Главная | Обратная связь | Поможем написать вашу работу!
МегаЛекции

Глава одиннадцатая. Глава двенадцатая




ГЛАВА ОДИННАДЦАТАЯ

 

 

[1] Directorium vitae nobilium // Dionysii Opera. XXXVII. P. 550; XXXVIII. P. 358.

[2] Don Juan. C. 11, 76-80. Эту тему вообще затрагивают: Becker C. H. Ubi sunt qui ante nos in mundo fuere (Aufsatze Ernst Kuhn zum 7. 11. 1916 gewidmet. S. 87-105; ср.: Beiblatt z. Anglia, 1917. 28. S. 362); Gilson E. Essais d'art et de philosophie. 1932.

[3] Bemardi Morlanensis De contemptu mundi / Ed. Th. Wright. The anglolatin satirical poets and epigrammatists of the twelfth century (Rerum Britannicarum medii aevi scriptores). L., 1872. 2 vol. II. P. 37. В цитируемом издании в третьей строке стихотворения стоит " orbita viribus inscita", что лишено всякого смысла; чтение " incita" улучшает размер, придает строке смысл: " словно колесо, с силой приведенное в движение". Этим исправлением я обязан д-ру Хансу Паре из Берлина.

[4] Ранее приписывалось Бернарду Клервоскому; некоторыми принималось за сочинение Вальтера Мапа; ср.: Daniel H. L. Thesaurus hymnologicus. Lipsiae, 1841-1856. IV. S. 288; II. S. 379.

[5] Deschamps. III. № 330, 345, 368, 399; Gerson. Sermo. III. De defunctis // Opera. III. P. 1568; Dion. Cart. De quattuor hominum novissimis // Opera. XLI. P. 511; Chastellain. VI. P. 52, где встречается стихотворение под названием Le Pas de la Mort [Поступь Смерти]; в самом тексте оно фигурирует под названием Miroir de Mort. Стихотворение Pas de la Mort имеется у Пьера Мишо (ed. Jules Petit) // Soc. des Bibliopiles de Belgique, 1869), в нем он касается Pas d'armes y Fontaine des plours [Фонтана слез], где пребывает Dame Mort [Госпожа Смерть].

[6] Villon / Ed. Longion. P. 33.

[7] Ibid. P. 34.

[8] Male E. L'Art religieux la fin du moyen age. P., 1908. P. 376. Со всей главой в целом ср. также: Doring-Hirsch E. Tod und Jenseits im Spatmittelalter. Studien zur Geschichte der Wirtschaft und Geisteskultur / Herausg. v. R. Hapke. B., 1927.

[9] Odoni Cluniensis Collationum Hb. III // Migne J. P. Patrologiae cursus completus. Series latina. CXXXIII. Col. 556. Этот мотив и его разработка восходят к рассуждению Иоанна Златоуста о женщинах и о красоте (Opera / Ed. B. de Montfaucon. P., 1735. XII. P. 523).

[10] Innocentius III. De contemptu mundi sive de miseria conditionis humanae libri tres // Migne J. P. Op. cit. CCXVII. Col. 702.

[11] Ibid. Col. 713.

[12]? uvres du roi Rene / Ed. Quatrebarbes. I. P. CI. После 5-й и 8-й строк по одному стиху здесь, вероятно, отсутствует; " menu vair" [горностай] могло бы рифмоваться с " mange des vers" [снедь червей, прах].

[13] Olivier de la Marche. Le parement et triumphe de dames (P., 1520, Michel le Noir).

[14] Ibid.

[15] Villon. Testament, vs. 453 ff. / Ed. Longnon. P. 39.

[16] Molinet. Faictz et dictz. Fol. 4, fol. 42 v.

[17] О процессе беатификации Петра Люксембургского, 1390, см.: Acta sanctorum. Jul. I. P. 562. Ср. постоянное поновление воска на телах английских королей и их родичей: Rymer. Foedera. VII. P. 361, 433; HI. P. 3, 140, 168 etc.

[18] Les Grandes chroniques de France / Ed. Paulin Paris. P., 1836-1838. 6 vol. VI. P. 334.

[19] См. обстоятельное исследование: Schafer D. Mittelalterlicher Brauch bei der Uberfuhrung von Leichen // Sitzungsberichte der preu? ischen Akademie der. Wissenschaften. 1920. S. 478-498.

