 |
Крыницы па гисторыи пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларуси Перыядызацыя псторыи пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларуси
|
|
|
|
Прадмет 1 задачы дысцыплшы.
"Г1сторыя пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларус1" вывучае кн1г1. Кн1г1 1 змешчаныя у 1х 1дэ1. Але гэта не проста кн1г1 1 1дэ1. Гэта кн1г1 1 1дэ1, што адлюстроуваюць сэнс пал1тычнага 1 прававога жыцця, ства-раюць пал1тыка-прававое абл1чча эпох1, даюць азначэнне нак1рункам разв1цця дзяржавы 1 права.
Прадметам псторыи пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларуси з'яуляецца узшкненне 1 развщцё тэарэтычных палажэнняу аб дзяржаве 1 праве, зака-надаустве 1 пал1тыцы, выказаных нацыянальным1 мысл1целям1, грамад-ск1м1, дзяржауным1 1 рэл1г1йным1 дзеячам1, паэтам1, п1сьменн1кам1, наву-коуцам1, публ1цыстам1 у той ц1 1ншай форме. Дадзеная вучэбная ды-сцыпл1на вывучае адначасова як пал1тыка-прававыя вучэнн1, так 1 асобныя выказванн1, не разв1тыя да узроуню самастойных 1 арыг1нальных тэорый.
У прадмет вывучэння г1сторы1 пал1тычнай 1 прававой думк1 уключаны только вучэнн1 1 думк1, як1я змяшчаюць рашэнн1 агульных праблем тэоры1 дзяржавы 1 права. Астатн1я пытанн1 вывучаюцца у межах г1старычнага блоку кожнай асобнай гал1новай юрыдычнай ды-сцыпл1ны.
Пал1тычная 1 прававая думка - гэта рэакцыя той ц1 1ншай частк1 грамадства на сучасную 1м пал1тыку, заканадауства, судаводства 1 г.д. Думка у большасщ выпадкау з'яляецца яшчэ только зародкам пал1тычнага або прававога вучэння. Яна выступае сродкам асэнсавання узн1кнення дзяржавы, права, пал1тык1, заканадауства тады, кал1 яшчэ адсутн1чаюць прафес1йныя пал1тычныя 1 прававыя вучэнн1. Часам яны 1снуюць адначасова, 1х палажэнн1 могуць супрацьпастауляцца.
Як пал1тычнае 1 прававое вучэнне, так 1 пал1тычная 1 прававая думка з'яуляюцца прадметам псторыи пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларуси
Вывучэнне пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларус1 мае не тольк1 навукова-пазнавальнае, але 1 вял1кае выхаваучае значэнне. Яно фарм1руе у будучых юрыстау уяуленне аб высок1м тэарэтычным узроун1 нацыянальнага мыслення, яго цеснай сувяз1 з ф1ласофск1м1, грамадска-пал1тычным1 1 прававым1 традыцыям1 Захаду 1 Усходу, што у сваю чаргу садзейн1чае разв1ццю 1 умацаванню патрыятызму 1 гонару за беларускую культуру.
