 |
2. 2 «Зияткерлік меншік объектілерінің және материалдық емес активтердің құнын бағалау» бағалау стандарты
|
|
|
|
V=I/R
Мұ ндағ ы, V - Зияткерлік меншік қ ұ ны;
I - бағ аланатын объектіден кү тілетін табыс.
Табыс деп зияткерлік меншік период аралығ ында ә келе алатын таза операциялық табыс тү сіндіріледі
R- табыс немесе пайда нормасы - бұ л капитализация мө лшерлемесі немесе коэффициенті.
Капитализация коэффициенті - бағ алау объектісінің қ ұ ны мен табыс арасындағ ы байланысты бейнелейтін табыс нормасы. Капитализацияның екі тү рі бар:
-тура капитализация
-каптиталғ а берілген норма бойынша табыс капитализациясы
Тура капитализация кезінде екі мө лшер қ арастырылады: жылдық табыс жә не капитализация мө лшерлемесі. Капитализация мө лшерлемесі - мү ліктің нарық тық қ ұ нының ол ә келетін таза табысқ а қ атынасы. Кү тілген табыс Зияткерлік меншіктіиемдену аралығ ындағ ы табысты талдау нә тижесінде анық талады. Дисконттау мө лшерлемесі - мү лікті пайдалану нә тижесінде пайда болатын ақ ша ағ ымдарының қ ұ нын белгілі бір уақ ытта қ айта есептеу кезінде қ олданылатын кү рделі пайыз нормасы.
Табыстық тә сіл кезең дері:
- Бағ алау объектісінен тү суі мү мкін барлық соманы есептеу;
- ТЖӨ есептеу;
- Бағ алау объектісімен байланысты шығ ындарды есептеу;
- Таза операциялық табыс мө лшерін анық тау;
- Кү тілетін табыстарды ағ ымдық қ ұ нғ а ауыстыру
2. 2 «Зияткерлік меншік объектілерінің жә не материалдық емес активтердің қ ұ нын бағ алау» бағ алау стандарты
1. Жалпы ережелер
|
|
|
1. Осы стандарт халық аралық бағ алау стандарттарына сә йкес «Қ азақ стан Республикасындағ ы бағ алау қ ызметі туралы» Қ азақ стан Республикасы Заң ының негізінде ә зірленген жә не зияткерлік меншік объектілері мен материалдық емес активтерді бағ алау ә дістеріне қ ойылатын талаптарды белгілейді. Стандарт Қ азақ стан Республикасы аумағ ындағ ы зияткерлік меншік объектілері мен материалдық емес активтердің барлық тү рін бағ алау ү шін міндетті.
2. Бағ алау қ ызметінің негізгі принциптері объективтілік жә не дұ рыстық болып табылады.
3. Міндетті жә не бастамашылық бағ алау - бағ алау тү рлері болып табылады.
4. Осы стандартта мынадай ұ ғ ымдар пайдаланылады:
алу (экстракция) - жанама салыстыру ә дісі. Ол материалдық жә не материалдық емес активтердің рентабельділігінің орташа салалық кө рсеткіштері бар кә сіпорынның нақ ты рентабельділігін талдау арқ ылы материалдық емес активтердің есептік қ ұ нын береді;
бағ алау объектісі қ ұ нының қ орытынды шамасы - бағ алаушының бағ алаудың тү рлі тә сілдері мен ә дістерін пайдалану кезінде бағ алау объектісінің қ ұ нын есептеу нә тижелерін негіздеп жалпылау қ орытындысы ретінде алынғ ан бағ алау объектісі қ ұ нының шамасы;
біріктірілген тө лем - роялти мен тұ тас тө лемді қ амтитын лицензиялық тө лем;
дисконттау (капиталдандыру) - болашақ тағ ы ақ ша ағ ындарын бағ алау объектісінің ағ ымдағ ы қ ұ нына қ айта есептеу;
дисконттау ставкасы - болашақ та тө леуге немесе алуғ а жататын ақ ша сомасын бү гінгі қ ұ нғ а айырбастау ү шін пайдаланылатын, зияткерлік меншік объектілерінің қ ұ нын бағ алау кезінде пайдаланылатын табыс ставкасы;