[20] Lefevre de S. Remy. l. P. 260, где вместо " Oxford" следует читать " Suffolk".

[21] Juvenal des Ursins. P. 567; Journal d'un bourgeois. P. 237, 307, 671.

[22] См. об этом: Burdach K. Der Ackermann aus Bohmen. S. 243-249 (Von Mittelalter zur Reformation. III, 1. 1917). Совершенно не прав A. Laborde. Origine de la representation de la Mort chevauchant un b? uf (Comptes rendus de l'Acad. des inscr. et belles lettres. 1923. P. 100-113), который объясняет это представление, выводя его из стихотворения Пьера Мишо La Danse aux aveugles [Танец слепцов], тогда как на самом деле оно встречается уже в Амьенском миссале 1323 г. (Кор. библ. в Гааге) и в Ackermann (ок. 1400 г. ).

[23] Из обширной литературы на эту тему см.: Huet G. Notes d'histoire litteraire, III. Le Moyen Age, 1918. XX. P. 148; Stammler W. Die Totentanze. Leipzig, 1922.

[24] Обо всем этом см. также: Male E. L'Art religieux a la fin du moyen-age. II, 2: La Mort.

[25] Laborde. Ducs de Bourgogne. II, 1. P. 393.

[26] Несколько репродукций см.: Male E. Op. cit.; Gazette des beaux arts. 1918. Avril-juin. P. 167.

[27] Из исследований (Huet. Op. cit. ) становится очевидно, что хоровод мертвецов является тем исходным мотивом, к которому в Totentanz [Пляске мертвых] безотчетно обращается Гете.

[28] Прежде ее ошибочно относили к значительно более раннему времени (ок. 1350 г. ). Ср.: Ticknor G. Geschichte der schonen Literatur in Spanien (первоначально по-англ. ). Leipzig, 1867. I. S. 77; Н. S. 598; Grober. Grundri? II, 1. S. 1180; II, 2. S. 428.

[29]? uvres du roi Rene, I. P. CLII.

[30] Chastellain. Le pas de la mort. VI. P. 59.

[31] Ср.: Innocentius III. De contemptu mundi. Н. Сар. 42; Dion. Cart. De quatuor hominum novissimis // Opera. XLI. P. 496. См. прим. 5 к гл. XI.

[32]? uvres. VI. P. 49.

[33] Chastellain. ? uvres. VI. P. 60.

[34] Villon. Testament. XLI, vs. 321-328 / Ed. Longnon. P. 33.

[35] Champion. Villon. I. P. 303.

[36] Male E. Op. cit. P. 389.

[37] Leroux de Lincy. Livre des legendes. P. 95.

[38] Подобную галерею, полную черепов и берцовых костей, еще и сейчас можно видеть в относящемся к XVII в. приделе церкви в Трегастеле в Бретани.

[39] Le livre des faits etc. P. 184.

[40] Journal d'un bourgeois. I. P. 233-234, 276, 392. Кроме того, см.: Champion. Villon. I. P. 306.

[41] A. de la Salle. Le reconfort de Madame du Fresne / Ed. J. Neve. P., 1903.

 

 

ГЛАВА ДВЕНАДЦАТАЯ

 

 

[1] Burckhardt J. Weltgeschichtl. Betr., l. Aufl. Berlin; Stuttgart, 1905, S. 99, 147.

[2] Heinrich Seuse. Leben / Ed. Bihlmeyer // Deutsche Schriften. 1907. S. 24, 25. Ср. поступок Джона Типтофта, графа Вустера, кровавого пособника Эдуарда IV и одновременно одного из первых гуманистов, обратившегося к палачу с просьбой обезглавить его, в честь Пресв. Троицы, тремя ударами.

[3] Gerson. Opera. II. P. 309.

[4] N. de Clemanges. De novis festivitatibus non instituendis // Opera / Ed. Lydius, Lugd. Bat. 1613. P. 151, 159.

[5] Gerson. Opera. II. P. 911.

[6] Acta sanctorum. Apr. III. P. 149.

[7] " Ac aliis vere pauperibus et miserabilibus indigentibus, quibus convenit ius et verus titulus mendicandi".

