 |
Эндокринді ауруларды диагностикалау
|
|
|
|
ЭНДОКРИНДІ АУРУЛАРДЫ ДИАГНОСТИКАЛАУ
МЕН ЕМДЕУДІҢ ЖАЛПЫ
Қ АҒ ИДАЛАРЫ
1. 1. ЭНДОКРИНДІ АУРУЛАРМЕН СЫРҚ АТТАНҒ АН НАУҚ АСТАРДЫ ЗЕРТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Эндокринді аурулармен сырқ аттанғ ан науқ астарды зерттеу ішкі аурулар тә жірибесіндегі қ абылданғ ан зерттеу жоспарларынан айтарлық тай айырмашылығ ы жоқ. Дегенмен, эндокринді бездер қ ызметінің бұ зылуы бірнеше, кейде кө птеген мү шелер мен жү йелердің зақ ымдалуымен ұ штасатынын есте ұ стағ ан жө н. Эндокринопатия диагноздарын қ оюдың басым кө пшілігі зертханалық жә не аспаптық ә дістермен растауды талап етуіне қ арамастан, анамнездік мә ліметтер мен физикалық зерттеу қ орытындылары маң ыздырақ болып табылады.
Эндокринопатия анамнездерінің жалпы ерекшеліктерінің ішінде ескеретін жә йт, қ антты диабет пен бірқ атар басқ а да ауруларды есептемегенде, эндокринді патологиялардың кө пшілігі жиі салыстырмалы жас кезде дамиды. Кө птеген эндокринді бездер қ ызметінің бұ зылуы кезінде дене массасы, сыртқ ы келбет, физикалық белсенділік пен жыныс қ ызметі ө згереді. Ә йелдерде жү ктілік пен босану фактісінің болуы жорамалды анамнез ретінде ауыр эндокринді патологияның бар екеніне кү мә н тудырады. Эндокринді сырқ ат жө нінде анамнез жинау барысында талқ ылануғ а тиіс маң ызды сұ рақ тар тө мендегі 1. 1 кестеде кө рсетілген.
Клиникалық тә жірибеде кең тарағ ан кө птеген ауруларда нақ ты диагноз қ оюда, отбасылық анамнездің маң ызы шектеулі деуге болады (қ антты диабеттің 2 типінен басқ а). Бұ л эндокринопатиялардың басым кө пшілігі тұ қ ым қ уалайтын аурулар емес, тұ қ ым қ уалауғ а бейім патологиялар болуына байланысты болса керек.
|
|
|
1. 1 кесте. Кө птеген эндокринді патологияларғ а тә н анамнез мә ліметтері
| Дене массасының тө мендеуі (жиі айқ ын) Дене массасының жоғ арылауы (сирек айқ ын) Сырт келбеті мен психикасының ө згеруі Менструальды циклдің бұ зылуы Бедеулік Либидоның тө мендеуі Эректильді дисфункция Галакторея Тер бө лінуінің бұ зылуы (тершең дік, терінің қ ұ рғ ақ тығ ы) Шаш ө судің бұ зылуы (гипертрихоз, шаштың кө п тү суі) Кардиомиопатия (ырғ ақ тың бұ зылуы, жү рек жеткіліксіздігі) Артериялық қ ан қ ысымының ө згеруі (гипотензия, гипертензия) Тамақ тану тә ртібінің бұ зылуы (анорексия, булимия) Бұ лшық еттік ә лсіздік Сү йектердің сынуы Ө судің тежелуі Эндокринді сырқ аттың отбасылық анамнезі |
Балалар эндокринологиясы тә жірибесінде тұ қ ым қ уалайтын аурулардың ү лестік салмағ ы айтарлық тай жоғ ары. Дегенмен, бірқ атар тұ қ ым қ уалайтын эндокринопатиялар, алғ аш рет ересек жаста да басталуы мү мкін (кө птеген эндокринді неоплазия синдромы). Кө птеген эндокринді аурулар кезінде науқ асты алғ аш қ арағ анның ө зінде жоғ ары дә лділікпен диагнозды қ оюғ а болады (1. 2 кесте).