зияткерлік меншік - зияткерлік шығ армашылық қ ызметтің нә тижесі жә не оғ ан тең естірілген заң ды тұ лғ аларды, жеке жә не заң ды тұ лғ алардың ө німдерін, олар орындайтын жұ мыстар мен қ ызметтерді (фирмалық атаулар, тауарлық белгі, қ ызмет кө рсету белгісі жә не т. б. ) дараландыру қ ұ ралдары;
зияткерлік меншік қ ұ қ ығ ы объектісін берекелі пайдаланудың қ алдық мерзімі — бағ алау кү нінен бастап зияткерлік меншік қ ұ қ ығ ы объектісін берекелі пайдаланудың қ алдық мерзімі аяқ талғ анғ а дейінгі кезең;
қ орғ ау қ ұ жаттары - алдын ала патенттер, инновациялық патенттер, ө нертабыс патенттері жә не ө неркә сіп ү лгілеріне патенттер, пайдалы модельдерге патенттер, селекциялық жетістіктер, тауар таң басына немесе қ ызмет кө рсету таң баларына куә ліктер, тауар шығ арылғ ан жерлердің атаулары;
лицензиялық тө лем - лицензиялық шарт нысаны болып табылатын зияткерлік меншік қ ұ қ ығ ы объектісін пайдалану қ ұ қ ығ ын бергені ү шін тө лем. Лицензиялық тө лемдерге тұ тас тө лем, роялти жә не біріктірілген тө лем жатады;
лицензиялық шарт - ө неркә сіптік меншік объектісіне айрық ша қ ұ қ ық тар иесі (лицензиар) басқ а тарапқ а (лицензиатқ а) ө неркә сіптік меншіктің тиісті объектісін уақ ытша белгілі бір жолмен пайдалану қ ұ қ ығ ын беру шарты;
материалдық емес активтер - физикалық мә ні жоқ, ұ зақ мерзім ішінде (бір жылдан астам) пайдалану ү шін ө ндірісте немесе дайын ө німді ө ткізуде (тауарларды, жұ мыстарды, қ ызметтерді), ә кімшілік мақ саттарда жә не басқ а ұ йымдарғ а жалғ а беруге арналғ ан ақ шалай емес активтер;
материалдық емес мү лік - зияткерлік меншік (патенттер, сауда маркалары, авторлық қ ұ қ ық объектілері); адам капиталы (білім, кә сіби дағ ды жә не тұ рғ ындардың денсаулығ ында кө рініс тапқ ан қ ызмет кө рсету саласының ө німдері); тұ тыну капиталы (клиенттермен қ арым-қ атынас, ұ йым имиджі);
опционды орындау бағ асы - опциондық шартта кө зделген мерзім ішінде бағ алы қ ағ азды шарттасқ ан кө лемде жә не алдын ала келісілген бағ а бойынша сатып алу («колл») немесе сату («пут») қ ұ қ ығ ын беретін мә міле бағ асы;
ө німді ө ткізуден тү скен пайда - есепті кезең де ө німді ө ткізуден алынғ ан ө ндірілген ө нім кө лемінің табиғ и ө лшемі оның бағ асына тең болатын қ аражат сомасы;
роялти - нақ ты тұ рақ ты ставкалар ретінде белгіленетін жә не лицензиат нақ ты келісілген уақ ыт мерзімінен кейін лицензиарғ а тө леп тұ ратын тұ рақ ты пайыздық жарналар;
табыс мультипликаторы - сату бағ асы немесе мү лік қ ұ ны жә не орташа жылдық табыс немесе оның кү тілген шамасы арасындағ ы арақ атынас; табыстың жалпы немесе таза шамасына негізделуі мү мкін;
таза ақ ша ағ ыны - табыс салығ ын, капиталды шығ ыстар мен таза айналым капиталының ө суін есептен шығ арғ андағ ы таза операциялық пайда мен амортизация сомасына тең, операциялық кезең бойында алынғ ан ақ ша қ аражатының кө лемі;
тарату (аллокация) - жанама салыстыру тә сілі, бұ л ретте материалдық емес активтер мен материалдық активтердің қ ұ ны арасындағ ы арақ атынас ә зірленеді. Негізінен салыстыру мақ саты ү шін материалдық емес активтер мен активтер арасындағ ы жалпы нарық тық қ ұ нын тарату ү шін іс-шара нә тижесі болып табылады.
