 |
1.2 Штрих-кодтың негізгі шарттары
|
|
|
|
1. 2 Штрих-кодтың негізгі шарттары
Кодтың негізі – код алфавитіндегі белгілер саны.
Кодтың цифрлік алфавиті – белгілері цифрлар болып басып келетін код алфавиті.
Штрих (жолақ ) – қ арапайым жарық та кескіннің қ араң ғ ы аймағ ы фон, тү зу параллель сызық тармен шектелген немесе концентрлік щең берлер. Штрих-код элементтері белгілі болғ ан жағ дайда тасымалдаушының бетіне қ олданылады, бояулар немесе жарық ты жақ сы сің іретін кез келген басқ а қ ұ ралдар белгілі бір толқ ын ұ зындық тары жә не фон беті оны жақ сы кө рсетеді, бұ л оптикалық оқ у ү шін қ олданылады.
Кең істер – штрихтар арасындағ ы болатын кең істік. Кө птеген кодтарда алшақ тық ені белгілі бір ақ параттарды қ амтиды, тек кейбіреулерінде кодтарды бос орын кескіннің кө мекші бө лігі болып табылады жә не функцияны орындайтын бө лгіш элемент. Штрих (кең істік) биіктігі мен ені – ө лшемдері ө лшем бірліктерімен берілген кескіндер (милиметр, бө лшек дюймі) немесе ө лшемсіз бірліктерде (модульдер).
Штрих (кең істік) биіктігі мен ені бейнеленген кескіннің ө лшемдері болып табылады. Ө лшем бірліктерімен (миллиметр, дюймнің бө ліктері) немесе ө лшемсіз бірліктерде (модульдер).
Модуль – штрих–кодтың кескін элементтерінің параметрлерін анық тайтын барлық мә ндердің еселігі болып табылатын негізгі ө лшем.
Белгі – кө рсетілетін алфавиттің символы туралы кодталғ ан ақ паратты тасымалдайтын штрихтар мен бос орындар жиынтығ ы.
Екі тү сті код – кескіні туралы ақ паратты қ амтитын код, қ араң ғ ы жә не ашык соқ қ ылар тү ріндегі белгілі бір толқ ын ұ зындығ ы.
|
|
|
Басқ арылатын код – қ ателерді анық тауды қ амтамасыз ететін артық ақ парат енгізілген символдар кодтық сө здрдің бейнесіндегі код. Оқ у таң басының дұ рыстығ ын оқ у қ ұ рылғ ысы штрихтер немесе бос орындар қ осындысының жұ птығ ы немесе тақ тығ ы, ұ зындығ ы бойынша анық тайды. Кіру модульдері, тар жә не кең штрихдарың немесе белгідегі бос орындардың қ атынасы, белгінің кескін элементтері мен жиынтық арасындағ ы салысырмалы қ ашық тық таң ба ұ зындығ ы.
Қ ай кезде сызық ща, қ ай кезде дефис
Дефис жә не сызық ша
Бір баспада: «Неге мысалы «Сату статистикасында 2-3 миллион доллардың нә тижелері жиі байқ алады» деген сө йлемде сызық шаны қ олданасыз, ал басқ а жерде сол «бірде бір суретте» Желкенді қ айық тар Коллурдағ ы» мақ аласы тіпті 3-4 миллион долларғ а бағ аланды, бірақ ол ө з сатып алушысын таппады.
Тіл білімінен айырмашылығ ы, олардың тек екі тү рі бар – дефис жә не сызық ша – қ азіргі баспада олардың ү шеуі бар: дефис, ең сызық ша жә не емдік сызық.
Бірінші тү рі- бұ л белгілі дефис, ол негізінен «ә йтеуір» жә не сол сияқ ты сө здерде, сондай-ақ сызық ша қ олданылады. Мақ сатынан кө рініп тұ рғ андай, бұ л таң ба алдың ғ ы жә не кейінгі таң балармен бірге жазылады.
