Главная | Обратная связь | Поможем написать вашу работу!
МегаЛекции

Примечания




1. Маркс К. и Энгельс Ф. Сочинения, т. 21, с. 32. Ср. с. 141-143.

2. См. Piekarczyk S. Studia nad rozwojem struktury społ eczno-gospodarczej wczesno ś redniowiecznej Swecji. Warszawa, 1962, s. 21-31, 53, 136-142; Слаский К. Экономические отношения западных славян со Скандинавией и другими прибалтийскими землями в VI-XI веках. – " Скандинавский сборник", VI. Таллин, 1963, с. 63-64; Шасколъский И. П. К вопросу о периодизации истории Скандинавских стран. – " Скандинавский сборник", VIII. Таллин, 1964, с. 355-358.

3. См. Piekarczyk S. Op. cit., s. 21-38.

4. Tacitus, 44.

5. Некоторые исследователи переводят " Suionum civitates " – " государства свионов" (см., например, Weibull С. От det svenska ocli det danska rikets uppkomst. – " Historisk tidskrift fö r Skå neland", bd. 7, 1821, s. 304 f. ), но такое толкование нельзя признать правильным. Литературу об этом см. у Tunberg S. Gö tarnas rike. Uppsala – Stockholm [1940], s. 44.

6. Но существует также мнение, что свионами Тацит называет вообще все германские племена Скандинавии. См. Hellqvist E. Svensk etimologisk ordbok, bd. II. Lund [Malmo], 1957, s. 1123.

7. Procopios, II, 15.

8. Jordanes, 16-26. – О племенах по Иордану см.: Stensson J. V. De nordiska folknamnen hos Jordanes. – " Namn och bygd", 1917; Weibull L. Jordanes framstä llning av Scandza och dess folk, – VSLA, 1925; Hjä rne E. Vagi lluvius och Vatá. En historisk ortnamnsstudie. – " Namn och bygd", 1917.

9. Adamus, IV, 21-24.

10. См. Hellqvist E. Op. cit., bd. I, s. 458; Andersson Т. Svenska hä radsnamn. Akademisk avhandling [1965], s. 146-162. В противоположность этим исследователям С. Сёдерлинд полагает, что древнешведское kind- производное от латинского cent-, centuria и centena, а И. Сальгрен, – что оно образовано при помощи суффикса -iþ o из древнешведского kin, " щека" и означало " склон горы" (см. Sö derlind S. Hä radet. – HT, 1968, s. 114 f). Однако толкования С. Сёдерлинда и И. Сальгрена сомнительны (см. Andersson Т., Sö derlind S. Ortnamnselementet " kind". En debatt. – HT, 1969, s. 404-409). He будучи лингвистом, я все-таки в толковании слова kind присоединяюсь к Э. Хелльквисту и Т. Андерссону. То, что слово kind по-древнескандинавски означало именно " род, племя" явствует, между прочим, из скальдической поэзии IX в. В " Инглингаталъ" " Svia kind " явно означает " род, племя свеев". Inglingatal, 5: " þ as á rgjö rn / Jό ta dolgi / Sví a kind / of sό a skyldi".

11. См. Hafströ m G. Hered (Sverige). – KL, bd. 6, 1961, sp. 491.

12. См. Hellqvist E. Op. cit., bd. I, s. 458.

13. См. Sö derlind S. Op. cit., s. 167.

14. См. Hatt G. The Ownership of Cultivated Land. Det kgl. Videnskabernes Selskab. Historisk-filologiske Meddelser, 31, 6. Kø benhavn, 1939, s. 8 ff.

15. Hagen A. Studier i jernalderens gå rdssamfunn. Universitetets Oldsaksamlings Skrifter, bd. IV. Oslo, 1953, s. 180 ff.

16. Stenberger M. Det forntida Sverige. Stockholm, 1964, s. 455.

17. Ibid., s. 454, 457.

18. Ibid., s. 456.

19. Ibid., s. 462.

20. Ibid., s. 457.

21. Ibid., s. 455.

22. Ibid., s. 457.

23. Ibid., s. 459-462.

24. Ibid., s. 456, 465.

25. Ibid., s. 806.

26. Ibid., s. 577.

27. Ibid., s. 633.

28. Ibid., s. 635.

29. См.: Erixon S. Svenskt folkliv. Nå gra kapitel svensk folkiivsforskning med belysning av dess arbetsuppgifter och metoder. Stockholm, 1938, s. 103; Гуревич А. Я. Некоторые спорные вопросы социально-экономического развития средневековой Норвегии. – ВИ, 1959, № 2, с. 79 и сл.

30. Относительно поселения на Лилле, где обнаружены следы ремесленного металлургического производства и оживленных торговых связей с Западной Европой и балтийскими странами, среди исследователей разногласия: было ли оно деревней, или торгово-ремесленным поселением, или, наконец, " торговым домом" (handelshus) – см. Stenberger М. Ор. cit., s. 640.

31. Pieckarczyk S. Op. cit., s. 22, 158.

32. Ibid., s. 23.

33. Erixon S. Gå rden och familjen. Bidrag till belysning av storfamilissystemets fö rekomst i Sverige. – " Etnologiska studier tillä gnade Nils Edvard Hammarstedt". Fö reningen fö r svensk kulturhistoria, b. № 2. Stockholm, 1921, s. 203.

34. Rimbertus, XV.

35. Rimbertus, XVII.

36. См. Ruprecht A. Die Ausgehende Wikingerzeit im Lichte der Runeninschriften. " Palaestra". Untersuchungen aus der deutschen und englischen Philologie und Literaturgeschichte, Bd. 224. Gö thingen, 1958, S. 42 f.

37. Ö g 88, 90, 235; Sö 72, 139, 140; U 337; Vg 178.

