа.
Бишье гансаараа гэр барихаб Нуф-Нуф зγб хэлэнэ.
Таанар яанабта, хамаагγй. Би юрэдөөл, өөртөөл гэр барихамни даа. Таанарые хγлеэхэ аргамни γгы.
Теэд γдэрһөө γдэртэ хγйтэржэл байба. Ниф-Ниф Нуф-Нуф хоёр гэр барихаяа яаранагγй, ажал тухай бодохо дуранииньшье γгы. Υглөөнһөө эхилжэ γдэшэ болотор юушье хэнгγй, гγйлдэжэ харайлдажа γнгэргэдэг байба.
Мγнөөдэр лэ сэнгэжэрхие, Нуф-Нуф, зай гγб даа?
Тиие, тиие.
Тиигэе.
Тиие, тиие, Ниф-Ниф, γглөө γглөөгγγр ажалаа эхилγγжэбди.
Υнөөхи хоернай γдэр хоногые γнгэргэжэл байба. Юрэдөөл, харгын хажуудахи тогтомол уһанай γглөөгγγр хайнагтадаг болоходо, залхуу аха дγγнэр хγдэлмэриеэ арайхан гэжэ эхилбэ. Һолоомоор гэр барихань бэлэншье, хγнгэншье байха гэжэ Ниф-Ниф бодобо, хэнтэйшье зγбшэлдэн хэлсэнгγйгөөр һолоомоор гэр бариба. Тээ γдэшэлэн тээ һолоомон гэрынь бэлэн болобо. Ниф-Ниф гэрэйнгээ хушалтын һγγлшын һолоомо табихадаа, өөрынгөө бариһан гэр хаража, ехэл хγхибэ.
Ёһоорхон лэ гэр барижархиба бэшэ аалби.
Дуугаа дуулажа ябаад, γноохимнай Нуф-Нуфтаа ошобо. Тээ тэндэхэнэ Нуф-Нуф баһал өөртөө гэр барижа байба. Залхуутай, һонигγй энэ ажалаа тγргөөр дγγргэхые оролдоно.
Тγрγγн баһал ахадаал адли һолоомоор бариха гэжэ һанаһан аад. Υголоомон гэр соо γбэлдөө хγйтэн байха гэжэ һанаад, нариихан мγшэр гэшγγһээр бариха гэжэ бодоо. Газарта һад нагуудые зооһон бэсэрээ. Тэдэнээ нариихан мγшэрөөр шγргэлэн холбожо, гэрэйнгээ оройе хуурай набша намаагаар хушаба.
Υдэшэлэн тээ гэрынь бγтэшэбэ даа. Нуф-Нуф бариһан гэрээ хэды дахан тэйроо хараба, хγхибэшье.
Гойхон лэ һэр бариба хаб даа!
Дуугаа дуулажа дγγргээшьегγй байтарынь, ургааһанай саанаһаа Ниф-Ниф гγйжэ ерэбэ.
Шиниишье гэр бγтэшоо ха юм. Нуф-Нуфхамни өөһэдөө гэр барижа шадахабди гэжэ хэлээ һэмнайб. Зай, мγнөө сγлөөтэй болобо гээшэбди. Сэнгэеэ.
Тиие.
Наф-Нафтаа ошото хараяа. Ямархан гэр барижа байгаа юм ааб. Һаанай тэрэмнай харагдаагγй, ошожо харая
Хоёр поршоонхо сγлөөтэй болоһондоо урматайнууд, бургааһанай саагуур далда орошобо. Наф-Наф тархяашье γргэхэ сγлөөгγй барилга хэжэ байба. Шулуу зөөтэ, шабар зуураад, яаралгγйхэнөөр найдамтай барижал байна. Теэд иимэ гэр соо байхадашни һалхин бороо хγйтэн юуншье аймшагтай бэшэ. Гэртээ дуб модоор хγдэр гэгшын γγдэ һуулгаба. Хγршэ ой сооһоо хγхэ шоно ерээ һаа, орожо шадахагγй бшуу даа.
