 |
Полиэндокринопатиялар. ТаҒамдану тӘртібініҢ бҰзылыстары. ҚысҚартылҒан сӨздер тізімі
|
|
|
|
ПОЛИЭНДОКРИНОПАТИЯЛАР
10. 1. Аутоиммунды полигландулярлы синдромдар
10. 1. 1. Аутоиммунды полигландулярлы синдромның 1 тү рі
10. 1. 2. Аутоиммунды полигландулярлы синдромның 2 тү рі
10. 2. Кө птеген эндокринді неоплазиялар синдромы
10. 2. 1. Кө птеген эндокринді неоплазиялар синдромының 1-тү рі
10. 2. 2. Кө птеген эндокринді неоплазиялар синдромының 2-тү рі
11 бө лім
ТАҒ АМДАНУ ТӘ РТІБІНІҢ БҰ ЗЫЛЫСТАРЫ
11. 1. Май тіні
11. 2. Семіздік жә не метаболикалық синдром
11. 3. Жү йкелік анорексия
Қ ЫСҚ АРТЫЛҒ АН СӨ ЗДЕР ТІЗІМІ
17-OHPg — 17-гидроксипрогестерон
5-ГИСҚ — 5-гидроксииндолсірке қ ышқ ылы
L-T4 — левотироксин
АБЕТС — аналық бездің ерте тозу синдромы
АГ — артериалдық гипертензия
АДГ — антидиурездік гормон
АИТ — аутоиммунды тиреоидит
АКТГ — адренокортикотропты гормон
АЛД — адренолейкодистрофия
АмИТ— амиодароиндуцирлеуші тиреотоксикоз
АПС — аутоиммунды полигландулярлы синдром
АХГ — адамның хорионды гонадотропині
БА — бел айналымы
БА — бө ксе айналымы
БГА — біріншілік гиперальдостеронизм
БГП — біріншілік гиперпаратиреоз
БҚ ЗТД — бү йрек ү сті безі қ ыртысты затының туа біткен дисфункциясы
БТЕС —бос тү рік ертшігі синдромы
НПХ (БХП) — бейтарап Хагедорн протамині
БҮ БЖ — бү йрек ү сті безінің жеткіліксіздігі
ВИП — вазобелсенді интенстинальды пептид
ВМҚ — ванилил-миндаль қ ышқ ылы
ГА — Грейвс ауруы
ГГБЕА — гипофиздің гормональды-белсенді емес аденомасы
ГК — глюкокортикоидтар
ГҚ Д — гестациялы қ антты диабет
ГОК — гиперосмолярлы кома
|
|
|
ГТБ — глюкозағ а толеранттылық тың бұ зылуы
ДКА — диабеттік кетоацидоз
ДМИ — дене массасының индексі
ДНЕ — диабеттік нейропатия
ДНФ — диабеттік нефропатия
ДР — диабеттік ретинопатия
ДТС — диабеттік табан синдромы
ДЭА — дегидроэпиандростерон
ДЭА-С — дегидроэпиандростерон-сульфат
Е2 — эстрадиол
ЕГА — екіншілік гиперальдостеронизм
ЕГП — екіншілік гиперпаратиреоз
ЖА — жү йкелік анорексия
ЖГБГ — жыныс гормондарымен байланысушы глобулин
ЖДҚ БҚ І — жоғ ары дифференциаланғ ан қ алқ анша бездің қ атерлі ісігі
ЖИАБ — жің ішке инелі аспирациялы биопсия
ИТФ — инсулинтә різді фактор
ЙТА — йодтапшылық аурулар
КА — Кушинг ауруы
КК — кетоацидоздық кома
КРГ — кортикотропин-рилизинг-гормон
КС — Кушинг синдромы
КТ — компьютерлі томография
Қ Б — қ алқ анша без
Қ БМО— қ алқ анша бездің медуллярлы обыры
Қ БҚ І— қ алқ анша бездің қ атерлі ісігі
Қ Д — қ антты диабет
Қ зД — қ антсыз диабет
Қ МБ — қ алқ анша маң ы бездері
Қ СРБ — қ ан сарысуы ренинінің белсенділігі
ЛГ — лютеиндеуші гормон
ЛПГ — липотропты гормон
МЙБГ — метайодбензилгуанидин
МРТ — магниттік-резонансты томография
МС — метаболикалық синдром
МСГ — меланоцитстимулдеуші гормон
МЭН — кө птеген эндокринді неоплазия синдромы
НБ — нан бірлігі
АБГ — ашқ арынғ а бұ зылғ ан гликемия
