 |
1.9 Саясат және шартқа қол қою процедурасы
|
|
|
|
1. 9 Саясат жә не шартқ а қ ол қ ою процедурасы
Кредиттік технология бойынша оқ итын студент келесіні міндетті тү рде орындауы қ ажет:
· Сабақ қ а кешікпеуі;
· Сабақ та отырғ анда басқ ағ а алаң дамауы;
· Ұ йялы телефондары мен пейджерлерін ө шіруі;
· Сабақ тан қ алмауы, қ алғ ан жағ дайда ауырғ ан жө нінде анық тамасын кө рсетуі;
· Қ алып қ ойғ ан сабақ тардың орнын оқ ытушы белгілеген кү ндері толыстыруы;
· Оқ у барысына белсенді қ атысуы;
· Ү йде жә не кітапханада ө з бетімен оқ уы.
Қ анағ аттанарлық сыз бағ а алғ ан жағ дайда студенттің межелік бақ ылау мен аралық сынақ ты тапсыруына рұ қ сат берілмейді, тек қ ана қ ұ жаттармен дә лелденген жағ дайларда ғ ана (ауыру) рұ қ сат етіледі. Сынақ тан ө ту нә тижелері оқ ытушының тізбесінде жә не офис-тіркеушілерде есепке алынады. Қ орытынды нә тиже аралық сынақ тар мен қ орытынды бақ ылаудан қ ұ растырылады. Оқ у жымысының бірізділік орындалуы курсты ү здік ө тудің қ ажетті шарты болып келеді.
Студенттерге міндетті тү рде сабақ тарғ а қ атысып, тексерудің барлық тү рлері бойынша уақ ытында есеп беріп, ө ткізілген сабақ тарды ө теп тұ рулары тиіс, сондық тан, оқ ытушы міндетті тү рде талап қ ояды. Оқ ып ү йрену пә нінің логикалық тізбектілігін сақ тап отыруы тиіс. Ә рбір оқ ытушы бақ ылаудың тү рін берерде тізбектікті дә лелдеу керек.
Кредиттік жү йемен студенттің оқ у курстарын ө туі ғ ана емес, сондай-ақ олардың тә ртіпшілігі, тә рбиелігі, қ оғ амдық мә дениеті де бағ аланады. Ішкі тә ртіп ережелерін сақ тау, сабақ кезінде оқ ытушымен сө зге келмеуі курстың жақ сы ө тілгені болып саналады. Студенттің сө гіс алғ аны, оның кредиттік балдарының тө мендеуіне ә келіп соғ ады.
|
|
|
2 Белсенді тарату материалдарының мазмұ ны
2. 1 Курстың тақ ырыптық жоспары
Кесте 6 – Курстың тақ ырыптық жоспары
| №/№ | Пә нің тараулар тақ ырыптарының атауы | Академиялық сағ ат саны | ||||
| Дә ріс | Зертха-налық сабақ | Іс-тә жіри-беліік са-бақ тар | ООӨ Ж | ОӨ Ж | ||
|
Модуль 1 – Кө лік техникасының энер-гетикалық қ ондырғ ыларының ә сер ету принципі мен қ ұ рылымының негіздері | - | - | ||||
| Энергетикалық қ ондырғ ылар. ІЖҚ. | - | - | - | |||
| Піспекді қ озғ алтқ ыштардың жұ мыс істеу принциптері. | - | - | - | |||
| Қ озғ алтқ ыштардың жалпы қ ұ рылысы. | - | - | ||||
|
Модуль 2 – Энергетикалық қ ондырғ ы-лардың жұ мыс барысытары теория-сының негіздері | ||||||
| Жұ мыс барыстарының теориясы жә не энергетикалық қ ондырғ ылардың есебі. | - | |||||
| Жану барысы. | - | |||||
| Ұ лғ аю жә не шығ ару барыстары. Жылу балансы. | - | |||||
| ІЖҚ негізгі кө рсеткіштері. | ||||||
|
Модуль 3 – піспекді ІЖҚ динамикасы | ||||||
| Қ БМ-нің кинематикасы мен динамикасы. | - | |||||
| Барлығ ы | ||||||
2. 2 ДӘ РІС САБАҚ ТАРЫНЫҢ КОНСПЕКТІ
1 Дә ріс. энергетикалық қ ондырғ ылар. Іштен жанатын қ озғ алтқ ыштар (ІЖҚ ) (2 сағ ат)
|
|
|
1. 1 ІЖҚ ерекшеліктері
Іштен жанатын қ озғ алтқ ыштар кө лік техникасының энергетикалық қ ондырғ ыларының ең кө п тарағ ан тү рлері болып табылады. Олар жылу энергиясын механикалық энергияғ а тү рлендіретін жылу қ озғ алтқ ыштарына жатады. Жылу қ озғ алтқ ыштары екі негізгі топқ а бө лінеді.