38. Sö 292, 354; U 161, 167, 245, 325.

39. Piekarczyk S. Op. cit., s. 29.

40. См. Ruprecht A. Op. cit., S. 42.

41. Adamus, IV, 21: " In sola mulierum copula modum nesciunt. Quisque secundum facultatem suarum virium duas aut tres et amplius simul habet; divites et principes absque numero. Nam et filios ex tali coniunctione genitos habent legitimos".

42. Об эволюции форм семьи и брака см. Маркс К. и Энгельс Ф. Сочинения, т. 21, с. 51-72.

43. Piekarczyk S. Op. cit., s. 24.

44. Ibidem.

45. Ibid., s. 28-29.

46. Морган Л. Г. Древнее общество. Л., 1934, с. 316: " С учреждением рода возник первый основной порядок наследования, по которому имущество умершего делилось между его родичами".

47. Морган Л. Г. Указ. соч., с. 39, 316-328.

48. Piekarczyk S. Op. cit., s. 28.

49. Tacitus, 20: "... heredes tamen successoresque sui cuique liberi, et nullum testamentum, si liberi non sunt, proximus gradus in possessione fratres, patrui, avunculi... "

50. Rimbertus, X: " Ipse namque in haereditate sua non multo post Ecclesiam fabricavit... ".

51. Rimbertus, XXV: " Cui etiam Rex in praefato vico atrium unum ad oratorium dedit fabricandum: Dominus quoque Episcopus Presbytero ad habi tandum alterum cum domo emit... ".

52. U 29, 73, 130, 331, 332; Vg 4.

53. U 29: raþ u kaiRmuntr – ik·kaiR[l]a[uk·] maytumi þ a·finku. þ au·sun·aþ han·truknaþ i + in sun to: //siþ an: þ a + fikhu – – – " þ rik·ha –... þ insa·þ a·finku þ au [bar]n... in mar ain lifþ i·hun hit·//.. g[a]ha.. fik raknfastr·i·snutastaþ um þ a uarþ han tauþ r·auk·sun·siþ an·in·moþ ir//kuam + at sunar arfi·þ a·fik hun·airik·þ ar·uarþ hun tauþ ·þ ar kuam. gaiRlauk at arfi·inku//tutur sinar//þ urbiurn·skalt·ristirunar. (Пойми! Гермунд взял Герлёг в жены, когда она была девушкой. Потом у них родился сын, до того как он [Гермунд] утонул. И затем умер сын. Потом она вышла замуж за [Гу]дрика. Он [владел? ] этим [двором? ]. Потом у них родились дети. Но выжила одна-единственная девочка; ее звали Инга. Ее взял в жены Рагнфаст в Сноттста. Потом он умер и за ним – сын. И мать получила наследство после сына. Потом она вышла замуж за Эрика. Затем она умерла. Тогда Герлёг получила наследство после Инги, своей дочери. Торбьерн скальд вырезал руны). Из надписи явствует, что Инга как единственная наследница своего отца Гудрика получила двор Хиллершё. Затем она получила наследство после своего сына. Согласно U 331, это была деревня Сноттста, принадлежавшая ее мужу Рагнфасту. После смерти Инги ее мать Герлёг как единственная наследница Инги получила и двор Хиллершё и деревню Сноттста.

54. См. GL I, 20, VgL I Ä I, DL G 11.

55. U 114, 127, 130, 164, 165, 212 А, 261, 331; Sö 52, 145, 202, 367; Vg 4; Ö g 82; Ö l 37; NK, VI, s. 161 f.

56. U 127, 164, 165, 212 А и 261.

57. U 130: " ir þ isi bir·þ aiRa uþ al [a] uk at[a]rfi·finuþ arsun о ilkiastaþ um".

58. Sö 145: ": tuki: ati/: ruharfan/: krimuful: //ati: hafan/: iu: ata i: /uþ uli".

59. UL J 1: pr; VmL J 2: 3; SdmL 32 pr. См. также главу III.

60. Sö 367: " þ aiR otu: by: slaiþ a: bru + fraystain: hrulfR//oþ ru/toR þ iakna".

61. UL Ä 12; SdmL Ä 1: 1.

62. Ö l 37; Ö g 82; Sö 52, 202. Cp. Vg 4.

63. U 331.

64. Cp. UL J 1.

65. U 127, 164, 165, 212 А и 261.

66. U 209: " þ urtsain x kiarþ if x tiR irenmunt x sun sin aukaubti þ insa bu x auk x aflaþ i x austr x i karþ um".

67. См., например, UL J 1, а также главу III.

68. См. GL I 28: 3 и главу III.

69. Tacitus, 44: "... servo... nobilem... ingenuum... libertinum... ".

70. Rimbertus, XV: "... Quidam namque in terra ilia potens extitit... "; XVI, XXIV, XXVII, XXIV: " plebs"; XVI: " principes ac populi"; X: " Multi etiam apud eos captivi habebantur Christiani... ".

71. Piekarczyk S. Op. cit., s. 141.

72. Rimbertus, XVI: "... ibi multi essent negotiatores divites... ".

73. См. Rimbertus, XXV: "... Unde a Christianis edocti negotiatoribus, qui simul aderant" и Adamus, I, 62: " Ad quam stationem [scil. Birkam]... solent omnes Danorum vel Northmannorum itemque Sclavorum ac Semborum naves aliique Scitbiae populi pro diversis commerciorum necessitatibus sollempniter convenire... ". Cp. Stenberger M. Op. cit., s. 771; Rosen J. Svensk historia, d. I. Stockholm, 1962, s. 72.

74. Adamus, IV, 21.

75. Ö l 32: "... h[i]ø r[t]uar ain iarl ba ø 1ande [fans] ha[n] dø dde... ".