Дефис телефон нө мірлерін теру кезінде де қ олданылады, мұ нда оқ уды жә не есте сақ тауды жең ілдету ү шін бө лгіш ретінде қ ызмет етеді. Бұ л таң ба интернетте сайт атаулары мен пошталық мекенжайларды жазғ анда да қ олданылады.
|
|
|
Екінші тү рі- ет сызық шасы болып табылады. Оның ө лшемі ә детте қ аріп ө лшеміне тең болады, сондық тан оны кейде сызық ша деп те атайды (Windows жү йесінде – alt + 0151, PM жә не InDesign жү йелерінле оны Shift+Alt – пернелерінің кө мегімен теруге болады).
Ең сызығ ы- бә рімізге оның «тү тік ө лшемі» ү шін соншалық ты ұ намайтын белгі- Гиленсон бұ л белгінің дұ рыс дизайны туралы былай деп жазғ ан: «Азаматтың басындағ ы сызық ша келесі мә тіннен бө лінуі керек. Жартылай тү йреуіш арқ ылы». Ү тірден немесе нү ктеден кейінгі сызық ша, сондай-ақ «ден-ге» мағ ынасындағ ы сандар арасында ү зіліссіз орналасуы керек. Барлық басқ а жағ дайларда сызық ша екі нү ктелік бос орындармен жойылады.
Кейбір нюанстар немесе «Би сызық тары»:
Бірінші. Қ аріп тү рін қ ұ растырғ ан кезде жоғ арыдағ ы таң балардың ә рқ айсысы ә ртү рлі орналасады. Ә детте сызық шалар мен сызық шалар кіші ә ріптердің ортасында орналасатындай етіп ортағ а қ ойылады, ал сызық шалар сандар * немесе бас ә ріптердің ортасында орналасады. Бұ л мысалы, «дефис» (немесе «ұ зын сызық ша») белгісі бас ә ріппен терілген сө зде болса, оны қ олмен кө теруге байланысты шағ ын мә селелер туындайды.
Екінші. Егер алдың ғ ы мә селе барлығ ында белгілі болса жә не тістерді шетіне қ оюғ а ү лгерсе, екіншісі кейбір қ аріптерде кездеседі. Бұ л қ аріп қ ұ растырушыларының ө з ойларын басшылық қ а ала отырып, жоғ арыдағ ы ережені бұ зып, қ андай да бір себептермен бас ә ріптердің ортасындағ ы сызық шаларды туралауында жатыр.
Ү шінші. Егер бә рі алғ ашұ ы екі нюанспен шектелсе, онда принтерлердің кө пшілігі ө здерін ә лемдегі ең бақ ытты адамдар деп санай алады. Дегенмен, бә рі қ арапайым емес. Дизайн ойы одан ә рі дамып, бізге жаң а сыйлық тар ұ сыналы.
Тө ртінші. Ә рине, дизайнерлер шығ армашылық адамдар, сондық тан олар ө здері жасағ ан қ аріптегі сызық ша ө лшемдерінің айырмашылығ ы сияқ ты ұ сақ -тү йектерді қ адағ алап отыруғ а уақ ыттары жоқ.
|
|
|
Қ аріптерді жасау мен дамытуды ө з мойнына алғ ан ә уесқ ой дизайнерлердің ең ү лкен тілегі ешкімнің жалық тырып алмауын қ амтамасыз ету екені анық, ал олардың басты мә селесі шығ армашылық тұ лғ алардың ең кү тпеген жерлерде орналастырғ ан барлық «бү ргелерді» ұ стаң ыз.
Келтірілген абзац ү ш сө йлемнен тұ рады. Бірінші ұ сыныс ешқ андай қ арсылық туғ ызбайды. Тек бос орын емес, қ атты жартылай щең берді аралық қ ою керек екенін қ осуғ а болады, ө йткені бұ л сызық тарды тігінен туралайды.
Енді қ алғ ан екі ұ сынысқ а.
