 |
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 25
|
|
|
|
Кіріспе 3 1 Зияткерлік (интеллектуалды) меншік объектілерінің теориялық негіздері 4 1. 1Зияткерлік (интеллектуалды)меншік тү сінігі 4 1. 2Зияткерлік (интеллектуалды)меншік объектілерінің классификациясы 7 2 Зияткерлік (интеллектуалды)меншік объектілерін бағ алау 10 2. 1 Зияткерлік (интеллектуалды)меншік объектілерін бағ алау тә сілдері 10 2. 2 «Зияткерлік меншік объектілерінің жә не материалдық емес активтердің қ ұ нын бағ алау» бағ алау стандарты 14 Қ орытынды 24
Пайдаланылғ ан ә дебиеттер тізімі 25
Кіріспе
Меншік – бұ л бір жағ ынан заттардың, материалдық жә не рухани қ ұ ндылық тардың белгілі тұ лғ аларғ а қ атыстылығ ы, екінші жағ ынан мү лікке ие болып оны пайдалануды іске асыратын ә леуметтік қ арым-қ атынастар жү йесі.
Меншік тү сінігінің ең бірінші қ ұ рамдас бө лігі оның материалдық негізін, табиғ и – заттық бейнесін кө рсететін заттар, мү ліктік жә не мү ліктік емес қ ұ қ ық тар, ақ параттық, интелектуалдық іс-ә рекет нә тижелері жә не оларғ а деген иелік қ ұ қ ығ ы қ ұ райды.
|
|
|
Меншік қ ұ қ ығ ы, ол меншік субектілерінің қ ұ қ ық тарын бекітіп сақ тайтын, олардың меншік обьектілеріне қ атысты заң шең берінде белгіленген тә сілмен ие болуын, пайдалануын иеліктен айыруын ө кім етуін білдіретін заң нормаларының жиынтығ ы. Бір мү лікке бірнеше тұ лғ алардың бір уақ ыт аралығ ында иелік қ ұ қ ығ ына ие бола алатындай жағ дайлар да болуы мү мкін. Мұ ндай жағ дайларды меншік қ ұ қ ығ ы субьектілерінің кө птігі, ал тұ лғ алардың ө зін меншіктестер деп атайды. Екі немесе бірнеше тұ лғ аның меншігіндегі мү лік оларғ а ортақ меншік қ ұ қ ығ ы бойынша тиесілі. Екі немесе бірнеше тұ лғ а меншігіне тиесілі, заң жү зінде бө луге болмайтын мү лік келген жағ дайда ортақ меншік пайда болады.
Ортақ меншік шең берінде ә р меншік иесінің ү лесі белгіленуі мү мкін. Мұ ндай ортақ меншік ү лестік меншік деп аьалады. Егер ортақ меншіктің ү лестері белгіленбеген болса онда меншік иелерінің ортақ иелігінде болады.
Интелектуалдық меншік обьектілері адам ақ ылы, адамзат интелектісінің тумасы болып табылады. Интелектуалдық меншікті зат тү рінде берілуі мү мкін ақ парат деп айтуғ а болады.
Авторлық меншікті авторлық қ ұ қ ық пен қ орғ алатын обьектілерге жататын кө ркем шығ армалар мен ғ ылыми ең бектер қ ұ райыд, ал фонограммалар, теле-радио хабарлар сияқ ты атқ арушылық қ ызметі аралас қ ұ қ ығ ымен қ орғ алады.