76. U 617: " x sun x hakunar x iarl".

77. L 1241: ": stalara: hakuna R: iarls".

78. S ö 136. Херс в Швеции упоминается также в " Книге о заселении Исландии" (Landh á mabok Islands. Einar Arnό rsson bjό til prentunar. Reykjavik, 1948, III: 9: " hersir í Swithiod" ). О херсах см. KL, bd. 6, sp. 512-513.

79. Sö 126 – Согласно Снорри Стурлусону (Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 18), gramr' ом называли хёвдинга (предводителя), который уплывал в набег.

80. Sö 338, U 112 В.

81. S6 338; U 330, 335.

82. Например, Ö g 81: " kuþ r karl" (добрый карл).

83. Например, U 235 и Ö g 4: " kuþ an bota" (добрый бонд); U 16 и Sö 213: " buta bastr" (лучший из бондов).

84. Термин бонд в рунических надписях и областных законах означает также: " муж", " глава семьи, дома", " хозяин" (раба, слуги).

85. Sö 42, U 11; Sm 18; U 168.

86. Возможно, что в эпоху викингов социальная структура шведского общества была сложнее, чем это отражают приведенные выше источники. Не исключено, что уже в то время существовали безземельные свободные – арендаторы-ландбу, хусманы и наймиты, упоминаемые в древнейших областных законах – Гуталаге и " Старшем" Вестъёталаге.

87. Piekarczyk S. Op. cit., s. 141 i nast.

88. См. СВ, 31, M., 1968, c. 49 и 57.

89. См.: Неусыхин А. И. Дофеодальный период как переходная стадия от родоплеменного строя к раннефеодальному (на материале истории Западной Европы раннего средневековья). ВИ, 1967, № 1, с. 76-77; Гуревич А. Я. Свободное крестьянство феодальной Норвегии. М., 1967, с. 18-20; он же. Проблемы генезиса феодализма в Западной Европе. М., 1970, с. 152-154; Корсунский А. Р. Образование раннефеодального государства в Западной Европе. М., 1963, с. 51.

90. Ленин В. И. Полное собрание сочинений, т. 39, с. 15.

91. Там же, с. 69.

92. См. Ленин В. И. Полное собрание сочинений, т. 6, с. 311, подстр. прим.

93. Там же, т. 39, с. 70; Маркс К. и Энгельс Ф. Сочинения, т. 21, с. 161 и 175.

94. Маркс К. и Энгельс Ф. Сочинения, т. 21, с. 155.

95. См.: Lex Bajuv., III, 1; Хазанов А. М. Военная демократия и эпоха классообразования. – ВИ, 1968, № 12, с. 92.

96. Ср. Утченко С. Л., Дьяконов И. М. Социальная стратификация древнего общества. – XIII Международный конгресс исторических наук. М., 1970, с. 4.

97. Между прочим, в упоминавшемся выше коллективном труде " История Швеции" шведское общество IX-XI вв. характеризуется как " раннеклассовое общество" (История Швеции, с. 62 и 72).

98. См.: Массон В. М. Социальные и экологические факторы в формировании раннеклассовых обществ. – Конференция " Возникновение раннеклассового общества". Тезисы докладов. М., 1973, с. 8-9. Утченко С. Л., Дьяконов И. М. Указ, соч., с. 18-19.

99. Неусыхин А. И. Указ., соч., с. 76-77.

100. Подробнее о положении рабов см. в главе IV.

101. Некоторые исследователи предполагают, что в эпоху викингов рабов в Швеции было столько же, сколько и свободных и, возможно, даже еще больше (см. Palme S. U. Stå nd och klasser i forna dagars Sverige. Stockholm, 1947, s. 43. ). Другие, напротив, считают, что рабов было мало (см. Erixon S. Svenskt folkliv, s. 83).

102. Данные топонимики свидетельствуют о существовании в Швеции поселении эстов, финнов, куров и ирландцев, по-видимому, рабского происхождения. См. Lindroth H. Esthisk hosä tning i Sverige under ä ldre tider, – " Ymer". Tidskrift utgiven av Svenska sä llskapet fö r antropologi och geografi, arg. 1916, h. 3, s. 197 ff.

103. См. Piekarczyk S. Op. cit., s. 72 i nast.

104. См. об этом главу V, а также статью: Ковалевский С. Д. Так называемое " Добровольное рабство" в раннесредневековой Швеции и его сущность. – СВ, 35. М., 1973.

105. Rimbertus, XVII: " …Et quia hic" [scil, in Birka] minus pauperes inveniuntur... vade ad Dorstadum... ibi indigentium multitude... ".

106. См. Piekarczyk S. Op. cit., s. 83.

107. Песнь о Риге, 12. – Старшая Эдда. Древнеисландские песни о богах и героях. М. -Л., 1963.

108. UL М 6: 4; VmL М 6: 4; SdmL M 20: 1.

109. UL В 9: pr; VmL В 8: pr.

110. Adamus, IV, 31: " In multis Northmanniae locis vel Suediae pastores pecudum sunt etiam nobilissimi homines, ritu patriarharum et labore manuum viventes".

111. Rimbertus, X: "... Quidam namque in terra ilia potens extitit... Tandem vix reperto consilio, in conspectu populi, qui in eadem villa manebat, eum attulit, et quae passus sit retulit... "

112. См. Arbman H., Stenberger M. Vikingar i vä sterled. Stockholm, 1935; Arbman H. Svear i ö sterviking. Stockholm, 1955; Гуревич А. Я. Походы викингов. М., 1966.

113. См. Ö g 155; Vg 184; Sö 160, 260, 338; U 112, 479, 611, 778 и 837.