1. Сырттан жанатын қ озғ алтқ ыштар.
2. Іштен жанатын қ озғ алтқ ыштар.
Іштен жанатын қ озғ алтқ ыштарда механикалық энергия жұ мыс цилиндрінің ішінде жанатын жанармай энергиясынан пайда болады. Мұ ндай қ озғ алтқ ыштарғ а піспекті (піспекді), роторлы-піспекті, біріктірілген қ озғ алтқ ыштар, газды турбиналар жә не реактивті қ озғ алтқ ыштар жатады (сурет 1).
а – піспекті қ озғ алтқ ыш; б – газды турбина; в – сұ йық тық реактивті қ озғ алтқ ыш; г – роторлы- піспекті қ озғ алтқ ыш; 1– картер; 2 – цилиндр; 3 – кіргізу клапаны; 4 – шығ ару клапаны; 5 – цилиндр қ ақ пағ ы (бастиегі); 6 – піспек; 7 – бұ лғ ақ; 8 – иінді білік; 9 жә не 16 – сораптар; 10 – жану камерасы; 11 – бағ ыттаушы аппарат; 12 – турбина; 13 – сығ ымдағ ыш (компрессор); 14 жә не 15 – бактар; 17 – сопло; 18 – тұ рқ ы; 19 – эксцентрикті білік; 20 – ротор; 21 – кіргізу арнасы; 22 – шығ ару арнасы; 23 – оталу шамы.
Сурет 1 – Іштен жанатын қ озғ алтқ ыштардың принципиалды сү лбесі
Піспекті қ озғ алтқ ыштың (сурет 1, а) негізгі бө лшектері: цилиндр 2, цилиндр қ ақ пағ ы (бастиегі) 5, картер 1, піспек 6, бұ лғ ақ 7, иінді білік 8, кіргізу 3 жә не шығ ару 4 клапандары. Жанармай мен ауа қ озғ алтқ ыш цилиндрінің қ ақ пақ тү бі, цилиндр қ абырғ алары жә не піспек тү бімен шектелген кө леміне енгізіледі. Жанганнан пайда болатын жоғ ары температуралы газдар піспекке қ ысым келтіріп оны цилиндр ішінде жылжытады. Піспектің ілгері қ озғ алысы бұ лғ ақ арқ ылы картерде қ ондырылғ ан иінді білікке беріледі, ал ол оны айналмалы қ озғ алысқ а тү рлендіреді.
|
|
|
Газды турбиналарда (сурет 1, б) жанармайды арнайы жану камерасында 10 жағ ады. Оғ ан жанармайды сораппен бү ркігіш арқ ылы береді. Жану камерасына ауа газды турбинаның 12 жұ мыс дө ң гелегімен бір білікте қ ондырылғ ан сығ ымдағ ыштың 13 кө мегімен ү рлеп беріледі. Жану ө німдері бағ ыттаушы аппарат 11 арқ ылы турбинаның жұ мыс дө ң гелегі қ алақ шаларына келіп тү йіседі.
Сұ йық тық реактивті қ озғ алтқ ыштарда (сурет 1, в) сұ йық жанармай мен тотық тырғ ыш сораптармен 16 бактардан 14 жә не 15 қ ысыммен жану камерасына 10 беріледі. Жану ө німдері соплода кең ейіп, қ оршағ ан ортағ а жоғ ары жылдамдық пен ағ ып шығ ады, бұ л қ озғ алтқ ыштың реактивті кү шін (тарту кү шін) тудырады. Қ озғ алтқ ыштың тарту кү ші реактивті кеменің қ озғ алу жылдамдығ ынан тә уелділігі шамалы, бірақ оның қ уаты қ озғ алу жылдамдығ ы жоғ арылағ ан сайын ө седі. Реактивті қ озғ алтқ ыштардың кемшілігі: тиімділігінің тө мендігі мен салыстырмалы тү рде жұ мыс істеу мерзімінің аздығ ы.