[8] " Qui ecclesiam suis mendaciis maculant et earn irrisibilem reddunt".

[9] Alanus Redivivus (ed. J. Coppenstein, 1642). P. 77.

[10] Commynes. I. P. 310; Chastellain. V. P. 27; Le Jouvencel. I. P. 82; Jean Lud // Deutsche Geschichtsblatter. XV. S. 248; Journal d'un bourgeois. P. 384; Paston Letters. II. P. 18; Ramsay J. H. Lancaster and York. II. P. 275; Play of Sir John Oldcastle. II. P. 2 etc. Cp. Huizinga J. Onnoozele kinderen als ongeluksdag // Tien studien. Haarlem, 1926. Verzamelde Werken. IV (Deutsch: Unschuldige Kindlein als Ungluckstag, in: Wege der Kulturgeschichte, Munchen, 1930. S. 281 ff. ).

[11] Contra superstitionem praesertim Innocentum // Gerson. Opera. I. P. 203. O Жерсоне см.: James L. Connolly. John Gerson Reformer and Mystic // Recueil de travaux publies par les membres des conferences d'hist. et de phil. de l'Universite de Louvain. 2[e] ser. 1928. Fasc. 12.

[12] Gerson. Qaedam argumentatio adversus eos qui publice volunt dogmatisare etc. // Opera. II. P. 521 f.

[13] Johannis de Varennis Responsiones etc. // Gerson. Opera. I. P. 909.

[14] Journal d'un bourgeois. P. 259. В выражении " une hucque vermeille par dessoubz" следует читать " pai dessus".

[15] Contra vanam curiositatem // Opera. I. P. 86.

[16] Considerations sur Saint Joseph. III. P. 842-868; Josephina. IV. P. 753; Sermo de natalitate beatae Mariae Virginis. III. P. 1351; кроме того, см.: IV. P. 729, 731, 732, 735, 736.

[17] Gerson. De distinctione verarum visionum a falsis // Opera. I. P. 50.

[18] Schmidt С. Der Prediger Olivier Maillard // Zeitschrift f. hist. Theologie. 1856. S. 501.

[19] См.: Thuasne. Rob. Gaguini Ep. et Or. I. P. 72 ff.

[20] Les cent nouvelles nouvelles (ed. Wright), II. P. 75 ff., 122 ff.

[21] Le livre du chevalier de la Tour Landry / Ed. De Montaiglon. P. 56.

[22] Ibid. P. 257: " Se elles ouyssent sonner la messe ou a veoir Dieu" [" Словно бы услыхали они, как звонят к мессе, или узрели Господа" ].

[23] Leroux de Lincy. Le livre de Proverbes francais. P., 1859. 2 vol. I. P. 21.

[24] Froissart (ed. Luce). V. P. 24.

[25] " Cum juramento asseruit non credere in Deum dicti episcopi" [" С бранью воскликнул он, что не верит в Бога означенного епископа" ] (Rel. de S. Denis. I. P. 102).

[26] Laborde. II. P. 264, № 4238, опись 1420 г.; Ibid. II. P. 10, № 77, опись Карла Смелого, где, должно быть, имеется в виду эта же вещь. В муниципальной библиотеке Амьена хранится деревянная статуэтка Девы Марии испанской работы конца XVI в. В корпусе справа имеется углубление с помещенной там фигуркой младенца Иисуса из слоновой кости. См.: Luquet G. H. Representation par transparence de la grossesse dans l'art chretien // Revue archeologique. 1924. XIX. P. 143.

[27] Gerson. Opera. III. P. 947. Порицаемые им выражения мы находим во французском тексте рождественской молитвы (Didron. Iconographie chretienne. 1843. P. 582), тем самым доказывающей, до какой степени в действительности укоренилась данная ересь. В цитируемой молитве есть такие слова, обращенные к Богоматери: "... quant pour les pecheurs se voust en vous herbergier le Pere, le filz et le Seint-Esprit... par quoy vous estes la chambre de toute la Trinite" ["... когда грешников ради, по благоволению Отца, Сына и Святого Духа, возжелавших в Тебе обрести кров свой... и что Троицы всей Ты еси вместилище" ].

[28] Journal d'un bourgeois. P. 366. № 2.