114. Sö 9, 96, 105, 107, 108, 131, 173, 179, 254, 277, 279, 281, 287, 320, 335, U 439, 644, 654, 661, 778, 837, 1143; Ö g 145, 155; Brate E. Svenska runristarae. – Kungl. VHAAH, XXXIII, 3. Stockholm, 1925, s. 127.

115. Yngvars saga ví dfö rla jä mte ett bihang om Ingvarsinskrifterna. – Samfund til utgivolse af gammal nordisk litteratur, XXXIX. Kø benhavn, 1912.

116. О походе Ингвара см. Wessé n E. Om Ingvar vittfarne, en sö rmlä nsk vikingahö fding. – " Bidrag till Sö dermanlands ä ldre kulturhistoria", 30, 1937, s. 3 ff.

117. U 344, 611, 698, L 1049 = В 1101.

118. Sö 14, 137, 166, 217; U 260.

119. U 344: " in ulfr hafiR onklati·þ ru kialtakat þ it uas fursta þ is tusti ka – t... " (Но Ульв собирал в Англии дань трижды. Первой была, которую платил Тости).

120. Heimskringla, Haralds saga grá feldar, kap. 11: "... Tό sti hé t mað r í Sviþ jό ð, erennvar rí kastr ok gö fgastr í þ ví landi, þ eira er eigi baeri tignarnafn. Hann var inn mesti hermað r ok var lö ngum i hernað i; hann var kallað r Skö glar-Tosti". Cp. Tacitus, 1: " Reges ox nobilitate, duces ex virtute sumunt".

121. О кладах см. Rasmussen N. L. Vikingatidens skattefynd. En orientering. – NT, 1957.

122. Piekarczyck S. Op. cit., s. 34-38.

123. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 30: " Varu margir saekonungar, þ eir er ré ð u lið i miklu ok á ttu engi lö nd". Ср. Ó l á fs saga helga, kap. 4.

124. Только в одной надписи XI в. (из Смоланда) прямо сказано, что умерший был викингом. – Sm 10: " uikikr tyki" (викинг Туки).

125. U 209. Текст см. в прим. 66 на с. 80.

126. См. Гуревич А. Я. Богатство и дарение у скандинавов в раннем средневековье (некоторые нерешенные проблемы социальной структуры дофеодального общества). СВ, 31. М., 1968, с. 192 и сл.; он же. Проблемы генезиса феодализма в Западной Европе, с. 75-78.

127. VgL I J 5; VgL II J 13; Ö gL ES 2.

128. См., например, Weibull С. Op. cit.; Nerman B. Sveriges rikets uppkomst. Stockholm, 1941; Moberg O. Svenska rikets uppkomst. – " Fornvä nnen", 1944.

129. Ленин В. И. Полное собрание сочинений, т. 33, с. 9.

130. Маркс К. и Энгельс Ф. Сочинения, т. 21, с. 170.

131. Там же; с. 170-171.

133. Ленин, В. И. Полное собрание сочинений, т. 33, с. 9.

133. Маркс К. и Энгельс Ф. Сочинения, т. 21, с. 171.

134. Маркс К. и Энгельс Ф. Там же; Ленин В. И. Полное собрание сочинений, т. 33, с. 9.

135. Tacitus, 44: "... praeter viros armaque classibus valent... est apud illos et opibus honos, eoque unus imperitat, nullis iam excepti о nibus, non precario iure parendi ". – Слово ops, которое обычно переводят " богатство" (см., например, Welbull С. Op. cit., s. 303; Wü hrer К. Die schwedischen Landschaftsrechte und Tacitus' Germania. – ZSSR GA, 76, 1959, S, 8; Древние германцы. Сборник документов. М., 1937, с. 80), мы вслед за Й. Русейном (Rosé n J. Op. cit., s. 42) переводим " могущество, власть", так как такое его толкование прямо вытекает из содержания текста и, кроме того, Тацит ранее (cap. 5) подчеркивает пренебрежительное отношение германцев к богатству. О пренебрежительном отношении шведов к богатству сообщает также Адам Бременский. – Adamus, IV, 21: "... Omnia enim instrumenta vanae gloriae, hoc est aurum, argentum, sonipedes regios, pelles castorum vel marturum, quae nos ammiratione sui dementes faciunt, illi (scil. Sueones) pro nichilo ducunt".

136. См. Tacitus, 11, 12.

137. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 1, 15.

138. " Тинг всех свеев" (allra Sviaþ ing) упоминается в саге только один раз, но в настоящем времени, при описании Уппсалы и ее значения в общественной жизни свеев вообще. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 34: " Þ ar eru Uppsalir; þ ar er allra Sviaþ ing ".

139. См. Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 77, 80, 94; Magnus saga goð a, kap. 1.

140. Морган Л. Г. Указ. соч., с. 71.

141. Tunberg S. Studier rö rande Skandinaviens ä bdsta politiska indelning. Uppsala, 1911, s. 190.

142. Weibull C. Op. cit., s. 304 f.

143. Procopios, II, 15.

144. GS, kap. 1, 2.

145. Некоторые исследователи считают, что древнеанглийская поэма " Беовульф", в которой описывается борьба королей свеев (Sweou) с королями племени Gē atas, служит источником, доказывающим существование собственной королевской власти у ётов, так как они идентифицируют Gē atas с ётами (См. Stjerna К. Svear och gö tar under folkvandringstiden. " Svenska fornminnelsefö reningens tidskrift", 12, 1905; Nerman B. Det svenska rikets uppkomst. Stockholm, 1925; Tunberg S. Gö tarnas rike). Однако, как убедительно показали П. Фальбек и К. Вейбулль (Fahlbeck P. Den s. k. striden mellan svear och gö tar, dess karaktä r och verkliga orsaker. – HT, 1884; Weibull C. Op. cit., s. 165), под Gē atas " Беовульфа " скорее следует понимать племя ютов. По мнению У. Муберг, под Gē atas можно понимать и ютов, и ётов. (Moberg О. Op. cit., s. 165). Ясно, что " Беовульф" нельзя считать источником, доказывающим существование королевской власти у ётов.

