 |
Бейнелеу және декоративтік өнер туындылары
|
|
|
|
Бейнелеу жә не декоративтік ө нер туындылары
Сурет, скульптура, графика, дизайн, комикстер, графикалық ә ң гімелер, монументалды, декоративтік, қ олданбалы ө нер – осылар кө ркемсурет жә не декоративтік ө нер туындыларына жатады.
Ө нертабыстар, пйдалы модельдер, ө неркә сіп ү лгілері
Ө нертабыстар
Интеллектуалдық меншік обьектісі егер ол қ ондырғ ы, тә сіл, зат, микроағ за штаммы, ө сімдік немесе жануар жасушасының тү рі болса жә не белгілі зат, қ ондырғ ы жаң а мақ саттарда жұ мсалса ө нертабыс болып саналады. Машиналар, аспаптар, механизмдер, саймандар, транспорттық қ ұ ралдар, ғ имраттар, жабдық тар т. б. қ ұ рылғ ылар ө нертабыс обьектілері ретінде саналады.
Пайдалы модельбер.
Жаң а ө неркә сіпке қ олдануғ а жарайтын, ө нлы Мадрид келісімі, Тауарлардың шық қ ан жері мен олардың халық аралық тіркеу атауларын қ орғ ау жайлы Лиссабон келісімі, Ө неркә сіп ү лгілерін халық аралық сақ тауғ а алу туралы Гаага келісімі, Ө неркә сіп меншігі объектілерін классификациялау туралы шарт (Стасбургтік, Локарндік, Ниццалық, Веналық ). Осылардың бірқ атарының маң ызы мен ролі жайлы берілген зерттеудің тиісті тарауларында сө з болмақ.
1991–ші жылдан, бұ рың ғ ы КСРО субъектілерінде ұ лттық патенттік жү йе қ ұ рылуымен қ атар, ө неркә сіп меншігін қ ұ қ ық тық қ орғ ау саласындағ ы ынтымақ тастық процессі де жү ріп жатыр. Мысалы, 1993 –ші жылдың 12–ші наурызында осы сала бойынша мемлекетаралық келісім қ абылданады, бұ л сә йкес ұ йымдарымен жұ мыс органдары бар Еуразиялық патенттік конвенцияны дайындауғ а бастама болды. Конвенция бойынша бір ө тінімді бір тілде жазып, сол конвенция елдерінің қ айсында болмасын патенттің ө з кү шін сақ тау мү мкіндігі қ арастырылғ ан.
|
|
|
2 Зияткерлік (интеллектуалды)меншік объектілерін бағ алау
2. 1 Зияткерлік (интеллектуалды)меншік объектілерін бағ алау тә сілдері
Зияткерлік меншікті бағ алау – иеленушісіне белгілі бір пайда беретін зияткерлік қ ызмет нә тижелеріне қ ұ қ ық кө лемінің қ ұ нын айқ ындау.
Халық аралық нормаларғ а сә йкес зияткерлік меншік ө ндірістік, ғ ылым, ә деби жә не кө ркем салалардағ ы зияткерлік қ ызметке қ атысты қ ұ қ ық тар деген мағ ынаны білдіреді. Зияткерлік меншік ө неркә сіптік меншікке, коммерциялық қ ұ пия қ ұ қ ығ ына, авторлық қ ұ қ ық пен сабақ тас қ ұ қ ық тарғ а бө лінеді. Зияткерлік меншік кә сіпорында жасалуы немесе сатып алынуы мү мкін, бірақ кез келген жағ дайда оның қ ұ ны бағ алануды талап етеді, бұ л бағ а зияткерлік ең бектің нақ ты нә тижелеріне қ ұ қ ық тарды иелену ү шінзаң ды немесе жеке тұ лғ а қ анша тө леуге дайын екенінің ақ шалай ө лшемі болып табылады. Зияткерлік меншікті бағ алау кезінде қ ұ нның бірнеше тү рлері: нарық тық, есептік, инвестициялық, тең герімдік қ ұ н тү рлері пайдаланылады. Зияткерлік меншікпен жасалатын
операциялардың тұ рпатына қ арай қ ұ нның келісімді, ө ткізу, бастапқ ы, қ алдық тық, қ алпына келтіру, тарату (жою), тағ ы басқ алар тү рлері де пайдаланылады. Қ ұ нның тү рі бағ алау мақ сатына байланысты таң далады. Зияткерлік меншіктің қ ұ ны халық аралық тә жірибеде қ абылданғ ан тә сілдердің: шығ ындық, салыстырмалы (нарық тық ) жә не табыстық тә сілдердің кө мегімен бағ аланады.