[29] Een nederl. aflaatbrief uit de 14[e] eeuw / Ed. J. Verdam, Ned. Archief voor Kerkgesch. 1990. P. 117-122.

[30] Eekhof A. De questierdes van den aflaat in de Noordelijke Nederlanden. s'Gravenhage. 1909. P. 12.

[31] Chastellain I. P. 187-- 189: въезд Генриха V и Филиппа Бургундского в Париж в 1420 г.; II. Р. 16: въезд Филиппа в Гент в 1430 г.

[32] Doutrepont. P. 379.

[33] Deschamps. III. P. 89. № 357; Le roi Rene, Traicte de la forme et devise d'un tournoy //? uvres. II. P. 9.

[34] La Marche. II. P. 202.

[35] Monstrelet. I. P. 285; ср.: р. 306.

[36] Liber de virtutibus Philippi ducis Burgundiae. P. 13, 16 (Chron. rel. a l'hist. de la Belgique sous la dom. des ducs de Bourg. II).

[37] Molinet. II. P. 84-89; III. P. 98, Faictz et Dictz, fol. 47; ср.: I. P. 240, a также: Chastellain. III. P. 209, 260; IV. P. 48; V. P. 301; VII. P. 1 ff.

[38] Molinet. III. P. 109.

[39] Gerson. Oratio ad regem Franciae // Opera. IV. P. 662. Здесь, впрочем, Жерсон опирается на учение св. Фомы об ангелах; каждый ангел являет собою то, что на земле было бы названо степенью.

[40] Quinze joyes de mariage. P. XIII.

[41] Gerson. Opera. III. P. 229.

[42] Friedlander // Jahrb. d. K. Preu?. Kunstsammlungen, 1896. XVII. S. 206.

[43] Bernet Kempers K. J. // De Muziek. 1927. P. 350; ср.: Wetzer & Weite, Kirchenlexikon. Bd. 8. Col. 2040.

[44] Chastellain. III. P. 155.

[45] Н. van den Velden. Rod. Agricole, een Nederlandsch humanist der vijftiende eeuw. Leiden, 1911. I. P. 44.

[46] Deschamps. X. P. XLI. № 33. В предпоследней строке стоит " l'ostel", что, конечно, лишено смысла.

[47] Nic. de Clemanges. De novis celebritatibus non instituendis, Opera (ed. Lydius, 1613). P. 143.

[48] Le livre du chevalier de la Tour-Landry. P. 66, 70.

[49] Gerson. Sermo de nativitate Domini // Opera. III. P. 946, 947.

[50] Nic. de Clemanges. Op. cit. P. 147.

[51] Winckelmann O. Zur Kulturgeschichte des Strassburger Munsters // Zeitschr. f. d. Geschichte des Oberrheins. N. F. 1907. XXII. S 2.

[52] Dion. Cart. De modo agendi processiones etc. // Opera XXXVI, P. 198 f.

[53] Chastellain. V. P. 253 ff.

[54] См. выше, с. 55.

[55] Michel Menot. Sermones. Fol. 144 v. // Champion. Villon. I. P. 202.

[56] Le livre du chevalier de la Tour-Landry. P. 65; La Marche. II. P. 89; L'Amant rendu cordelier. P. 25, huitain 68; Rel. de S. Denis. I. P. 102.

[57] Nic. de Clemanges. Op. cit. P. 144.

[58] Christine de Pisan. ? uvres poetiques. I. P. 172; cp. p. 60; L'Epistre au dieu d'Amours. IL P. 3; Deschamps. V. P. 51, № 871; II. P. 185; vs. 75. Ср. выше, с. 129.

[59] L'Amant rendu cordelier.

[60] Michel Menot. Op. cit.

[61] Gerson. Expostulatio... adversus corruptionem juventutis per lascivas imagines et alia hujus modi // Opera. III. P. 291; ср.: De parvulis ad Cristum trahendis // Ibid. P. 281; Contra tentationem blasphemiae // Ibid. P. 246.

[62] Le livre du chevalier de la Tour-Landry. P. 80, 81; ср.: Machot. Livre du Voir-Dit. P. 143 ff.

[63] Le livre du chevalier de la Tour-Landry. P. 55, 63, 73, 79.

[64] Nic. de Clemanges. Op. cit. P. 145.

[65] Quinze joyes de mariage. P. 127; cp. p. 19, 25, 124.