146. Rimbertus, X, XXIII, XXVII.

147. Rimbertus, XVI, XXIII.

148. Rimbertus, VIII, XVI, XXIII. Ср. Annales Bertiniani, anno 839.

149. Rimbertus, XXVII.

150. King Alfred's Orosius, pt. 1. London, 1883, p. 20: "... Blecingaé g, ond Meore, ond Eowland, ond Gotland... þ as land hyrað to Sweon".

151. См. Weibull C. Op. cit., s. 350 ff.

152. В несомненно достоверном документе середины XI в. о разграничении между Швецией и Данией перечислены шесть представителей от шведских областей (Тиундаленда, Фьедрундаланда, Вестманланда, Эстеръётланда, Смоландов и Вестеръётланда) и шесть представителей от датских областей (Ютландии, Зеландии, Сконе и Халланда) (См. DS, № 16, SGL, bd. 1, s. 67). Очевидно, что ex silentio этого источника об остальных областях Швеции и Дании нельзя сделать вывод, что эти области не входили в их состав. – О достоверности цитированного документа см. Weibull С. Den ä ldsta grä nslä ggningen mellan Sverige och Danmark. – " Historisk tidskrift fö r Skaneland", bd. 7, 1921; Weibull L. Stockhooms blodbad och andra kritiska undersö kningar. Stockholm, 1965, s. 23.

153. Heimskringla, Haralds saga harfagra, kap. 13-17.

154. Heimskringla. Ó lá fs saga helga, kap. 137.

155. Rimbertus, X: "... Cognita itaque legatione eorum, ct cum suis de hujusmodi negotio pertractans fidelibus, omnium pari voto atque consensu dedit eis licentiam ibi manendi, et Evangelium Christi ibi praedicandi... "

156. Rimbertus, XXIV: " Nam Rex, congregatis primo principibus suis, de hac Patris nostri Legatione cum eis tractare coepit. Qui sortibus quaerendum statuerunt, quae super hoc deorum esset voluntas. Exeuntes igitur more ipsorum in campum, miserunt sortes, ceciditque sors, quod Dei voluntate religio Christiana ibi fundaretur".

157. Ibidem: " Denique cum dies placiti advemsset, quod in praedicto vico Birca habitum est, sicut ipsorum est consuetudo, praeconis voce Rex, quae esset eorum Legatio, intimari fecit populo. Quo illi audito, sicut erant antea errore confusi, diversa sentire et tumultuare coeperunt. Quibus ita perstrepentibus, consurgens unus, qui erat senior natu, in medio plebis dixit: " Audite me Rex et populi... " ".

158. Ibidem: " Hoc ergo ita perorante, omnis multitude poluli unanimis effecta, elegit, ut secum et Sacerdotes essent, et quae competebant mysteriis Christi, apud eos sine contradictions fierent. Rex itaque surgens a placito, statim cum misso Domini Episcopi direxit nuncium, mandans populi unanimitatem ad suam voluntatem conversam, sibique hoc per omnia placere, nec dum tamen se plenam licentiam ei concedere posse, donec in alio placito, quod erat in altera parte regni sui futurum, id ipsum populis ibi positis nunciaret... cum ecce placiti tempus advenit, et Rex praeconis voce legationem Domini Episcopi, atque omnia partiter, quae in priori placito dicta et acta fuerant, intimari fecit. Divina ergo providentia largiente, omnium corda ita adunata sunt, ut prioris placiti consensum cuncti laudarent... "

159. Принцип единогласия подчеркивается и в других главах жития. См. Rimbertus, XIII: " cum benevolentia et unanimitate omnium", XXV: " omnium unanima volunatate et consensu".

160. Описание этого случая см. в XV главе жития.

161. Rimbertus, XXIII: " Antea tamen hic, inquit, fuerunt Clerici, qui populari hic seditione, non Regio jussu ejecti sunt. Quapropter hanc Legationem vestram confirmare nec possum nec audeo, priusquam sortibus Deos nostros consulam, et populi quoque super hoc voluntatem interrogem... Sic quippe apud eos moris est, ut quodcunque negotium publicum magis in populi unanima voluntate, quam in Regia consistat potestate".

162. Rimbertus, XVI: " Per idem fere temporis accidit, ut etiam quidam Rex Sueonum nomine Anondus, ejectus regno suo apud Dannos exul fuerit".

163. Adamus, IV, 22: " Reges habent ex genere antiquo, quorum tamen vis in populi sentencia: quod in commune omnes laudaverint, ilium [scil. regem] confirmare oportet, nisi eius decretum pocius videatur, quod aliquando secuntur inviti. Itaque domi pares esse gaudent. In praelium euntes omnem praebent obedientiam regi, vel ei qui doctior ceteris a rege praefertur".

164. Adamus, IV, 21: "... consilio populorum communi, quod ab ipsis warh vocatur".

165. DS, № 1957, 1953, 1962: " placitum nostrum commune quod fit (fieri solet) annis singulis apud... in vere dictum varthing (vaerthing)".

166. Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 77.

167. VgL IV, 15: 1; Hervarar saga, kap. 20, s. 181.

168. Schü ck A. Skottkonung. – " Namn och bygd", 1956, s. 194 ff.; Ekbom C. A. Viennetiunde och hundaresindelning. Studier rö rande Sveriges ä ldsta politiska indelning. Lund, 1974, s. 177.