Энэ иихэдээ юу хэжэ байна гээшэбши? Энэшни поршоонхын гэр гээшэ гγ, али хэрэм гээшэ гγй?
Поршоонхын гэр хэрэм шэнги байха юм ба. Али шимнай хэн нэгэнтэй дайралдахаяа һанаа гшγγ?
Хоёр поршоонхын энеэлдэхэдэнь, Наф-Наф дуулажа байгаад, барижал байба.
Энэмнай ямар арьяатанаа дуурдана гээшэб!
Наф-Наф ши ямар арьяатанаа хэлэнэ гээшэбши.
Шоно тухай юм ааб даа. Харал даа, энэшни шоноһоо айжа байна.
Шонодо эднултэрхихэб гэжэ айна. Эндэшни шоно хаанаһаа байха юм. Эндэшни шоно байхагγй. Энэшни оройдоо яяр аймхай.
Ябая, ябая энэшни тоожо γгэнэгγй.
Шоно нарһан доро унтажа хэбтэһэнэй һэришэбэ.
Юун шууяан болоноб. Эдээхэн тэнэг поршоонхонууд он сооһоо хаанаһаа ерэнэб.
Эндэшни юу хэжэ ябаһан шоно байха юм. Тэрэниием бидэ барижа ерээд лэ, тархииень хунха мушхажархихабди.
Гэнтэ хоюулан амиды шонын гэтэн шоод байхада хараба. Томо модоной саанаһаа муухай гэгшын улан нюдөөрөө хаража томо шγдэёо хас-хас гγγлэнэ тамшаажа байба. Ниф-Ниф Нуф-Нуф хоёрой нюргаар хγйтэ даажа, хγмγγдынь шэшэрэлдэжэ байгаа. Шоношни дээрэһээнь саб буухаяа бэлдэжэ байба. Шонын баруун шодэёо эмшэд, шудэнэйнь яс-тас гэхэлээр, поршоонхонууд гэнтэ мэдээ ороод, муухайгаар шашхалдажа ябаад, уилдэшэбэ. Энэ хоёр хиимэ хурдаар наһан соогоо гγйтэ γдөөгγй. Тэдэнэр өөр өөрынгөө гэр тээшэ гγйлдэбэд Ниф-Ниф һолоомон гэртээ уйтэ оромсоороо, шонын хоншоорой γрдахана γγдээ хам хаажархиба.
Тγргөөр нээ, γгыл һааш γγдыеш γмэтэрхихэб.
Би, би өөдэеэ нээхэ гγб.
Гэрэй һолоомон хушаята һаршаганаад унашаба.
Абарыт. Нуф-Нуф ахамни өөдэеэ нээгыш. Намай хγсэхэеэ ябана.
Υγдэн нээгдээд, хаб-яб дуулдаба.
Ниф-Ниф Нуф-Нуф хоёр ехэл айнгяар бэебэеэ хараба. Шоно ехээр эсэшэһэн байжа, хоёр поршоонхые бэлэхэнээр амандаа эруулха гэжэ бодобо.
Хаядаа саашань эдэ хоёр туранхай поршоонхонуудые эдеэд, ямар γγл хоол залгихабибдаа.
Ши дуулаба гγш, Нуф-Нуф, маанадые эдэхэ γгыб гэнэ. Туранхайнууд гэнэ.
Һайн лэ гээшэнабдаа.
Υнөөхи хоёрнай хγхγютэй боложо, дуугаа дуулагдаба.
Хэншьеб өөдэ хоншобо. Хоёр поршоонхо ехэл айшаба.
Хэн бэ?
Би залуухан сэбэрхэн хонин би, γргэһөө таһаршоод ябанаб, хонуулыт даа.
Нуф-Нуф оруулхамнай гγ?
Хонин хадань оруулая. Хониншье шоноһоо дээрэ ааб даа.