ОГТС — оральды глюкозотолерантты сынама
Ө Г — ө су гормоны
Ө Г-РГ —ө су гормонының рилизинг гормоны
ПАБС — поликистозды аналық без синдромы
ПОМК — проопиомеланокортин
ПТГ — паратгормон
ПТУ — пропилтиоурацил
рТ3 — реверсивті ү шйодтиронин
СБҮ БЖ — созылмалы бү йрек ү сті безінің жеткіліксіздігі
СБЖ — созылмалы бү йрек жеткіліксіздігі
СМП — сульфонилмочевина дә рілері
|
|
|
Т3 — трийодтиронин
Т4 — тироксин
ТБГ — тироксин-байлаушы глобулин
ТГ — туа біткен гипотиреоз
ТГ-Қ Д — тиреоглобулинге қ арсыденелер
ТПО — тиреоидты пероксидаза
ТТГ — тиреотропты гормон
ТТГр-Қ Д — ТТГ рецепторларына қ арсыденелер
ТТҚ ДТД — таблетка тү ріндегі қ ант дең гейін тө мендететін дә рілер
УДЗ — ультрадыбысты зерттеу
Ұ Б— ұ йқ ы безі
ФА — функциональды автономия
ФСГ — фолликулстимулдеуші гормон
ШСС — Шиен-Симмондс синдромы
ШФЖ — шумақ тық фильтрация жылдамдығ ы
ЭОП — эндокринді офтальмопатия
Алғ ы сө з
Эндокринология — гормондардың биосинтез ү рдісі мен ә сер ету механизмін, эндокринді аурулардың этиологиясын, патогенезін, клиникалық кө рінісін, сонымен қ атар басқ а да патологияларда кездесетін эндокринді жү йе бұ зылыстарын зерттейтін медицинаның саласы. Кең мағ ынада эндокринология ағ заның гуморальды интегративті жү йесі жө ніндегі ғ ылым болып табылады. Бұ л клиникалық жә не теориялық медицинаның қ арқ ынды дамып жатқ ан салаларының бірі. Медицина саласындағ ы ә рбір бесінші Нобель сыйлығ ының эндокринология саласындағ ы ең бектерге берілгендігі сө зсіз оны дә лелдейді.
Эндокринологиядағ ы қ абылданғ ан кейбір қ алыптар қ азіргі таң да жалпы биологиялық пә ндердің іргетасы ретінде, тіпті кү нделікті тә жірибеде қ олданыс таппағ аны белгілі. Алайда, соң ғ ы жарты ғ асырда клиникалық эндокринология саласындағ ы қ ол жеткізген зор жетістіктер ешкімде де кү мә н туғ ызбайды. Бұ дан жарты ғ асыр бұ рын науқ астарда эндокринологиялық сырқ аттың дамуы ү кім ретінде қ абылданса, қ азір ө мір бойғ ы емді қ ажет ететін емделмейтін сырқ аттардың ө зі заманауи емдеу ә дістері мен бақ ылаулар арқ асында науқ астарғ а толық қ ұ нды ө мір сү руге, ө зінің интеллектуальды жә не психологиялық ерекшеліктеріне сай мамандық таң дауғ а, тіпті ө з отбасын қ ұ рып, сау балаларының болу мү мкіндігіне ие болып отыр.
|
|
|
Қ азіргі таң да эндокринология негіздері жө нінде білімі жоқ дә рігер медицинаның қ ай саласында қ ызмет атқ арса да қ иындық тар туындауы сө зсіз. Бұ л эндокринопатиялардың эпидемиялық кең таралуына ғ ана байланысты емес, сонымен қ атар эндокринология курсындағ ы талданатын мә селелер дә стү рлі жеті эндокринді бездердің патологиясы шең берінен шығ ып кеткендігінде. Медицинаның барлық саласындағ ы дә рігерлер гормоналдық терапияны қ олданатыны сө зсіз, ал медицинаның кей пә ндеріне заманауи тұ рғ ыдан жақ ынырақ ү ң ілсең эндокринологияның жеке бір саласы екені анық.