|
|
|
Крыницы па гисторыи пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларуси Перыядызацыя псторыи пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларуси
Першакрын1цы па г1сторы1 пал1тычнай 1 прававой думк1 гэта не тольки пал1тычныя 1 прававыя трактаты кшталту прац А. Волана "Пра пал1тычную, альбо грамадзянскую свабоду", А. Ал1зароускага "Аб пал1тычнай супольнасц1 людзей", але 1 шматл1к1я творы, у разнастайнай форме як1х утрымл1ваюцца фрагментарныя тэарэтычныя погляды на дзяржаву, права, пал1тыку, заканадауства, што был1 выказаныя нацыянальным1 мысл1целям1, дзяржауным1 1 грамадск1м1 дзеячам1, п1сьменн1кам1, паэтам1 1 1нш. Да падобных першакрын1цау можна аднесц1:
жыц1йную л1таратуру (напрыклад, "Жыц1е Ефрас1нн1 Полацкай", "Жыще К1рылы Тураускага" шш.);
леташсы ("Аповесць м1нулых гадоу", "Слова аб палку 1гаравым", "
творы рэл1г1йна-палем1чнай л1таратуры (творы I. Пацея "Ун1я, альбо выклад преднейших артикулов к зъедночению греков з костелом римским", М. Сматрыцкага "Трэнас, альбо лямант Усходняй царквы", "Ве-рыф1кацыя нев1наватасц1", А. Ф1л1пов1ча "Фундамент бязуладдзя касьцёла рымскага");
прадмовы, альбо уступныя артыкулы да перакладзеных 1 выда-дзеных беларуск1м1 культурным1 дзеячам1 кн1г ("Прадмова" Ф. Скарыны да Б1бл11, альбо "Прадмовы" да вершаваных зборн1кау Ф. Багушэв1ча);
творы мастацкай л1таратуры (творчая спадчына Я. Купалы, М. Багданов1ча, Цетю 1 шш.);
розныя публ1цыстычныя матэрыялы, змешчаныя на старонках газет, як1я выходзш на тэрыторы1 Беларуси ("Мужыцкая прауда", "Наша доля", "Наша Н1ва"); Перыядызацыя гисторыи пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларуси
|
|
|
Для разумення своеасабл1васц1 г1сторы1 пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларус1 вял1кае значэнне мае перыядызацыя. У яе аснову пакладзены сацыяльна-эканам1чнае жыццё, культурнае разв1ццё грамадства, узровень кааперацы1 1 ментальнай злучанасц1 насельн1цтва, з як1м1 пал1тычная 1 прававая думка цесна звязана.
Першы этап адпавядае развщцю на беларуск1х землях грамадствау з ранняй дзяржаунасцю (IX - XIV стст.): Полацкае княства, Вял1кае княства Л1тоускае да XIV в. На працягу 1снавання К1еускай Рус1 1 пачаткау Вял1кага княства пал1тычная думка Беларус1 разв1валася пад уплывам в1зантыйскай пал1тыка-прававой культуры,, 1 став1ла сваёй мэтай тэарэтычнае абгрунтаванне абсалютнай пал1тычнай улады, якой прып1свалася боскае паходжанне.
Друг1 этап адпавядае станауленню 1 разв1ццю феадальнага са-слоунага грамадства 1 сталай дзяржаунасц1 на беларуск1х землях. Фактычна, гэты перыяд працягнууся з XIV да сярэдз1ны XVIII стст.
Асноуным1 прадстаун1кам1 пал1тычнай думк1 названага перыяду ста-л1 Вялики князь В1таут, Р. Цамблак,
Трэщ перыяд: характарызуе пал1тычнаю 1 прававую думку эпох1 Адраджэння (пач.-сярэдз. XVI ст.). У гэты перыяд ажыццяв1лася укараненне на землях ВКЛ 1дэй саслоуна-прадстаун1чай манархии, значнага разв1цця дасягнула сацыяльна-эканам1чнае, пал1тычнае 1 культурнае жыццё беларуск1х гарадоу. У гэты перыяд усталявал1ся пастаянныя шматбаковыя (у тым л1ку 1 духоуныя) сувяз1 з крашам1 Заходняй Еуропы, з'явшся давол1 шматл1к1я прых1льн1к1 1дэй гуман1зму, у грамадскае жыццё увайшло кн1га-друкаванне, высокага узроуню разв1цця дасягнула нацыянальная мова.
Галоуным1 прадстаун1кам1 думк1 эпох1 Адраджэння у Беларус1 был1 Францыск Скарына, М1кола Гусоусю, М1халон Л1тв1н, Леу Сапега 1 1ншыя.