5. Осы стандарт келесі зияткерлік меншік объектілерінің мү лікті қ ұ қ ық тарын бағ алауғ а қ олданылады:
1) ө неркә сіптік меншік қ ұ қ ығ ының объектілері, соның ішінде:
ө нертабыс;
пайдалы модельдар;
ө неркә сіптік ү лгілер;
селекциялық жетістіктер;
интегралдық микросхемалар топологиялары;
ашылмағ ан ақ парат, соның ішінде ө ндіріс қ ұ пиялары (ноу-хау);
фирмалық атаулар;
тауарлық таң балар жә не қ ызмет кө рсету таң балары;
тауар шығ арылғ ан жерлердің атаулары (шығ атын жерін кө рсету);
Қ азақ стан Республикасы заң актілерінде кө зделген жағ дайларда азаматтық айналымғ а қ атысушылардың, тауарлар мен қ ызмет кө рсетулердің басқ а да дараландыру қ ұ ралдары;
2) авторлық қ ұ қ ық объектілері:
ә деби туындылар (кітаптар, брошюралар, мақ алалар жә не т. б. );
драмалық, музыкалық -драмалық, хореография туындылары, пантомима жә не сценариялық туындылар;
мә тіні бар не мә тінсіз музыкалық туындылар;
дыбыс - бейнежазу туындылары (кино-, теле-, бейне-, диафильмдер жә не басқ а кино- жә не телетуындылар);
мү сіндеме, кескіндеме, графика, литография жә не бейнелеу енерінің басқ а да туындылары;
қ олданбалы ө нер туындылары;
сә улет, қ ала қ ұ рылысы жә не бау - саябақ ө нері туындылары;
суретке тү сіру туындылары жә не суретке тү сіруге орайлас ә дістермен жасалғ ан туындылар;
карталар, жоспарлар, нобайлар, безендірулер жә не географияғ а, топография мен басқ а ғ ылымдарғ а қ атысты ү ш ө лшемді туындылар;
электронды есептеуіш машиналарга арналғ ан бағ дарламалар;
туынды шығ армалар (аудармалар, ө ң делген дү ниелер, аннотациялар, рефераттар, тү йіндер, шолулар, инсценировкалар, музыкалық ө ң деулер жә не басқ а да ғ ылым, ә дебиет пен ө нер шығ армаларын ө ң деулер);
туындылар жинақ тары (энциклопедиялар, антологиялар, деректер базалары) жә не материалдарының іріктелуі немесе орналасуы жағ ынан шығ армашылық ең бектің нә тижесі болып табылатын басқ а да қ ұ рама туындылар;
сабақ тас қ ұ қ ық тың объектілері:
ә ртіс-орындаушылар мен дирижерлердің орындаулары, спектакльдерді (орындаушылық ) қ оюшы-режиссерлердің қ ойылымдары, егер бұ л орындаулар олардың техникалық қ ұ ралдар арқ ылы кө шірілуі мен таратылуына жол беретін нысанда болса;
фонограммалар, яғ ни дыбыс-бейнежазу туындысына кіргізілген дыбыс жазбасын қ оспағ анда орындаулардың немесе ө зге де дыбыстардың не олардың бейнелерін тек қ ана дыбыстық кез келген жазбасы;
эфирлік немесе кә білдік хабар тарату ұ йымының, соның ішінде эфирлік немесе кә білдік хабар тарату ұ йымымен не басқ а ұ йымның қ аражаты есебінен оның тапсырысы бойынша жасалғ ан хабарларын тарату.
6. Материалдық емес активтер егер:
осы активпен тікелей байланысты ұ йымның болашақ та кү тілетін экономикалық пайда табуының ық тималдылығ ы жоғ ары болса;
активтің қ ұ нын нақ ты анық тауғ а болса, актив ретінде танылады (есептілікте тіркеледі).