|
|
|
Бағ алау ә дісін дұ рыс таң дау зияткерлік меншік қ ұ нын нақ ты жә не объективті анық талуы ү шін ө те маң ызды. Зияткерлік меншікті бағ алаудың ү ш тә сілі бар: шығ ындық, салыстырмалы жә не табыстық.
Салыстырмалы тә сілзияткерлік меншікті бағ алаудың ү ш тә сілінің бірі болып табылады жә не ол сә йкес сатулар ә дісімен тү сіндіріледі. Табыстық жә не шығ ындық тә сілде кө п жағ дайда нарық тағ ы ақ паратты қ олданады:
·Табыстық тә сілде, нарық мә ліметтеріне сү йене отырып капитализация коэффициенті, дисконттау мө лшерлемесі анық талады;
·Шығ ындық тә сілде, орын басу немесе қ алпына келтіру қ ұ нын анық тау ү шін бағ алаушы зияткерлік меншік объектілерін патенттеуге кеткен шығ ындарды жә не қ ұ жаттамалық шығ ындарды, ү стеме шығ ындар мен роялти дең гейі туралы нарық тық мағ ұ лматтарғ а сү йенеді.
Дегенмен, сә йкес сатулар ә дісі бағ алау объектісін жақ ында сатылғ ан ұ қ сас объектілермен тура салыстыруғ а негізделгендіктен, салыстырмалы тә сілді- нарық тық тә сіл, ал сә йкес сатуларды салыстыру ә дісін- нарық тық ақ парат ә дісі деп атайды.
СОСБ+/- Т =БОНҚ
Мұ ндағ ы, СОСБ-салыстыру объектісінің сату бағ асы
Т- салыстыру объектісіне жү ргізілетін тү зетулер
БОНҚ - бағ алау объектісінің нарық тық қ ұ ны
Бағ алаудағ ы салыстырмалы тә сіл - бағ алау объектісін оның аналогымен жасалғ ан мә міле туралы қ олда бар мә ліметтерге қ атысты салыстыруғ а негізделген қ ұ нды бағ алау ә дістерінің жиынтығ ы.
Салыстырмалы тә сілді қ олдану шарттары:
·Объект ерекше немесе ө згеше (уникальный) болмауы керек;
|
|
|
·Ақ парат жасалғ ан мә міленің шарттарын біріктіруі керек;
·Бағ аланатын объектімен салыстыратын аналогтар қ ұ нына ә сер ететін факторлар сә йкес болуы керек.
Аналогқ а қ ойылатын негізгі талаптар:
- Аналог бағ алау объектісіне негізгі экономикалық, материалдық, техникалық жә не басқ а да сипаттары бойынша ұ қ сас болуы керек;
- Мә міле шарттары ұ қ сас болуы керек.
Салыстырмалы тә сіл келесі қ ағ идаларғ а негізделеді:
- Орын басу;
- Тең естіру;
- Сұ раныс пен ұ сыныс.
Салыстырмалы тә сілдің кезең дері:
- Нарық ты зерттеу;
- Бағ алау объектісінің жақ ында сатылғ ан немесе сатуғ а ұ сынылғ ан аналогтары туралы мағ ұ лматтарды жинау жә не нақ тылығ ын тексеру;
- Бағ алау объектісі мен таң далғ ан аналогтардың мә ліметтерін салыстыру. Бағ алау объектісінен ерекшеленуіне сә йкес таң далғ ан аналогтардың сату бағ аларына тү зету енгізу;
- Бағ алау объектісінің қ ұ нын бекіту.
