39. Особенности формирования белорусской диаспоры в странах Латинской Америки

39. Особенности формирования белорусской диаспоры в странах Латинской Америки

Беларуская іміграцыя ў Аргенціну як нацыянальная супольнасць складвалася ў выніку трох міграцыйных хваляў: першая — канец ХІХ ст. — 1914 г., другая — 1922–1939 гг., і трэцяя хваля — 1945–1953 гг. На пачатку ХХ ст. у Аргенціне пасялілася амаль 70 тыс. беларусаў, а ўжо ў 30-х гадах іх налічвалася каля 200 тыс. чалавек.

Імклівая эміграцыя ў гэтую краіну тлумачылася ліберальна-пратэкцыянісцкімі адносінамі да імігрантаў. Канстытуцыя Аргенцінскай нацыі 1853 г. пракламавала роўнасць іншаземцаў пры карыстанні грамадзянскімі правамі, зацверджвала ўсяго двухгадовы цэнз аседласці. Гэтым асноўным законам краіны кіраваліся ўсе тры хвалі беларускай іміграцыі.

У 1876 г. быў прыняты Закон «Аб іміграцыі» згодна з якім у сталіцы краіны быў адкрыты Галоўны дэпартамент па іміграцыі, а ў Еўропе — шматлікія канторы па вярбоўцы мясцовых жыхароў у гэтую лацінаамерыканскую краіну.

На жаль, аргенцінскае заканадаўства не прызнавала нацыянальнай іншую прыналежнасць, акрамя той, якая існуе як прадукт дзяржавы. Фіксавалася толькі веравызнанне. Амаль да 30-х гадоў у Аргенціне праваслаўных прыпісвалі да рускіх, а католікаў — да палякаў. Рускія і асабліва — польскія таварыствы ўсяляк перашкаджалі нацыянальнаму самавызначэнню беларусаў, заахвочваючы ўступаць у свае нацыянальныя асяродкі. Спачатку беларусы разам з рускімі і ўкраінскімі пасяленцамі асвойвалі пампу — паўднёваамерыканскую цаліну з неабсяжнымі прасторамі нявыкарыстаных урадлівых зямель. З самага пачатку беларусы вялі сваю грамадскую працу ў цесным кантакце з украінскімі арганізацыямі, сумесна абаранялі ў Аргенціне свае сацыяльна-эканамічныя і гуманітарныя правы. У 20-я гг. быў нават створаны Аргенцінскі саюз беларускіх і ўкраінскіх работніцкіх арганізацый. На жаль, у канцы 1930-х гадоў ён быў расфарміраваны. Між тым, пагадненне аб узаемадзеянні беларускай і ўкраінскай дыяспар Аргенціны, якое было падпісана ў 1925 г., аказалася бестэрміновым, так як дзейнічае і сёння. Сярод тых, хто выехаў у Аргенціну ў 1925–1939 гады, было многа грамадаўцаў і сяброў КПЗБ, адданых справе беларускасці. Менавіта таму першае нацыянальнае незалежнае беларускае культурна-асветніцкае таварыства, якое было заснавана ў снежні 1934 г., насіла назву «Беларуская грамада».

Другая працоўная хваля беларускай эміграцыі з'явілася найбольш масавай, па сваёй амплітудзе яна адрозніваецца ад першай высокім працэнтам аселасці і перапыняецца Другой сусветнай вайной, якая ўскалыхнула беларускую эміграцыю. У гады вайны большасць беларускіх таварыстваў Аргенціны ўлілося ў Славянскі камітэт Аргенціны, які быў створаны ў 1943 г. для аказання гуманітарнай дапамогі Савецкаму Саюзу і славянскаму насельніцтву Еўропы ў краінах, акупаваных нямецкімі вайскамі. Акрамя гэтага ўзнік Беларускі дэмакратычны камітэт дапамогі Радзіме, які ахопліваў 5 тыс. сяброў і меў 36 падкамітэтаў у розных гарадах Аргенціны, Парагвая, Уругвая і Бразіліі.

Сёння ў аргенцінскіх гарадах пражывае звыш 60 працэнтаў аргенцінскіх беларусаў. А ў 1991 г. Аргенціна прадаставіла льготныя ўмовы для іміграцыі і працаўладкавання кваліфікаваным рабочым і інжынерам з разбуранага СССР. Гэта прыцягнула ў краіну, па экспертных ацэнках, каля 15 тыс. грамадзян Беларусі. З горыччу прыходзіцца канстатаваць, што з цягам часу беларускія арганізацыі пачалі губляць у сваёй дзейнасці нацыянальны змест. Адметную ролю ў гэтым адыграла амбасада СССР у Аргенціне. Усё рабілася для таго, каб падпарадкаваць беларусаў-эмігрантаў так званай інтэрнацыянальнай мэце. Сучасная беларуская іміграцыя Аргенціны, а гэта прыкладна 130 тыс. чалавек (выхадцы з Беларусі, іхнія дзеці і ўнукі), пераважнай большасцю прадстаўляюць сярэдні клас: уладальнікі невялікіх майстэрняў, фермеры, інтэлігенцыя з ліку новых генерацый. Вядомыя сваёй працавітасцю і памяркоўнасцю беларускія імігранты ўнеслі значны ўклад у дабрабыт аргенцінскага народа, у поспехі яго гаспадаркі і ў той здабытак, што Аргенціна мае адзін з самых высокіх у свеце прыростаў насельніцтва.