Чацверты перыяд адпавядае распаусюджванню на землях Беларуси 1дэй Рэфармацыи. З сярэдз1ны XV - XVI стст. у Еуропе мела месца Пратэстанцкая рэвалюцыя, закрануушая асновы светапогляду той эпох1, выкл1каушая сутнасныя змяненн1 у праве, адпавядаушыя змяненням у эканам1чнай падструктуры грамадства. У гал1не права Адраджэнне 1 Рэ-фармацыя вылучыл1 наступныя 1дэ1: прымат дзяржаунага правапарадку над царкоуным, прыярытэт права 1 законау, гарантый 1 правоу асобы на жыццё 1 уласнасць, свяшчэнны характар 1 непарушнасць дамоу 1 маёмасных правоу.
|
|
|
Пяты перыяд: пал1тычная 1 прававая думка перыяду Контррэфармацыи 1 крыз1су феадальна-прыгонн1цк1х аднос1н (XVII - сяр. XVIII стст.). На першым этапе рэал1зацы1 Контррэфармацыйных 1дэй асноунае месца у пал1тычнай думцы пачынае займаць рэл1г1йна-пал1тычная палем1ка пам1ж прадстаун1кам1 розных этнаканфес1йных групау Рэчы Паспал1тай, у першую чаргу пам1ж катал1кам1 1 прых1льн1кам1 Унии з аднаго боку 1 рэфарматам1 1 праваслауным1 з другога. Асноуным1 прадстаун1кам1 той эпох1 з'яуляюцца П. Скарга, I. Пацей, М. Сматрыцю, К. Астрожск1, А. Ф1л1пов1ч.
Шосты перыяд звязваецца з разв1ццём пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларуси эпох1 Асветн1цтва (другая палова XVIII ст.), якая была адлюстраваннем тых сацыяльных змен, як1я у другой палове XVIII ст..прывял1 да сутнаснай змены ус1х падс1стэм грамадства. "Iндывидуализм, рацыянал1зм, нацыянал1зм - гэтае трыадз1ны 1дал дэмакраты1 - знайшл1 юрыдычнае выражэнне ва узнясенн1 рол1 заканадаучага органа 1 наступным скарачэнн1 законатворчай рол1 судовых органау;
Сёмы перыяд развицця пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларуси уключае XIX ст. Пасля падзелау Рэчы Паспал1тай беларуск1я земл1 апынул1ся у складзе Рас1йскай 1мперы1. Пал1тычная 1 прававая думка гэтай пары адлюстроувала тыя крыз1сныя пал1тычныя, сацыяльна-эканам1чныя працэсы, як1я адбывал1ся у Расии у XIX ст. На яе развщцё уплывала як рас1йская, так 1 польская пал1тыка-прававая думка
Восьмы перыяд уключае пал1тычнаю 1 прававую думку беларускага адраджэння канца XIX - пач. ХХ стст. З канца XIX ст. у асяродку студэнцкай моладз1, 1нтэл1генцы1 ствараюцца шматл1к1я 1 разнастайныя пал1тычныя групоук1. У рознай ступен1 яны усе став1л1 пытанне барацьбы за нацыянальнае самавызначэнне.
Дзевяты перыяд ахопл1вае пал1тычнаю 1 прававую думку савецкай Беларус1 (1919 - 1991 гг.). Пачатак ХХ стагоддзя стауся звязаным з радыкальнай трансфармацыяй фундаментальных падстау сацыяльнага парадку. Бурны рост новых тэхналог1й, 1ндустрыял1зацыя, сусветныя эканам1чныя крыз1сы 1870 - 1913 гг., пераход да манаполп як новай формы сацыяльных 1 эканам1чных аднос1н,
Да дзесятага перыяду адносица разв1ццё пал1тычнай 1 прававой думк1 Беларуси у 90-я гады XX - пач. XXI стст. Абвяшчэнне 27 липеня 1990 г. незалежнасц1 рэспубл1к1, будаун1цтва самастойнай беларускай дзяржавы выкл1кал1 новы уздым у разв1цц1 пал1тычнай 1 прававой думк1. Аб'ектам1 навуковых 1 публ1цыстычных дыскус1й стал1 пытанн1 дзяржау-най незалежнасц1 рэспубл1к1, пабудовы у Беларус1 прававой сацыяльнай дэмакратычнай дзяржавы, судова-прававой рэформы
|
|
|