[66] Froissart (ed. Luce). XI. P. 225 ff.

[67] Chron. Montis S. Agnetis. P. 341; Pool J. C. Frederik van Heilo en zijne schriften. Amsterdam, 1866. P. 126; ср.: с Хендриком Манде в: // W. Moll, Joh. Brugman en het godsdienstig leven onzer vaderen in de 15[е] eeuw. Amsterdam, 1854, 2 vol. I. P. 264.

[68] Gerson. Centilogium de impulsibus // Opera. III. P. 154.

[69] Deschamps. IV. P. 332, № 807; ср.: I. P. 272, № 146: " Si n'y a si meschant qui encor ne die " Je regni Dieu... " [" И не сыщется ни одного столь ничтожного, кто бы не сказал: " Je regni Dieu".. " (см. прим. 10* к гл. XII)].

[70] Gerson. Adversus lascivas imagines // Opera. III. P. 292; Sermo de nativitate Domini // Opera. III. P. 946.

[71] Deschamps. I. P. 271 ff., № 145, 146. P. 217, № 105; ср.: II. P. LVI; Gerson. Opera. III. P. 85.

[72] Gerson. Considerations sur les peches de blaspheme // Opera. III. P. 889.

[73] Regulae morales // Ibid. III. P. 85.

[74] Ordonnances des rois de France. VIII. P. 130; Rel. de S. Denis. II. P. 533.

[75] P. d'Ailly. De reformatione. Cap. 6; De reform. laicorum // Gereon. Opera. Н. Р. 914.

[76] Gerson. Contra foedam tentationem blasphemiae // Opera. III. P. 243.

[77] Gerson. Regulae morales // Opera. III. P. 85.

[78] Gerson. Contra foedam tentationem blasphemiae // Opera. III. P. 246: " hi qui audacter contra fidem loquuntur in forma joci etc. " [" те, кои под видом шутки выступают дерзко противу веры" ].

[79] Cent nouvelles nouvelles. II. P. 205.

[80] Gerson. Sermo de S. Nicolao // Opera. III. P. 1577; De parvulis ad Christum trahendis // Ibid. P. 279. Против этой пословицы высказывается также: Dion. Cart. Inter Jesum et puerum dialogus, art. 2 // Opera. XXXVIII. P. 190.

[81] Gerson. De distinctione verarum visionum a falsis // Opera. I. P. 45.

[82] Ibid. P. 28.

[83] Petrus Damiani. Op. XII. P. 29 // Patrologiae cursus completus. Series lat. CXLV. Col. 283; ср. для XII и XIII вв.: Hauck A. Kirchengeschichte Deutschlands. IV. S. 81, 898.

[84] Deschamps. VI. P. 109. № 1167 // Ibid. № 1222; Commynes. I. P. 449.

[85] Froissart (ed. Kervyn). XIV. P. 67.

[86] Rel. de S. Denis. I. P. 102, 104; Jean Juvenal des Ursins. P. 346.

[87] Jacques du Clercq. II. P. 227, 340; IV. P. 59; ср.: Molinet. IV. P. 390; Rel. de S. Denis. I. P. 643.

[88] Joh. de Monasteriolo. Epistolae / Ed. Martene et Durand, Ampl. Coll. II. P. 1415; cp. p. 1465, ep. [письма] 75, 76 Амброзио де Милииса к Гонтье Колю, где он жалуется на Жана де Монтрея.

[89] Gerson. Sermo III in die Sancti Ludovici // Opera. III. P. 1451.

[90] Gerson. Contra impugnantes ordinem Carthusiensium // Opera. II. P. 713.

[91] Gerson. De decem praeceptis // Opera. I. P. 245.

[92] Gerson. Sermo de nativitate Domini // Opera. III. P. 947.

[93] Nic. de Clemanges. De novis celebr. etc. P. 151.

[94] Villon. Testament. Vs. 893 ff. (ed. Longnon). P. 57.

[95] Gerson. Sermo de nativitate Domini // Opera. III. P. 947; Regulae morales // Ibid. P. 86; Liber de vita spirituali animae // Ibid. P. 66.

[96] Hist, translationis corporis sanctissimi ecclesiae doctoris divi Thom. de Aq., 1368 / Auct. fr. Raymundo Hugonis O. P. // Acta sanctorum. Mart. I. P. 725.