40. Особенности формирования белорусской диаспоры в Австралии.

Беларусы як нацыянальная супольнасць з'явіліся ў Аўстраліі ў выніку паваеннай хвалі эміграцыі 1945–1949 гг. Дружалюбна прынятыя мясцовым грамадствам, нашы суайчыннікі мусілі прыстасоўвацца да новай сацыяльна-культурнай рэчаіснасці.

Першае ўяўленне пра Аўстралію суайчыннікі атрымоўвалі ў пераходных лагерах, куды іх накіроўвалі адразу па прыездзе. Нягледзячы на тое, што тут, як і ў Нямеччыне, зноў усіх чакала лагернае жыццё, настрой у людзей быў іншы. Праца, якую атрымоўвалі імігранты, пераважна была фізічна цяжкай. Яна не залежала ад папярэдняй адукацыі чалавека. Больш выгаднае месца мог атрымаць хіба той, хто добра валодаў ангельскай мовай.

Пераважная большасць нашых суайчыннікаў у Аўстраліі (як і ў іншых краінах свету, куды закінула іх паваенная хваля эміграцыі) былі сялянскага паходжання. Рысы традыцыйнага сялянскага светапогляду і вясковай практыкі яны перанеслі на новае месца жыхарства. У шэрагах паваеннай іміграцыі ў Аўстраліі знайшлася дастатковая для стварэння дыяспары колькасць асобаў, выхаваных на ідэалах беларускай дзяржаўнасці, якія імкнуліся захаваць уласную нацыянальную адметнасць і пашырыць веды пра Беларусь у аўстралійскім грамадстве. Менавіта гэтыя актыўныя беларусы, што ўжо мелі пэўны вопыт грамадскай працы, атрыманы ў тым ліку і ў лагерах Нямеччыны, і сталі ініцыятарамі стварэння першых арганізацыйных структур беларускіх асяродкаў. Канец 1940-х — першая палова 1950-х гадоў можна лічыць часам пачатковага афармлення структур дыяспары. Першыя нацыянальныя арганізацыі вельмі часта найбольш увагі аддавалі праблемам сацыяльнай дапамогі суайчыннікам. Ад самага пачатку ў грамадах адчуваўся ўплыў палітычнага і рэлігійнага падзелу, што адбыўся ў беларускай паваеннай эміграцыі яшчэ ў Нямеччыне. Усе новаствораныя арганізацыі на пэўным этапе (або адразу) вымушаны былі рабіць выбар, да якога палітычнага лагеру належаць: прыхільнікаў Рады БНР ці БЦР. Большасць беларускіх імігрантаў у Аўстраліі складалі былыя калабаранты. Жах перад НКУС падштурхнуў іх з'ехаць з Германіі аж у Аўстралію. Таму прыхільнікі БЦР тут пераважалі. Такім чынам узніклі падставы для паступовага стварэння ў Аўстраліі беларускай дыяспары, якая б функцыянавала ў выглядзе асобных асяродкаў-грамад, часам нават без беспасрэдняга кантакту паміж сабой, але аб'яднаных разуменнем сваёй культурнай самабытнасці і імкненнем супрацьстаяння асіміляцыі.

Сувязі аўстралійскіх беларусаў з Бацькаўшчынай мелі невялікі аб'ём на працягу некалькіх пасляваенных дзесяцігоддзяў. Некаторыя эмігранты нават баяліся дасылаць лісты сваякам, што засталіся на Радзіме, каб не пашкодзіць іх жыццю пры савецкай уладзе. Аднак з 60-х гадоў абмен паштоўкамі паступова аднаўляўся, а ў Аўстралію нават пачалі прыязджаць беларусы (часцей беларусы, што жылі на Беласточчыне).

Можна сцвярджаць аб пэўнай сацыяльнай аднастайнасці беларускіх арганізацый, пераважная большасць сяброў якіх паходзіла з беларускага сялянства і належала да ніжэйшых катэгорый сярэдняга класа Аўстраліі. Гэта былі працаўнікі нізкай ці сярэдняй кваліфікацыі ў будаўнічай, дрэваапрацоўчай, гідраэнергетычнай і іншых галінах прамысловасці, персанал у сферы абслугоўвання або тэхнічны персанал у медыцынскіх установах.

Сярод беларусаў тут было няшмат высокакваліфікаваных спецыялістаў, урачоў, прадстаўнікоў творчай інтэлігенцыі. Разам з тым, перавага носьбітаў традыцыйнага сялянскага светапогляду і адпаведнай сістэмы каштоўнасцей зрабіла вялікі ўплыў на характар і змест грамадскага жыцця мясцовых беларусаў.

Як і ў іншых краінах і іншыя дыяспары, беларуская ў Аўстраліі выконвала некалькі важных функцый. Найперш яна (асабліва на пачатковым этапе) спрыяла сацыяльнай адаптацыі суайчыннікаў. Але найбольш істотна тое, што дыяспара дапамагала захаванню нацыянальнай самасвядомасці і імкнулася да яе перадачы нашчадкам беларусаў.

Сур'ёзна ўплывала на жыццё беларускай дыяспары ў Аўстраліі іміграцыйная палітыка гэтай краіны. Даволі спрыяльныя сацыяльна-эканамічныя ўмовы, адсутнасць дыскрымінацыі ў адносінах да новых аўстралійцаў, акрамя іншага, стваралі большыя магчымасці для актыўнай асіміляцыі імігрантаў.