169. Hervarar saga, kap. 20, s. 181.

170. VgL IV, 15: 1.

171. SRS, t. II, p. 356: "... credidit Rex et baptizatus est, omnesque familiares et domestici ejus, univorsusque exercitus cum tola ejus familia".

172. Hervarar saga, kap. 20.

173. Adamus, II, 56: " Is subditos sibi populos ad christianitatem conuertere volens magno laboravit studio, ut templum ydolorum, quod in medio Sueoniae situni est, Ubsola destrueretur. Cuius intentionem pagani raetuentes, placitum cum rege suo tale constituisse dicuntur, ut, si ipse vellet esse christianus, optimam Sueoniae regionem, quam vellet, suo iuri teneret, in qua occlesiam et christianitatem constituens, nemini de populo vim recedendi a cultura deorum inferret, nisi qui sponte cuperet ad Christum converti. Huismodi rex placito gavisus, mox in occidentali Gothia, quae Danis proxima est vel Nortmannis, ecclesiam Deo sedemque fundavit episcopalem... ".

174. Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 80.

175. Schü ck A. Torgni lagmans strafftal på Uppsala tinget, – " Svenskt Tidskrift", 36. Uppsala, 1949, s. 690-695; Wessé n E. Lagman och lagsaga. – NT, 40. Stockholm, 1964, s. 76.

176. Гуревич А. Я. История и сага. М., 1972, с. 127-144.

177. Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 94: "... Skyldi Ó lá fr vera konungr yfir landi, með an hann lifð i. Hann skyldi ok halda frið ok saett við Nό regskonung ok svá við þ á menn alla, er í þ eiri rá ð agö rð hö fð u vafizt. Ö nundr skyldi ok konungr vera ok hafa þ at af landi, er semdist með þ eim feð gum, en vera skyldr til þ ess at fylgia þ á bό ndum, ef Ó lá fr konungr gerir nö kkura þ á hluti, er baendr vildi eigi þ ola honum... ".

178. VgL IV, 15: 2.

179. Adamus, IV, schol. 136: " Nuper autem rex Sueonum christianissimus Anunder, cum sacrificium gentis statutum nollct demonibus offere, depulsus a regno dicitur a cospectu consilii... ".

180. VgL IV, 15: 3; SdmL Add I: 2.

181. Hervarar saga, kap. 20, s. 181.

182. Hervarar saga, kap. 20, s. 182-183.

183. Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 77.

184. VgL I S I, R 1 pr 3: 2; þ 5: 2; VgL II H 1, 3, þ 33.

185. GS, kap. 2.

186. SRS, t. II, p. 352: "... Erant enim duodecim tribus in hac terra, per quorum magnates seu nobiles respublica sive leges antiques tum regebantur".

187. Ibidem: " Divina tiaque gratia inspirante majores natu ex his duodecim tribulus, indicto communi terrae placito decretum est, ut de unaquaque tribu eligerentur, qui fidejussores aliorum existerent in mysterio baptismi suscipiendo. Electi quippe sunt viri duodecim antiqiores et sapientiores ex his tribubus, hinc missi sunt ad virum Dei, ut cognita praedicationis veritate, consensu totius terrae ante virum Dei prolocutores existerent... ".

188. Полагают, что деление на трети было в Скандинавии древнейшим. Следы его в Швеции сохранились также в хераде Трёгд в Уппланде, в Даларна и на Готланде. О делении на трети в разных местах Скандинавии см. Tunberg S. Studier r ö rande Skandinavicns ä ldsta politiska indelning, s. 48 f., 135 ff.

189. U 212 В.

190. Ср. Andrae С. G. Kyrka och frä lse i Sverige under ä ldre medeltid. Uppsala, 1960, s. 69-70; Ljunggren K. G. Landman och homan i vikingatida kä llor. – ANF, 74, 1959, s. 131, not 1; Rosé n J. Op. cit., s. 132.

191. VgL IV, 14: 1, 2.

192. SGL, bd. 3, s. 6.

193. Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 78, 94.

194. VgL IV 15: 10

195. GL I, 61: 1.

196. Wessé n E. Lagman och lagsaga, s. 91.

197. VgL I R 3, VgL II R 3.

198. VgL IV 14: 11-16; Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 78.

199. Противоположного мнения придерживаются: Holmgren G. Taga och vrä ka konung. – " Fornvä nnen", 1937, s. 19-26 и Olivecrona K. Dö ma till konung. – HT, 1942, s. 412 ff.

200. Adamus, IV, 22. Cp. Tacitus. 7: " Reges ex nobilitate, duccs ex virtute sumunt".

201. См. KL, bd. 9, sp. 1.

202. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 10, 17.

203. Ynglingatal, 10, 20.

204. Hemskringla, Ynglinga saga, kap. 20, 21.

205. Heimsringla, Ó lá fs saga helga, kap. 94.

206. VgL I R 1; Vgl II R 1. – Некоторые исследователи полагают, что право" свеев выбирать и свергать королей возникло лишь в XII или даже в XIII в. (см. SLL, ser. 5, s. 118-119 и цитированную там литературу). Однако это мнение не обосновано. О древнем праве свеев выбирать короля писал еще Саксон Грамматик (Gesta danorum, ed. Holder, p. 420), а позднее Снорри Стурлусон (Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 94).

207. Подробнее о выборах короля см. главу V.