Екінші сө йлемде Гиленсон сызық шаны бос орындармен қ олдану тә сілдерінің бірін айтады. Тағ ы бір тә сіл-нү кте немесе ү тірден кейін де осы белгінің алдына бос орын қ ою керек. Алайда, бұ л мә селе осы уақ ытқ а дейін реттелмеген, яғ ни ортақ пікір жоқ. Тө менде талқ ылағ анды қ оспағ анда, барлық жағ дайларда бос орындарғ а сызық шаларды ә лі де қ осу керек деп ойлаймын деген.
Ү шінші сө йлемде Гиленсон былай деді: «... сызық ша 2-б. Бос орындар». Факт Гиленсон ө зінің анық тамалығ ын барлық жерде ыстық теру дә уірінде жазғ ан; бірақ бү гінде екі нү ктелік интервалды енгізу белгілі бір қ иындық тарды тудырады. Сондық тан мен ү шінші сө йлемді келесідей оқ уды ұ сынамын: «Қ алғ ан барлық жағ дайларда сызық ша ә деттегі бос орынмен ұ рылады».
Ү шінші тү рі - сызық ша. Жоғ арыда айтылғ андай, бұ л белгіні пайдалану керек сандар арасында «ден-ге» мағ ынасында, ө йткені бұ л таң балаудың ық шам тү рі. Бұ л белгіні газеттер мен журналдардағ ы толық қ анды сызық шаның орнына, егер олар ойланбастан, яғ ни орыс баспасының ерекшеліктерін ескерместен, қ олдану қ ажет емес, бірақ рұ қ са етілген, басылымның макети ә зірленген.
|
|
|
1 Бұ л мақ алада біз сызық шаның басқ а тү рін – минус белгісін қ арастырмаймыз.
2 Дефис белгісі қ иғ аш сызық қ олданылатын кейбір батыс баспагерлерінен айырмашылығ ы сандарды ғ ана емес, сө здерді де бө лгіш ретінде қ олданылады, содан кейін Майндағ ы Франкфурт бар.
Джордж Лорер IBM компаниясында жұ мыс істеп жү ргенде 12 таң балы UPC-A штрих-код жү йесін ә зірледі. Ол біз сияқ ты штрих-код сатушыларын қ олдайды, ол GS1-тің жоғ ары алымдарды алу арқ ылы нарық қ а кіруді шектейтінін ұ натпайды.
Халық аралық штрих-кодтар, штрих-код жә не штрих-кодтар туралы ақ параттың қ олжетімділігін арттыру ү шін ұ йымдастырылғ ан. Біз мұ ны ө з компанияларын білетін жә не штрих кодтарды ө з тілінде тиімді бағ амен ұ сынатын жергілікті филиалдар ұ йымдастыру арқ ылы жасаймыз.
1. Жү з жыл бұ рын дү кен мен бағ а кө рсеткішінде штрих-код болмағ ан. Аларман алғ ысы келген затын нұ сқ ау арқ ылы білдірген, а сатушы тауардың бағ асын заттың кө леміне қ арай анық тағ ан.
2. Штрих-кодты 1949 жылы университет аспиранты Дрексел Бернард Сильвер ойлап тапты. Оның айтуынша, оғ ан мұ ндай ой Морзе азбукасынан туыпты. Бірақ оның технологиясын ө неркә сіп дең гейінде қ олдану 1960 жылдары компьютер пайда болғ аннан кейін мү мкін болады.
3. Бірінші штрих-код пішіні доң ғ алақ тә різдес болды. Ұ зынша келген сызық тар ол кезде штрих-код нү ктелерінің сыртынан қ оршап тұ рды. Бұ л санау барысында сатушығ а қ ұ ралмен қ иындық тумас ү шін ә дейі ойластырылғ ан.