7. Материалдық емес активтердің қ ұ рамына олардың қ ұ ны кө рсетіліп есептік бірліктер ретінде мынадай зияткерлік меншік объектілеріне қ ұ қ ық тар кіреді:
ө нертабыстарғ а тиесілі патенттерден шығ атын қ ұ қ ық тар;
ө ндірістік ү лгілерге тиесілі патенттерден шығ атын қ ұ қ ық тар;
пайдалы модельдерге тиесілі патенттерден шығ атын қ ұ қ ық тар;
тауар белгілеріне куә ліктерге тиесілі патенттерден шығ атын қ ұ қ ық тар;
ө сімдіктер мен жануарлардың жаң а сорттарына тиесілі патенттерден шығ атын қ ұ қ ық тар;
басқ а тұ лғ аларғ а тиесілі, патенттермен қ орғ алғ ан ө нертабыстарды пайдалануғ а жасалғ ан лицензиялық шарттардан шығ атын қ ұ қ ық тар;
басқ а тұ лғ аларғ а тиесілі, патенттермен қ орғ алғ ан ө ндірістік ү лгілерді пайдалануғ а жасалғ ан лицензиялық шарттардан шығ атын қ ұ қ ық тар;
басқ а тұ лғ аларғ а тиесілі, патенттермен қ орғ алғ ан пайдалы модельдерді пайдалануғ а жасалғ ан лицензиялық шарттардан шығ атын қ ұ қ ық тар;
басқ а тұ лғ аларғ а тиесілі, куә ліктермен қ орғ алғ ан тауарлық белгілерді пайдалануғ а жасалғ ан лицензиялық шарттардан шығ атын қ ұ қ ық тар;
«ноу-хауды» беру туралы келісім негізінде берілетін жә не «ноу-хауды» беру туралы келісім бойынша тараптар болатын кә сіпорынның қ ұ жаттарымен расталғ ан «ноу-хауғ а» айрық ша қ ұ қ ық тар;
авторлық қ ұ қ ық пен сабақ тас қ ұ қ ық тардың объектілеріне тиесілі қ ұ қ ық тар;
мемлекеттік қ ұ жаттармен растауды талап етпейтін зияткерлік меншік объектілерінің ерекше қ ұ қ ық тары (интегралдық микросхемалар топологиялары, ЭЕМ-ге арналғ ан бағ дарламалар, деректер базасы жә не авторлық қ ұ қ ық тың т. б. объектілері).
8. Қ аржылық мү дделер материалдық емес активтерді білдіреді жә не мыналарды қ амтиды:
бизнеске немесе мү лікке меншік қ ұ қ ығ ынан ажырамайтын қ ұ қ ық тар, яғ ни пайдалану, қ арызғ а алу, сату, жалғ а беру немесе басқ ару қ ұ қ ық тары;
сатып алуғ а опционы бар, сатып алуғ а немесе жалғ а беру шартына опцион беретін келісімшарт шегіндегі ажырамайтын қ ұ қ ық тар, яғ ни орындау немесе орындамау қ ұ қ ығ ы;
бағ алы қ ағ аздар шығ аруғ а меншік қ ұ қ ығ ынан ажырамайтын қ ұ қ ық тар (яғ ни оларды ө зінде сақ тау немесе оларды басқ а тұ лғ аларғ а беру қ ұ қ ық тары).
9. Материалдық емес активтердің нарық тық қ ұ нын міндетті тү рде бағ алау мынадай жағ дайларда жү ргізіледі:
ХҚ ЕС стандарттарына сә йкес қ аржылық есептілік ү шін активтерді бағ алау кезінде;
кепіл мә нінің қ ұ нын анық тау кезінде, соның ішінде ипотека кезінде;
жарғ ылық қ орғ а мү ліктік салымдардың қ ұ нын анық тау кезінде;
банкроттық рә сімдер барысында борышкер мү лкінің қ ұ нын анық тау кезінде;
ақ ысыз алынғ ан мү ліктің қ ұ нын анық тау кезінде;
зияткерлік меншік объектілерін жә не оларды пайдалануда қ ұ қ ық иелерінің тә уекелін сақ тандыру кезінде;
зияткерлік меншік қ ұ қ ығ ының бұ зылуы салдарынан қ ұ қ ық иесіне келтірілген зиянды анық тау кезінде;
зияткерлік меншік объектілерінің қ ұ қ ық тарын беру жә не оларды пайдалануғ а лицензия беру кезінде.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