208. Ср. Hö fler О. Der Sakralcharakter des germanischen Kö nigtums. – " Vorträ ge und Forschungen". Lindau – Konstanz, 1956; Hafströ m G. Konge (Sverige). – KL, bd. 9, sp. 9. Противоположного мнения придерживается Пекарчик С. Сакральный характер королевской власти в Скандинавии и историческая действительность. – " Скандинавский сборник", X. Таллин, 1965. – Из источников явствует, что в дохристианскую эпоху вся общественная и частная жизнь древнешведских племен была тесно связана с языческой религией и магией (см. Procopios II 15; Rimbertus XXIII, XXIV, XXVII, Adamus, IV, 26, 27, schol. 133 128), Heimskringla Ó lá fs saga helga, kap. 7; ). Народные собрания, тинги, были центрами отправления языческих культов (см. Rimbertus, XVI, GS, kap 1, Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 77). Cp. Hafströ m G. Land och lag. – In: En bok om Mä larlandskapen. [S. l. ] 1953, s. 102 f., 105.

209. О значении Уппсалы, как религиозного центра древней Швеции см Adamus, IV, 26, 27 и Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap 77.

210. Ynglingatal, 11. Op. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 21.

211. Rimbertus, XXIII.

212. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 43.

213. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 11. Cp. kap. 8, 9, 10, 16. Любопытно, что это языческое представление о влиянии личности короля на урожай сохранялось еще в XIII в.! В хронике " Христианские короли Швеции" о короле Эрике Кнутссоне (1208-1216) сказано: " И он был урожайным королем, потому что пока он жил, во всем его государстве всегда были хорошие урожаи" (VgL IV 15: 17: "... ос war god þ aer. aar konongaer. fore þ y at. е. waru goð aar vm alt hans riki. maeð þ aen han liffð hi).

214. Ynglingatal, 5: " Hitt vá s furr / at fold ruð u / sverð berendr / sí num drό ttni, / ok landherr / af lí fs vö num / dreyrug vá pn / Domalda bar, / þ á s argjö rn / Jό ta dolgi / Sví a kind / of sό a skyldi". Cp. Historia Norwegiae, p. 98.

215. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 15: "... Á hans dö gum gerð ist í Sviþ jό ð sultr ok seyra. þ a efldu Sví ar blό t stό r at Uppsö lum. It fyrsta haust blό tuð u þ eir yxnum, ok batnað i ekki á rferð at heldr. En annat haust hό fu þ eir mannblό t, en á rferð var sö m eð a verri. En it þ rið ja haust kό mu Sví ar fjö llmennt til Uppsala, þ á er blό t skuldu vera. þ á á ttu hö fð ingjar rá ð agö rð sina, ok kom þ at á samt með þ eim, at hallaerit myndi standa af Dό malda, konungi þ eira, ok þ at með, at þ eir skuldu honum blό ta til á rs sé r ok veita honom atgö ngu ok drepa hann ok rjoð a stalla með blό ð i hans, ok svá gerð u þ eir... ".

216. Ibid., kap. 43: "... Ó lá fr konungr var lí till blό tmað r. þ at lí kadi Sví um ilia ok þ ό tti þ að an mundu standa hallaerit. Drό gu Sví ar þ á her saman, gerð u fö r at Ó lá fi konungi ό k toku hú s á honum ok brenndu hann inni ok gá fu hann Ó ð ni ok blό tu honum til á rs ser... ".

217. Rimbertus, XXIII; cp. Adamus, IV, 26: "... Colunt et deos ex hominibus factos, quos pro ingentibus factis immortalitate donant... ". О том, что скандинавы приносят жертвоприношения мертвым и героям, писал еще Прокопий (II, 15). Это опровергает существующее мнение, что представление об Одине и других скандинавских языческих богах, как о людях, обладавших сверхъестественными способностями, возникло якобы уже в христианское время.

218. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 17.

219. См. Wü hrer К. Op. cit., s. 21; de Vries J. Das Kö nigtum bei den Germanen. – " Saeculum", Bd. 7, H. 3. Mü nchen, 1956, S. 307.

220. Ynglingatal, 5.

221. Ibid., 8.

222. Ynglingatal, 12.

223. Rimbertus, XXVII.

224. Adamus, IV, 22.

225. По мнению К. И. Андрэ, выражение " praebent obedientiam " у Адама Бременского указывает на то, что участники похода – ледунга давали королю клятву верности (Andrae С. в. Op. cit., s. 71, not. 5). Однако это вовсе не вытекает из текста.

226. Tacitus, 44.

227. Полагают, что слово le þ unger происходит от lei ð gangr – " военный поход". См. Leidang. – KL, bd. 10, sp. 432 f., 450-451.

228. Cp. Andrae С. в. Op. cit., s. 64, 71.

229. L 1049 = В 1101: " [1] x brusi lit rita st..... = b = iR ahil[p] brur sin: in h-n uarþ tauþ r a taf / stalonti x [2] x þ ob / rusi furþ i lank lans abtiR brur sin... " О датировке надписи см. Ruprecht A. Op. cit., s. 162.

230. Cp. UL Kg 10: pr: " Nu biu þ aer kunungaer li þ ok leþ ung utt. biu þ aer utt roþ ok reþ... ".

231. U 16: "...: han: uas: buta: bastr: iruþ i: hakunar".

232. Upplands runinskrifter granskade och tolkade av E. Wessé n, d. I, h. 1. Uppsala, 1940, s. 19 и 26.

233. Rimbertus, XXVII: "... Gens enim queadam ab eis longe posita, vocata Chori, Sveonum principatui olim subjecta fuerat, sed jam tune diu erat, quod rebellando eis subjici dedinabantur... "

234. Ibidem: " …Quod audiens praedictus Rex Oleph populusque Sueonum, volentes sibi nomen acquirere, quod facere possent, quae Dani non fecerant, et quia sibi etiam antes subjecti fuerant, innumerabili congregato exercitu, illas adierunt partes... ".