Оқ улық ты жазу барысында авторлар И. М. Сеченов атындағ ы Москва Медициналық Академиясының эндокринология кафедрасындағ ы білім берудегі кө п жылдық тә жірибелерін қ олданды, ал оқ улық тың бірінші ө ң делген басылымы педагогикалық ү рдістің бес жылғ ы тә жірибесіне негізделген болатын. Сонымен қ атар, біз Ресейдің кө птеген жоғ арғ ы оқ у орындарынан келіп тү скен тілектер мен ескертулерді де ескердік.
Оқ улық тың екінші басылымының кө лемі біршама қ ысқ арды. Бұ л оқ ыту ү рдісін интенсификациялау қ ажеттігінен туындаса керек, себебі іс жү зінде байқ ағ анымыздай материалдың аса кө птігі студенттерге берілген уақ ыт аралығ ында талданатын мә селенің негізгі тұ стары нә тижелі мең герілмейді, ө йткені олардың ойы жан-жақ қ а шашырап маң ызы аз тұ старғ а кө бірек бө лінеді. Сол себепті, оқ улық тың бірінші басылымы қ айта ө ң деліп, оқ улық жаң адан жазылып шық ты. Тә жірибелік эндокринологиядағ ы клиникалық маң ызды мә селелерге кө бірек кө ң іл бө лінді. Басқ а пә ндерден алынғ ан кейбір тараулар тү гелдей қ ысқ артылды. Екінші рет басылғ ан оқ улық нақ ты тарамдалып, аргоитмделіп жә не сызбалар мен кестелер тү рінде берілген. Соң ғ ы бес жылда эндокринологияның кө птеген салаларына арналғ ан нұ сқ аулық тар мен монографиялар басылып шық ты, Интернет жү йесімен таралатын электрондық басылымдар ұ йымдастырылды. Сондық тан, жаң а оқ улық базалық курста эндокринология пә нін оқ итын студенттер мен ординаторлар ү шін нақ ты жә не пайдалы кітап болатынына сенімдіміз.
|
|
|
Жаң а оқ улық заман талабына сай динамикалы, қ ысқ а, ә рі ақ паратты жазылғ ан. Эндокринді ауруларды диагностикалау, емдеу, алдын алу ұ станымдары дә лелді медицинана ұ станымдары мен халық аралық клиникалық тә жірибе қ алыптарына негізделген.
Тү рлі бағ ыттардағ ы ғ ылыми-практикалық ә дебиеттермен жасалғ ан тә жірибелер, монографиялар жазуғ а қ арағ анда, іс жү зінде оқ улық жасаудың кү рделі міндет екендігіне кө з жеткізді.
Эндокринология толассыз ө ркендеуде, сондық тан кө птеген нұ сқ аулық тар мен оқ улық тар жарық кө рер алдында ескіріп жатады. Бірінші басылымның жарық қ а шық қ анынан бергі алты жыл біздің кейбір кө зқ арастарымызды тү бегейлі ө згертті. Дегенмен оқ улық ү немі жаң артуды талап етеді, пә ннің белгілі бір даму кезең ін кө рсетеді. Сол тұ рғ ыдан автор ө з ә ріптестері-эндокринология оқ ытушыларынан, дә рігерлер мен студенттерден ескертулер мен ұ сыныстарды ризашылық сезіммен қ абылдайды.
И. И. Дедов
Г. А. Мельниченко
В. В. Фадеев
2007ж наурыз.
1 БӨ ЛІМ
|
|
|