Зияткерлік меншікті бағ алау – иеленушісіне белгілі бір пайда беретін зияткерлік қ ызмет нә тижелеріне қ ұ қ ық кө лемінің қ ұ нын айқ ындау.
|
|
|
Халық аралық нормаларғ а сә йкес зияткерлік меншік ө ндірістік, ғ ылым, ә деби жә не кө ркем салалардағ ы зияткерлік қ ызметке қ атысты қ ұ қ ық тар деген мағ ынаны білдіреді. Зияткерлік меншік ө неркә сіптік меншікке, коммерциялық қ ұ пия қ ұ қ ығ ына, авторлық қ ұ қ ық пен сабақ тас қ ұ қ ық тарғ а бө лінеді. Зияткерлік меншік кә сіпорында жасалуы немесе сатып алынуы мү мкін, бірақ кез келген жағ дайда оның қ ұ ны бағ алануды талап етеді, бұ л бағ а зияткерлік ең бектің нақ ты нә тижелеріне қ ұ қ ық тарды иелену ү шін заң ды немесе жеке тұ лғ а қ анша тө леуге дайын екенінің ақ шалай ө лшемі болып табылады. Зияткерлік меншікті бағ алау кезінде қ ұ нның бірнеше тү рлері: нарық тық, есептік, инвестициялық, тең герімдік қ ұ н тү рлері пайдаланылады. Зияткерлік меншікпен жасалатын
операциялардың тұ рпатына қ арай қ ұ нның келісімді, ө ткізу, бастапқ ы, қ алдық тық, қ алпына келтіру, тарату (жою), тағ ы басқ алар тү рлері де пайдаланылады. Қ ұ нның тү рі бағ алау мақ сатына байланысты таң далады. Зияткерлік меншіктің қ ұ ны халық аралық тә жірибеде қ абылданғ ан тә сілдердің: шығ ындық, салыстырмалы (нарық тық ) жә не табыстық тә сілдердің кө мегімен бағ аланады
1 Зияткерлік (интеллектуалды) меншік объектілерінің теориялық негіздері 1. 1Зияткерлік (интеллектуалды)меншік тү сінігі
Меншік – бұ л бір жағ ынан заттардың, материалдық жә не рухани қ ұ ндылық тардың белгілі тұ лғ аларғ а қ атыстылығ ы, екінші жағ ынан мү лікке ие болып оны пайдалануды іске асыратын ә леуметтік қ арым-қ атынастар жү йесі.
Меншік тү сінігінің ең бірінші қ ұ рамдас бө лігі оның материалдық негізін, табиғ и – заттық бейнесін кө рсететін заттар, мү ліктік жә не мү ліктік емес қ ұ қ ық тар, ақ параттық, интелектуалдық іс-ә рекет нә тижелері жә не оларғ а деген иелік қ ұ қ ығ ы қ ұ райды.
|
|
|
Екінші қ ұ рамдас бө лігі ол – қ оғ ам субьектілері арасындағ ы қ арым – қ атынасты білдіретін, ө ндіріс, қ айта бө лісу, материалдық немесе коллективті тү рде игеру немесе қ ажеттіліктерді қ анағ аттандыру мақ сатында иеліктен айыру, берілген обьектілерді мемлекет берген керілдік бойынша пайдалану мен басқ ару процесінде пайда болатын ә леуметтік қ атынастар жү йесі.
Меншіктің ү ш тү рі белгілі, олар: жылжитын мү лік; жылжымайтын мү лік; интелектуалдық мү лік.
Мү лік субьектілері ретінде жеке тұ лғ алар, заң ды тұ лғ алар, қ оғ амдық, ұ йымдары мен ұ йымдары бола алады. Меншік субьектілері арасында иелік ету дә режесі мен сипаты, қ ұ қ ық тық статусы мен ө кімдік функциялары ауқ ымына қ арай меншік субьектілері арасында иелік ету дә режесі мен сипаты, қ ұ қ ық тық статусы мен ө імдік функциялары ауқ ымына қ арай меншік иелерін, иегерлерді жә не пайдаланушыларды бө ліп айтуғ а болады.