235. Ibidem: "... nec dum tamen animi juvenum sedari poterant... armis se urbem et omnia quae haberent, vastaturos, ipsiosque captives abductoros, dicebant. Rex vero et principes saniori consilio dexteras ab eis accipientes, foedus inierunt, et thesauris innumerabilibus, atque obsidibus triginta sibi collatis, cum gaudio ad sua reversi sunt…".

236. Ibidem.: "... censum, quem antea solebamus vobis dare, persolvemus, et datis obsidibus, adhinc subjecti et obaudientes, sicuti antea fuimus, vestro imperio esse volumus... ".

237. См. Andrae C. G. Op. cit., s. 70, 252-253.

238. UL Kg 10 pr: "... han skal biuþ as a kyndil þ ingum... ".

239. Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 77.

240 Если верить Снорри Стурлусону, в ледунге Анунда-Якоба было 350 кораблей (Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 151). По предположительным расчетам, шведский ледунг в XIII в. насчитывал 280 кораблей и его экипаж достигал 28 тыс. человек (см. Hafströ m G. Ledung och marklandsindelning. Uppsala, 1949, s. 60-61). См. также главу V.

241. Adamus, IV, 22: " Populi Sueonum multi sunt, viribus et armis egregii, praeterea tam in equis quam in navibus iuxta optimi bellatores. Unde etiam sua potentia ceteras aquilonis gentes constringere videntur... "

242. Adamus, II, 28: " Tunc potentissimus rex Sueonum Hericus, exercitu innumerabili sicut harena maris collecto, Daniam invadit, et occurrit ei Suein... Malta utriumque bella navalia – sic enim ea gens confligere solet, copiae Danorum omnes obtritae, Hericus rex victor optinuit Daniam... ". См. также ibid. I, . 50; II, 37.

243. Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 80: "... Eirik Uppsalakonung Emundarson... hann han hafð i hvert sumar leið angr ú ti ok fό r til ý missa landa ok lagð i undir sik Finnland ok Kirjalaland, Eistland ok Kú rland ok við a um Austrlö nd... ".

244. Ibidem; "... En ef þ ú vilt vinna aftr undir þ ik rí ki þ au í Austrvegi, er fraendr þ í nir ok forellri hafa þ ar á tt, þ á viljum vé r allir fylgja þ é r þ ar til... ".

245. Повесть временных лет, ч. 1. М. -Л., 1950, стр. 18.

246. UL Kg H; HL Kg 7; VmL Kg 7: 3; SdmL Kg 10: 2-3.

247. U 922, 1011, 1016; Sö 72, 161.

248. U 348: " an ati bo i þ orsulmi ok i rolstam. – kibliþ ".

249. Andrae C. G. Op. cit., s. 69.

250. Подробнее об организации ледунга см. в главе V.

251. UL Kg 10 pr, VmL Kg 7 pr, SdmL Kg 10 pr.

252. UL Kg 11: 1, М 26: 10; SdmL Kg 11 pr, М 26: 10. Ср. HL Kg 9: 2 и Ö gL E 33: 1; 34. 253. См. Ö gL Dr 14: 6.

254. Маркс К. и Энгельс Ф., Сочинения, т. 21, с. 164.

255. Andrae C. G. Op. cit., s. 64-72, 252. Теория о возникновении организации результате сотрудничества короля с местными хёвдингами впервые была выдвинута на датском материале Э. Арупом (Arup E. Danmarks historie, bd. I. Kø benhavn, 1925, s. 138, 181, 187 и 243). Относительно возникновения норвежского лейданга сходные с Арупом и Андрэ взгляды высказал А. Я. Гуревич (Гуревич А. Я. Свободное крестьянство феодальной Норвегии, с. 176, 178).

256. Heimskringla, Ó lá fs saga helga, kap. 57.

257. Tacitus, 15: "... mos est civitatibus ultro ac viritim conferre principibus vel armentorum velfrugum, quod pro honore acceptum etiam necessitatibus subvenit... ".

258. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 8: "... Um alla Sví þ joð guldu menn Ó ð ni skatt, penning fyrir nef hvert, en hann skyldi verja land þ eira fyrir ό trið i ok blό ta þ eim til á rs".

259. Ibid., kap. 9, 10.

260. Ibid., kap. 31, 33, 39, 40.

261. GS, kap. 2.

262. U 614: "... þ a þ iR. kiaft·toku·a·kutlanti... ".

263. Heimskringla, Haralds saga há rfagra, kap. 13-17.

264. Ibid., Ó lá fs saga helga, kap. 137.

265. VgL II KV 8; HL Kg 11: 1; UL Kg 3; SdmL Kg 1; Ö gL Dr 14 pr.

266. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 10: "... Freyr reisti at Uppsö lum hof mikit ok setti þ ar hö fuð stað sinn, lagð i þ ar til allar skyldir sí nar, lö nd ok lausan eyri. þ a hό fst Uppsalaauð r ok hefir haldist ae sið an... ".

267. Rosé n J. Op. cit., s. 129.

268. См. Nerman B. Sveriges ä ldsta konungalä ngder. – " Fornvä nnen", 1917, s. 9-12.

269. Heimskringla, Ynglinga saga, kap. 33: "... Ö nundr konungr setti bú sí n í hvert stό rherað á Sviþ ioð ok fό r um allt landit at veizlum... ".

270. U 11.

271. Морган Л. Г. Указ. соч., с. 74, 87, 111, 125, 144, 146, 153, 161, 177, 182; Архив Маркса и Энгельса, т. IX, с. 144-145; Маркс К. и Энгельс Ф. Сочинения, т. 21, с. 164.

272. Маркс К. и Энгельс Ф. Сочинения, т. 21, с. 164-165.

Поделиться:





Воспользуйтесь поиском по сайту:



©2015 - 2024 megalektsii.ru Все авторские права принадлежат авторам лекционных материалов. Обратная связь с нами...