 |
Этиологиясы. Патогенезі. Эпидемиологиясы. Клиникалық көрінісі. Диагностикасы. Салыстырмалы диагностикасы
|
|
|
|
Этиологиясы
Гинекомастияның дамуына кө птеген аурулар мен сыртқ ы ортаның тү рткілері ә келуі мү мкін. Олардың ішіндегі маң ыздылары тө мендегі 6. 10кестеде кө рсетілген.
Патогенезі
Гинекомастияның патогенезінің астарында ер адам ағ засында шектен тыс абсолютті немесе салыстырмалы тү рде эстрогендердің артық болуы жатыр. Жаң а туылғ ан нә рестелердің гинекомастиясы қ ан арнасында айналымды жү рген плацентарлы эстроген ә серінен дамиды жә не сирек жағ дайда ғ ана ұ зақ сақ талады. Ал жасө спірімдік кезде дамитын гинекомастия тестостеронның эстрогенге конверсиясын қ амтамасыз ететін ароматаза белсенділігінің жоғ ары болуынан кө рініс береді.
6. 10 кесте. Гинекомастия себептері
| Физиологиялық гинекомастия | — Неонатальды — Пубертатты — Отбасылық — Идиопатиялық |
| Дә рілік препараттар | — Эстрогендер, антиандрогендер, тестостерон — Спиронолактон, ААФ-ингибиторлары, дигоксин, кальций антагонистері. — Алкилирлеуші агенттер. — Алкоголь, марихуана, героин, метадон. — Циметидин. — Кетоконазол, метронидазол, туберкулезге қ арсы дә рілік заттар. — Трициклдік антидепрессанттар, дофамин антагонистері, опиаттар, бензодиазепиндер. |
| Гипогонадизм | Біріншілік, екіншілік (6. 3 бө лімді қ араң ыз). |
| Ісіктер | — Эстроген- и андрогенпродуцирующие яичка и надпочечника — ХГ-ө ндіруші аталық без (эктопирленген герминома) |
| Эндокринді аурулар | — Тиреотоксикоз — Кушинг синдромы — Акромегалия |
| Жү йелік аурулар | — Бауыр циррозы —Созылмалы бү йрек шамасыздығ ы — АИТВ-инфекция |
| Тағ ы басқ алар | — Кеуде қ уысының жарақ аттары —Кеуде аймағ ындағ ы Herpes zoster —Семіздік |
|
|
|
Гинекомастия гипогонадизмнің барлық тү рлерінде дами береді. Туа біткен тү рлерінде бү йрек ү сті безі андрогендерінің шектен тыс ароматизациясы тестостеронның тежеуші ә серінің тапшылығ ынан немесе оның болмауынан дамиды. Екіншілік гипогонадизм мен гиперпролактинемия кезінде гинекомастия ө те сирек кө рініс береді.
Гинекомастия жиі созылмалы жү йелік аурулар кезінде дамиды. Бауыр циррозында эстроген мө лшері жыныс гормондарын байланыстырушы глобулин синтезінің артуы нә тижесінде андростендион ароматизациясының артық болуынан жоғ арылайды. Тиреотоксикоз кезінде гинекомастияның дамуына андрогендердің шеткі ароматизациясының кү шеюі себеп болуы мү мкін.
Эстрогенді дә рілер кө кірек безінің ө суін сө зсіз ынталандырады. Спиронолактон эстрадиол рецепторларының антагонисті бә секелесі болып табылатын канренонғ а метаболизденеді. Циметидин тек антиандрогенді ә сер кө рсетіп қ ана қ оймай, 2-гидроксилденген эстрадиол мө лшерін тө мендеді, ал ол ө з кезегінде алғ ашқ ысының мө лшерін 20%-ғ а арттырады. Басқ а препараттар тестостерон синтезінің ингибиторы (кетоконазол) ретінде ә сер етіп гипогонадизмді жә не Лейдиг жасушаларын зақ ымдап (цитостатиктер) гиперпролактинемияны шақ ырады (нейролептиктер).
Эпидемиологиясы
13–14 жас арасындағ ы дені сау жас ер балалардың 50–70%-да кө рініс береді (пубертатты гинекомастия). Жалпы алғ анда гинекомастияның 30 жастан кіші ер адамдар арасында таралуы 30 %, ал 45 жастан асқ ан ер адамдар арасында таралуы 50 %.
Клиникалық кө рінісі
|
|
|
Жаң а туылғ ан балаларда дамитын гинекомастия кө кірек бездерінің сә л ұ лғ аюымен кө рінеді. Бірқ атар жағ дайларда ұ зақ болатын гиперпролактинемияғ а байланысты сү т уызы секілді бө ліністер болады. Ә детте гинекомастия симптомсыз ө теді жә не кө кірек бездері ұ шының жоғ ары сезімталдығ ымен кө рінеді. Кө кірек безінің типті концентрлі ұ лғ аюы - оны қ оршағ ан шел май тінімен шектелген параареолалық тығ ыздалумен анық талады. 80 % жағ дайда гинекомастия екі жақ ты болып табылады. Кө кірек безінің бір жақ ты ұ лғ аюы ісіктік ү рдістің даму мү мкіндігін кө рсетеді. Эстроген жә не ХГ-ө ндіретін ісіктерге кө кірек безі кенет ұ лғ айып, ауыру жә не жаншу сезімімен ұ штасады.
Диагностикасы
1. Физикалық зерттеу: кө кірек бездерінің, аталық бездерінің пальпациясы, екіншілік жыныс белгілерінің дамуын бағ алау (гипогонадизм симптомдары), жү йелік сырқ аттардың клиникалық белгілерін анық тау. Сұ растыру барысында қ абылданғ ан дә рілік препараттар мен тағ амғ а биологиялық белсенді қ оспалар жө нінде, сонымен қ атар алкоголь мен наркотикалық заттар жө нінде ақ параттар жиналады.
2. Зертханалық зерттеулер: тестостерон, эстрадиол, ЛГ, ФСГ, пролактин, ГСПГ, ХГ, бауырлық трансаминазалар.
Кө кірек бездерінің УДЗ-сі шынайы жә не жалғ ан гинекомастияны ажыратуғ а, қ атерлі ісікті анық тауғ а кө мек береді. Аталық бездің УДЗ-сі ісіктік ү рдісті жоқ қ а шығ ару ү шін маң ызды.
Салыстырмалы диагностикасы
Кө кірек безінің қ атерлі ісіктері, жалғ ан гинекомастия, сонымен қ атар гинекомастияның себептері анық талады.
Емі
· Неонатальды жә не пубертатты гинекомастия арнайы емді қ ажет етпейді жә не ө здігінен жазылады.
· Патологиялық гинекомастия оны тудырғ ан тү рткіні жойғ аннан кейін ликвидациялануы мү мкін (дә рілік препаратты қ абылдауды тоқ тату, негізгі сырқ аттың компенсациясы жә не т. б).
|
|
|
· Айқ ын, тұ рақ ты сақ талатын гинекомастия косметикалық мә селелер мен кө кірек безі ұ штарының тітіркенуіне байланысты емді қ ажет етеді. Мұ ндай жағ дайда консервативті ем тиімсіз болғ андық тан (тамоксифен, кломифен, даназол) мастэктомия орындалады. Хирургиялық ем ә сіресе, Клайнфельтер синдромында кө кірек безінің қ атерлі ісігінің даму қ аупі ө те жоғ ары болғ андық тан ө те қ ажетті.
|
|
|