4. Ең алғ аш рет штрих-код арқ ылы сатып алынғ ан ө нім 1974 жылы 26 маусымда сатылды. Ол Wrigley JucyFruit деп аталатын сағ ыз тауары болды. Қ азіргі таң да сағ ыз Смитсон мұ ражайында сақ таулы тұ р.
5. Штрих-код дизайны міндетті тү рде ақ -қ ара тү сті болуы шарт емес. Кей дизайнерлер штрих-кодтың келбетін тү рлі нақ ышқ а келтіріп ә семдейді. Штрих-код дизайнын ө згерту барысында оның сенімділігі ескеріледі. Оғ ан тіпті «Barcode art», яғ ни штрих-код ө нері деген атау берілген.
6. Ә лемде сан алуан штрих-код тү рлері бар. Бірақ оларды негізгі екі бө лікке бө ліп қ арастыруғ а болады: бір ө лшемді жә не екі ө лшемді. Бір ө лшемді штрих-код бізге ү йреншікті жуан жә не жің ішке сызық тан тұ рады. Екі ө лшемді штрих-код нү ктеден жасалғ ан матрицалардан тұ рады. Олар белгілі бір жү йеге сү йеніп рет-ретімен орналасады. Екі ө лшемді штрих-кодты сканер арқ ылы ө ткізгенде біраз қ иындық туындайды. Оның артық шылығ ы 3х Кбайтқ а дейін ақ парат сақ тай алады.
|
|
|
7. Штрих-код тү рлі-тү сті болып та келетінін айттық. Microsoft компаниясы Microsoft Tag стандартын ойлап тапты. Ол жерде ақ парат тү рлі-тү сті штрих-кодта сақ талады. Егер сіз суреттегі нү ктелерді қ ағ аз бетіне тү сіретін болсаң ыз, ол белгілі бір мә лімет туралы айтып бере алады.
Штрихтар мен бос орындардан тұ ратын штрих-код бұ л сандар мен символдардың машинада оқ ылатын бейнесі. Бү гінгі таң да супермаркеттерде, шағ ын базарларда жә не басқ а дү кендерде сатылатын ө німдердің қ аптамасындағ ы жолақ тар кең таралғ ан штрих-кодтар. Штрих-код ә р тү рлі ені бар жолақ тар мен бос орындардан тұ рады, оларды оптикалық штрих-код сканерімен оқ уғ а болады.
12-сурет. Штрих-код компоненттері
① Quiet Zone (margin) - тыныш аймақ (шекара)
Тыныш аймақ -штрих-кодтың екі ұ шында орналасқ ан бос ө ріс. Штрих-кодтар арасындағ ы ең аз қ ашық тық (бір штрих-кодтың сыртқ ы жолағ ынан басқ а штрих-кодтың сыртқ ы жолағ ына дейінгі қ ашық тық )-2, 5 мм. егер тыныш аймақ тың ені жеткіліксіз болса, сканерге штрих-кодтарды оқ у қ иынғ а соғ ады.
Тыныш аймақ штрих-кодтың екі ұ шында орналасқ ан бос ө ріс. Штрих-кодтар арасынлағ ы ең аз қ ашық тық (бір штрих-кодтың сыртқ ы жолағ ынан басқ а штрих-кодтың сыртқ ы жолағ ына дейінгі қ ащық тық ) -2, 5 мм. егер тыныш аймақ тың ені жеткіліксіз болса, сканерге штрих-кодтарды оқ у киынғ а соғ ады.
② Start Character/Stop Character – бастапқ ы таң ба / тоқ тату белгісі.
Бастапқ ы таң ба мен тоқ тау белгісі сә йкесінше деректердің басы мен соң ын білдіретін таң балар. Таң балар штрих-код тү ріне байланысты ө згереді
③ Check Digit (Symbol check character) - бақ ылау цифры (символдың бақ ылау символы)
Тексеру цифры-кодталғ ан штрих-код деректерінің дұ рыстығ ын тексеруге арналғ ан сан
13-сурет. Штрих-код тү рлері
|
|
|