Роторлы-піспекті қ озғ алтқ ышта (сурет 1, г) жұ мыс затының сығ ылуы, ұ лғ аюы, кіргізілуі жә не шығ арылуы қ озғ алтқ ыш тұ рқ ысы 18 мен кү рделі планетарлы қ озғ алыс жасайтын ү ш бұ рышты ротордың 20 арасында пайда болатын қ уыстылық тар кө лемдерінің ө згеруі кезінде іске асырылады. Олардың піспекті қ озғ алтқ ыштан басты айырмашылығ ы піспектің ілгерілемелі-кейінді қ озғ алысын айналмалығ а ауыстыру болып табылады. Бұ ның салдарынан қ озғ алтқ ыш білігінің айналу жиілігі жоғ арылауы мү мкін болады, ал ол жұ мыс кө лемінің массалық толтырылуы бірдей болғ ан кезде қ уатты кө бейтуге мү мкіндік береді. Сондық тан, қ уаты бірдей болғ ан жағ дайда роторлы-піспекті қ озғ алтқ ыштар ә деттегі піспекті қ озғ алтқ ыштардан ық шамды жә не жең ілдеу келеді.
|
|
|
Роторлы-піспекті қ озғ алтқ ыштарда жұ мыс барысы тө рт амалмен (тактымен) орындалады. Қ озғ алтқ ыштың эксцентрикті білігі 19 ү ш рет айналғ анда ротор бір толық айналым жасайды. Сонымен, ә р амалдың (тактінің ) ұ зақ тылығ ы эксцентрикті біліктің бұ рылу бұ рышының 270°-ын қ ұ райды, яғ ни бір қ уыстылық тағ ы толық тө рт тактылы цикл ротордың бір айналымында немесе эксцентрикті біліктің 19 ү ш толық айналымында орындалады.
Біріктірілген қ озғ алтқ ыштар деп піспекті бө лігі мен бірнеше сығ ымдайтын жә не кең ейтетін машиналардан, сондай-ақ ө зара ортақ жұ мыс затымен біріктірілген, жылуды шығ аратын қ ұ рылғ ылардан тұ ратын қ озғ алтқ ыштарды айтады.
Мұ ндай қ ондырғ ыда энергия тұ тынушығ а піспекті бө лік білігімен немесе кең ейтетін машина білігімен, немесе бірден екі білікпен де беріледі. Басқ а қ озғ алтқ ыштармен салыстырғ анда біріктірілген қ озғ алтқ ыштың 1 кВт-қ а келетін кө лемі мен салмағ ы аз, сонымен қ атар ү немділігі жоғ ары болады.
Піспекті бө лігінен шығ арылатын газдарының кең еюі кө бінесе турбомашинаның алдынала сығ ылғ ан жаң а зарядында орындалады. Мұ нда піспекті қ озғ алтқ ыштан шық қ ан газдар ө зінің энергиясын сығ ымдағ ышты іске келтіретін газды турбинаның жұ мысшы дө ң гелегінің қ алақ шаларына береді. Сығ ымдағ ыш атмосферадан ауаны сорып алып, оны піспекті қ озғ алтқ ыштың цилиндрлеріне енгізеді, яғ ни ү рлеу пайда болады.
Кіргізудегі қ ысымның жоғ арылатылуы ү рлеу деп аталады.
Піспеткі жә не біріктірілген қ озғ алтқ ыштар ең ү немді болып келеді. Бірақ, піспекті қ озғ алтқ ыштағ ы қ осиінді-бұ лғ ақ ты механизмінің болуы қ ұ рылымын кү рделендіреді жә не айналу жиілігін жоғ арылату мү мкіндігін шектейді. Сол себептен піспекті қ озғ алтқ ыштан, сығ ымтайтын (сығ ымдағ ыш) жә не кең ейтетін (газды турбина) машиналардан тұ ратын біріктірілген іштен жанатын қ озғ алтқ ыштар кең таралуда.
|
|
|