[97] Сообщение папских посланцев епископа Конрада Хильдесхаймского и аббата Германа Георгентальского об опросе свидетелей относительно св. Елизаветы, имевшем место в Марбурге в январе 1235 г.; ср.: Huyskens A. Quellenstudien z. Geschichte d. hl. Elisabeth. Marburg, 1908. S. 139.

[98] Rel. de S. Denis. И. Р. 37.

[99] Quicherat. Proces. I. P. 295; III. P. 99, 2191; Champion P. Proces de condamnation de Jeanne d'Arc. P., 1921. II. P. 184; ср.: Huizinga J. Bernard Shaw's Heilige // Wege der Kulturgeschichte. Munchen, 1930. S. 171-207.

[100] См. прим. 108.

[101] Chastellain. III. P. 407; IV. P. 216.

[102] Deschamps. 1. P. 277, № 150.

[103] Ibid. II. P. 348, № 314.

[104] Из: Johann Ecks Pfarrbuch fur U. L. Frau in Ingolstadt // Reformationsgesch. Studien u. Texte, Munster, 1908, 4/5. Цит. по: Arch. f. Kulturgeschichte. 1910. 8. S. 103.

[105] Johseph Seitz. Die Verehrung des heil. Joseph in ihrer geschichtlichen Entwicklung etc. Freiburg, 1908.

[106] Le livre du chevalier de la Tour-Landry. P. 212.

[107] Bibl. Nat. (Paris). Ms. franc., 1875 // Ch. Oulmont. Le Verger, le Temple et la Cellule, essai sur la sensualite dans les? uvres de mystique religieuse. P., 1912. P. 284 ff.

[108] Об изображении святых прежде всего см.: Male E. L'art religieux a la fin du moyen age. Chap. IV.

[109] Deschamps. I. P. 114, № 32; VI. P. 243, № 1237.

[110] Бамбергский миссал 1490 г., цит. по: Uhrig. Die vierzehn hl. Nothelfer (XIV Auxiliatores) // Theol. Quartalschrift. 1888. LXX. S. 72; ср. Утрехтский миссал 1514 г. и Доминиканский миссал 1550 г.: Acta sanctorum. Apr. III. P. 149.

[111] Uhrig. Op. cit.

[112] Erasmus. Ratio seu methodus compendio perveniendi ad veram theologiam. Basel, 1520. P. 171.

[113] Так же изображалась и Марфа (в цитировавшейся выше балладе Дешана), поразившая Тараску из Тараскона.

[114]? uvres de Coquillart / Ed. Ch. d'Hericault (Bibl. elzevirienne). 1857. Н. P. 281.

[115] Deschamps. VI. P. 232, № 1230.

[116] Rob. Gaguini Ep. et. Or / Ed. Thuasne. II. P. 176: Еще 30 лет назад в одной из деревень Северного Брабанта некоего хромого, дабы не пугать его с его тезками, называли " пиевой ногой".

[117] Colloquia, Exequiae Seraphicae / Ed. Elzevier. 1636. P. 620. Ср.: Allen. II. P. 303, ep. 447, lin. 426.

[118] Gargantua. Chap. 45.

[119] Apologie pour Herodote. Chap. 38 / Ed. Ristelhuber. 1879. II. P. 324.

[120] Deschamps. VIII. P. 201, № 1489.

[121] Gerson. De Angelis // Opera. III. P. 1481; De praeceptis decalogi // Ibid. I. P. 431; Oratio ad bonum angelum suum // Ibid. HI. P. 511; Tractatus VIII super Magnificat // Ibid. IV. P. 370; ср.: III. P. 137, 553, 739.

[122] Gerson. Opera. IV. P. 398.

[123] Ср. эту главу с автобиографическими записками странного Опицинуса де Канистриса: Opicinus de Canistris // Hrsg. R. Salomon. Das Weltbild eines avignonesischen Klerikers // Vortrage der Bibliothek Warburg, 1926-927. Leipzig, 1930.

 

 

Поделиться:





Воспользуйтесь поиском по сайту:



©2015 - 2024 megalektsii.ru Все авторские права принадлежат авторам лекционных материалов. Обратная связь с нами...