1. 2 кесте. Науқ асты қ арау барысында диагнозы тү сінікті (анық ) аурулар
| Кушинг синдромы Акромегалия Грейвс ауруы (офтальмопатия болғ анда) Тернер синдромы Аддисон ауруы |
Кө птеген эндокринопатиялардың айқ ын клиникалық симптоматикасының науқ астың писхикалық ерекшеліктерімен бірігуі, дә рігерде диагностикалық концепцияның бірден, науқ асты алғ аш қ арағ анынан бастап қ алыптасуына септігін тигізеді жә не диагноз қ оюда маң ызды кейбір шағ ымдарды науқ астың ө зі айтпауына байланысты, дә рігер сұ растыруды белсенді тү рде жү ргізеді. Дегенмен, кейде тіпті тә жірибелі эндокринологтың алғ ашқ ы қ орытындысы гормональды зерттеу нә тижесі бойынша да дә лелденбейтін кездер болады (мысалы, гипотиреоз).
|
|
|
Эндокринді ауруларды диагностикалауда жіберілетін қ ателіктерді 4 топқ а бө луге болады:
1. Айқ ын клиникалық симптоматиканы елемеу. Жиі бұ л қ ателік
Кушинг синдромы мен акромегалия кезінде жіберіледі, себебі баяу дамитын клиникалық симптоматика жиі «жасқ а байланысты» ө згерістер немесе жеке дара симптомдар (артериялық гипертензия, семіздік, анемия), тіпті жеке аурулар ретінде қ абылданады.
2. Зертханалық зерттеу ә дістерінің маң ыздылығ ын асыра бағ алау.
Гормондар дең гейін «кез-келген жағ дайғ а» тексере салу, зертханалық мә ліметтерді абсолюттік диагностикалық маң ыздылық қ а ә келеді. Гормональды зерттеудің нә тижелерін талқ ылауда жиі жіберілетін қ ателіктердің кө зі материалды жинау ережелерін елемеу (консерванттарды, антикоагулянттарды жә не т. б. қ осу), сонымен қ атар гормональды зерттеу ә дістемесін сақ тамау болып табылады.
3. Аспаптық зерттеу ә дістерінің маң ыздылығ ын асыра бағ алау.
Жиі сырқ аттың клиникалық кө рінісін талдамай жә не қ ажетті гормондар дең гейін анық тамай, бү йрек ү сті бездері мен аналық бездердің УДЗ, бү йрек ү сті бездерінің жә не бастың компьютерлік немесе магнитті-резонансты томографиясын ө ткізу, сә йкес мү шелердің патологиясы жө нінде нақ ты емес қ орытынды жасауғ а негіз болып табылады. Сонымен қ атар, анатомиялық қ ұ рылымның орналасу тү рлері немесе қ алыптыдан сә л ғ ана ауытқ уы патологиялық ү рдіске тура кө рсеткіш болып, дамымағ ан жоқ сырқ аттың диагнозын қ оюғ а ә келеді.
|
|
|
4. Эндокриндік патологияны тапжылмай іздеу. Жиі зат алмасуында
конституциональды ерекшеліктері бар, астениялық белгілері, вегетативті жә не алиментарлы бұ зылыстары, дә рі дә рмектерді шектен тыс қ абылдайтын, невроздар мен тү рлі психикалық бұ зылыстары бар адамдарда эндокринді сырқ аттарды табандылық пен іздеу іске асады. Бұ л жағ дайды жү йесіз кө птеген гормональды жә не аспаптық зерттеулерді жү ргізу ушық тырады, мұ ндай науқ астардың кө пшілігінде, кейде негізгі сырқ атпен патогенетикалық байланыспайтын, клиникалық мә ні жоқ болмашы ауытқ улар анық талады.
|
|
|