Бағ аланатын зияткерлік меншіктің қ орытынды қ ұ нын анық тау ү шін сә йкес сатуларғ а тү зету жү ргізу қ ажет. Тү зету коэффициентін дұ рыс анық тау ө те маң ызды.
Шығ ындық тә сіл - жинақ талғ ан тозуды ескере отырып бағ алау объектісінің қ алпына келтіру немесе орнын басуғ а қ ажетті шығ ындарды анық тауғ а негізделген бағ алау ә дістерінің жиынтығ ы. Тә сілді қ олдану кезінде мердігерлердің емес, инвесторлардың шығ ындары ескеріледі. Бұ л тә сілдің негізінде орын басу қ ағ идасы жатыр. Шығ ындық тә сіл объектінің толық қ алпына келтіру қ ұ нынан тозуды алып тастағ анғ а тең.
Шығ ындық тә сілді қ олдану ү шін қ ажетті ақ парат:
- Тікелей шығ ындар;
- Ү стеме шығ ындар мө лшері;
- Патенттеуге кеткен шығ ындар;
- Роялти пайда нормасы;
|
|
|
Шығ ындық тә сіл кезең дері:
- Неғ ұ рлым тиімді пайдалануды ескере отырып, жер телімінің қ ұ нын есептеу (Қ ж);
- Бағ аланатын қ ұ рылыстың жаң а қ ұ рылысына шығ ындарды есептеу (Қ жқ );
- Жиналғ ан тозуды анық тау (Тж).
Физикалық тозу - табиғ и физикалық ескіру мен сыртқ ы қ олайсыз факторлардың ә сері нә тижесінде объектінің жұ мыс істеу қ абілетінің тө мендеуімен байланысты тозу.
Функционалдық тозу(моральдік тозу) - жаң а заман талаптарына сә йкес келмеуіне байланысты тозу.
Сыртқ ы тозу - сыртқ ы экономикалық факторлардың ө згеру нә тижесіндегі тозу.
- Жиналғ ан тозуды ескере отырып жақ сартулар қ ұ нын есептеу:
Қ ж= Қ жқ – Тж
- Зияткерлік меншіктің қ орытынды қ ұ нын анық тау:
Қ шт=Қ ж + Қ ж
Табыстық тә сіл. Инвестор болашақ тағ ы табыс дең гейін қ амтамасыз ету ү шін ө з капиталын салады. Сондық тан да, табыс ә келетін зияткерлік меншікобъектісін сатып алу туралы шешім қ абылдағ анда инвестор табыстық тә сіл бойынша бағ алау нә тижелеріне негізделеді. Табыстық тә сіл - Зияткерлік меншіктібағ алаудың дә стү рлі ү ш тә сілінің бірі. Ол бағ алау объектісінен кү тілетін табыс капитализациясына негізделген ә дістер жиынтығ ы. Табыстық тә сіл - салым салынғ ан зияткерлік меншікқ ұ ны осы мү лік ә келе алатын табыс мө лшері мен сапаның ағ ымдық бағ асына сә йкес келетіндігіне негізделген. Табыстық тә сіл одан кү тілетін табыстардың ағ ымдық қ ұ нын анық тауғ а негізделген зияткерлік меншік қ ұ нын бағ алау ә дістерінің жиынтығ ы. Бұ л тә сілмен есептеудің негізі зияткерлік меншік объектісін жалғ а беру болып табылады. Зияткерлік меншіктің болашақ табысын ағ ымдық қ ұ нғ а айналдыру ү шін табыс капитализациясы қ олданылады.
Табыс капитализациясы - бұ л объектінің ағ ымдық қ ұ ны мен болашақ пайдасының байланысын анық тайтын ү рдіс.
Табыстық тә сілдің базалық формуласы:
|
|
|