Меншік иесі обьектіге иелік етуде толық, мерзімсіз қ ұ қ ық тарғ а ие. Пйдаланушы ө зіне тиесілі емес меншік обьектісін тек қ ана пайдалану жә не оғ ан минималды ауқ ымда ғ ана ө кім жү ргізу қ ұ қ ық тарына ие. Иегер обьекті заң ды тү рде, шектелген уақ ыт аралығ ында пайдалнуғ а, оғ ан минималды ауқ ымда ө кім жү ргізіп иеленуге қ ұ қ ылы.
Меншік қ ұ қ ығ ы, ол меншік субектілерінің қ ұ қ ық тарын бекітіп сақ тайтын, олардың меншік обьектілеріне қ атысты заң шең берінде белгіленген тә сілмен ие болуын, пайдалануын иеліктен айыруын ө кім етуін білдіретін заң нормаларының жиынтығ ы. Бір мү лікке бірнеше тұ лғ алардың бір уақ ыт аралығ ында иелік қ ұ қ ығ ына ие бола алатындай жағ дайлар да болуы мү мкін. Мұ ндай жағ дайларды меншік қ ұ қ ығ ы субьектілерінің кө птігі, ал тұ лғ алардың ө зін меншіктестер деп атайды. Екі немесе бірнеше тұ лғ аның меншігіндегі мү лік оларғ а ортақ меншік қ ұ қ ығ ы бойынша тиесілі. Екі немесе бірнеше тұ лғ а меншігіне тиесілі, заң жү зінде бө луге болмайтын мү лік келген жағ дайда ортақ меншік пайда болады.
|
|
|
Ортақ меншік шең берінде ә р меншік иесінің ү лесі белгіленуі мү мкін. Мұ ндай ортақ меншік ү лестік меншік деп аьалады. Егер ортақ меншіктің ү лестері белгіленбеген болса онда меншік иелерінің ортақ иелігінде болады.
Интелектуалдық меншік обьектілері адам ақ ылы, адамзат интелектісінің тумасы болып табылады. Интелектуалдық меншікті зат тү рінде берілуі мү мкін ақ парат деп айтуғ а болады.
Авторлық меншікті авторлық қ ұ қ ық пен қ орғ алатын обьектілерге жататын кө ркем шығ армалар мен ғ ылыми ең бектер қ ұ райыд, ал фонограммалар, теле-радио хабарлар сияқ ты атқ арушылық қ ызметі аралас қ ұ қ ығ ымен қ орғ алады.
Авторлық қ ұ қ ық – автордың ө з туындысына деген қ ұ қ ы. Авторлық қ ұ қ ық пен идеяның ө зі емес сол идеяны айқ ындау қ орғ алады.
Авторлық қ ұ қ ық пен немесе копирайтпен қ орғ алуы ү шін ол материалданғ ан кескінде болуы шарт. Ақ ыл-ой ө німін жасаушы ү шін авторлық меншік сол шығ арма ә келетін пайданы табу ү шін керек.
| Интеллектуалдық меншік |
| Ғ ылыми техникалық жә не ө ндіріс аумағ ындағ ы обьектілер |
| Гуманитарлық аумақ обьектілер аумағ ындағ ы обьектілер |
| Ө неркә сіп меншігі |
| Авторлық қ ұ қ ық |
| Қ ұ пияғ а қ атысты қ ұ қ ық |
| Авторлық қ ұ қ ық обьекьтілері |
| Ө нертабыстар |
| Ә дебиет шығ армалары |
| ЭЕМ программалары |
| Музыкалық шығ армалар |
| Ө нер туындылар |
| Деректі базалар |
| Интегралдық микросхеалар типологиясы |
| Интегралдық микросхеалар типологиясы |
| Ғ ылыми басымыдар |
| Пайдалы модельдер |
| Ө неркә сіп ү лгілері |
| Қ ызмет ету мен тауар белгілері |
| Ә ділетсіз конкуренцияғ а тиым салу қ ұ қ ығ ы |
| Селекциялық қ озғ алыс |
Ө неркә сіптік меншік – нә тижелері ө ндірісте, саудада жә не басқ а да салаларда қ олдануы мү мкін интеллектуалдық меншіктің тү рі. Ол патент, куә лік немесе патенттік қ ұ қ ық пен қ орғ алады.