Υγдэнэй шэбхэ тайлдахадань поршоонхонууд муухайгаар шашхаад, γγдээ һөөргэн хаатархиба.
Иихэбты, байдагтымни.
Һалхи шуурганай болоһондол гэрэйнь орон унаха дуулдаба. Поршоонхонуудай шашхалдан гγйлдэхэнь дуулдаба. Шоно хогшоһоонь уухилан уйнэ.
Наф-Наф, хаирата ахамнай, абарыш манаа. Шонын аманда орон алдабалди.
Орогты, орогты дγγнэрин. Υгы юундэ орондоогуур шургашабад.
Нээрээ гγ?
Хэм бэ тэндэ?
Олон юумэ дуу гарангγй, γγдэ нээлши.
Хари, тиихэмни. Тиимэ һонин юумэн энээгγγр байхагγй.
Тиимэ гγ, байза тишэжэ бай.
Туршаад γзыш даа.
Шоно уурлажа, шулуун шγдөөрөө хазана.
Шоно тэшэнэй хоолойн γрэгөөр орожо ябана бшуу.
Яба орог лэ!
Наф-Наф ахамнай ямар ухаатай гээшэбши?
Шоношье удаан хγлеэжэ юмба гγй бусалжа байһан хосоо руу унашаба. Улаангγй шангаар ёоложо ябаад, хоолойн нγхөөр һөөргөө гаража, гэрэй оройһоо мухарин буугаад. Һөөргөөшье харангγй ой модон тээшэ гγйшэбэ. Гурбан бишыхан поршоонхо хойноһоонь хаража, уймар шоные наада харан энеэлдээ бэлэй. Тиигээд гурбулан дуулалдашаба.
Тэрээнһээ хойшо гурбан аха дγγнээр нэгэ гэр соо хамхадаа байдаг болоо һэн.
Повествовательные предложения.
Once upon a time there were three bears who lived together in their own little house in the wood.
Fo max 247, Fo min 71, Fo mean 159
Рецензия
На дипломную работу студентки V курса ФИЯ БГУ Доржиевой Т.В. "Особенности оформления интонационного контура в английском и бурятском языках на материале чтения сказки"
Выбор темы дипломной работы не вызывает никакого сомнения, так как интонационные особенности помогают понять не только и столько информацию, сообщение, сколько эмоциональную наполненность высказывания. И это особенно важно при обращении к художественным текстам, каким и является сказка.
Четко сформулированы цель и задачи работы. В соответствии с поставленными задачами определена структура работы. Традиционно первая глава является теоретической, а вторая практической и представляет собой описание и анализ экспериментально-фонетического исследования.
На наш взгляд, работа логически выстроена. Теоретическая глава позволяет увидеть, что студентка проработала достаточно большое количество научной литературы по теме, и это дает возможность дать определение интонации в работах русских, английских, американских и бурятских ученых, и выявить уровень изученности данной проблемы. Студентка делает целый ряд интересных наблюдений и выводов. Может быть, эти выводы следовало бы прописать более подробно в соответствующем разделе работы (на стр.37. Выводы)
Безусловный интерес представляет сравнительное описание мелодического компонента интонации английского и бурятского языка и выявление сходства и различия в основных показателях. В работе это сделано подробно и убедительно, а в выводах, на наш взгляд, это отображено недостаточно.
Практическая часть - наиболее удачная и интересная часть работы. Исследование опирается на хорошо изученный теоретический материал, четко продуман план работы, описана методика исследования. Результаты работы, проведенной дипломницей, представлены в виде таблиц, диаграмм.
Выводы по главе также не совсем полно отражают уровень и качество проведенной работы.
В целом работа интересная, убедительная. Она соответствует всем требованиям, предъявляемым к дипломным работам и может быть рекомендована к защите.
Ст. преподаватель Т.В. Авдохина
Кафедра английской филологии
22.04.07
|
|
|