|
|
|
Ө неркә сіптік меншік обьектілеріне ө нертабыстар, пйдалы модельдер, ө ндіріс ү лгілері, тауарлық белгілер, фирмалық атаулар, дерекке қ атысты нұ сқ аулар, ә ділетсіз конкуренцияның жасалғ ан жерінің атауымен оғ ан кедергі жасалуы жатады. «Ө неркә сіптік меншік» термині алғ аш рет ө ткен ғ асырда француз заң дарында пайда болғ ан, ол бойынша тауар белгісіне деген қ ұ қ ық меншігінің ерекше бір тү рі ретінде қ арастырғ ан. \
Пайдалы модель тү сінігі тек кейбір елдерде қ ана қ олданады, мысалы Ұ лбританиямен АҚ Ш та бұ л жоқ. Пайдалы модель ү шін екі белгі тә н: Ө нертабыс дең гейі мен ө нертабыспен салыстырғ андағ ы қ рғ аудың максималды мерзімі.
Ө нертабыс пен айдалы модель белгілі қ оғ амдық қ ажеттілік тудырғ ан, адамның практикалық іс ә рекеті аясында пайда болғ ан мә селенің техникалық шешім табуы деп анық тама жасауғ а болады. «Техникалық шешім» термині ө зінің жалпы мағ ынасында нақ ты қ ажеттіліктерді қ анағ аттандыратын іс-жү зіндегі қ ұ рал ретінде тү сіндіріледі. Бұ л жерде есте ұ стағ ан жө н, кез келген техникалық шешім қ орғ ауғ а алынбайды, тек қ ана белгіленген қ ұ қ ық нормалары мен критериилеріне сә йкес келетіндеріне ғ ана. Ө нертабыстық патентпен қ орғ ағ ан жағ дайда патент иесінде, ал егер авторлық куә лікпен болса да онда мемлекет те ерекше қ ұ қ ық тар болады, ондайда ө нертапқ ыш белгілі сияқ ы алуы қ ұ қ ылы.
Ө неркә сіптік ү лгілер – пайдалы бұ йымның естетикалық декоративтік жағ ының шешімін тауып, дизайн саласына салады, бірақ сонымен қ атар ө ндіріспен ө неркә сіпте де модельдер ретінде қ ызмет атқ арады.
Фирмалық атаулар мен коммерциялық атаулар кә сіпорындарды танып, оларды басқ аларының арасында даралау ү шін қ ажет.
Коммерциялық қ ұ пия болып табылатын обьектілер қ арым-қ атынастар кезінде ерекше орынды иеленеді. Егер меншік иегері қ ұ пияны сақ тау ү шін қ ажетті шаралар қ олданғ ан болса, онда рұ қ сатсыз заң сыз тү рде болып қ ұ пияны ашуғ а тыйым салынады. Қ орғ аудың бұ л жү йесі ө неркә сіптер қ ұ пияларғ а да қ атысты, оның негізін азаматтық, қ ылмыстық заң дар жә не ә ділетсіз конкуренцияны тыйуғ а бағ ытталғ ан заң дар қ ұ райды. Ә діл жү ретін ө ндіріс пен сауда тә жірибесіне қ айшы конкуренция актілерін тыйатын ә ділетсіз конкуренцияғ а тосқ ауыл қ ою қ ұ қ ығ ы да ө ндірістік меншіктің бір элементі болып табылады.
Ғ ылым техника жә не технология дамуымен жаң а обьектілер пайда болуда, оларды қ ұ қ ық тық қ орғ ау қ ажет болып қ алуы мү мкін, Сондық тан ө ндірістік меншік обьектілерінің саны ү немі ө суде.
|
|
|
