 |
Ж.Ахліетов. Патологаялық анатомия
|
|
|
|
Ж. Ахліетов. Патологаялық анатомия
23 белім. Кә сіптік аурулар
^59
Нә тижесі. Ө кпедегі ірі силикоздың тү йіндер ьщырағ анда олар-дың орнында қ уыстар (каверналар) пайда болады. Осы қ уыстарғ а екіншілік инфекция тү скенде ө кпеде созылмалы қ абыну ошақ та-ры пайда болады. Пневмосклероз нә тижесінде бронхтар пішінсіз-деніп, бронхоэктаздар дамиды.
Кварц шандары қ анғ а ө тіп бү кіл организмге тарағ анда басқ а ағ заларда да силикозғ а тә н тү йіндер кө рінеді. Ө кпеде силикозғ а тә н ауыр ө згерістер кейде туберкулез ауруы қ осылады оны сили-котуберкулез деп атайды. Бү л жағ дайда ө кпедегі дә некер тіннің ө суі кү шейіп, қ аның ө кпеден ө туі қ иындайды, оң қ арынша ү лғ ая-ды, яғ ни ауруда ө кпелік жү рек белгілері дамиды. Демек бү л екі сырқ ат (силикоз бен туберкулез) бір-біріне кері эсер етеді, осығ ан байланысты аурудың халі кү рт нашарлап тез арада ө леді.
Силикоздың кеш силикоз деп аталатын тү рі жү мыс істейтін кісі осы зиянды кә сіпорыннан басқ а жү мысқ а ауысып кеткеннен соң, кейде жасына байланысты демалысқ а шық қ аннан кейін бірнеше жылдан соң дамиды. Оның ө те тез ауыр жағ дайда ө туінің себебі анық емес.
СИЛИКАТОЗДАР
Силикатоздар ә ртү рлі силикаттардьщ, яғ ни қ ү рамында байла-нысқ ан кремний қ остотығ ы бар кү рделі қ оспалардың (тальк, алюминий, темір жә не т. б. ) ә серінде дамиды. Ө кпедегі склероз қ ү бы-лысының кө лемі, мардымдылығ ы олардың қ ү рамындағ ы кремний қ остотығ ының мө лшеріне байланысты, бірақ та силикозғ а қ ара-ғ анда біраз жең ілірек ө теді. Силикатоздар ү шін фиброздың интер-стициалды (аралық ) тү рі тә н.
|
|
|
АСБЕСТОЗ
Асбестоз деп окпеге асбест шандарының тү суі нә тижесінде дамитын ө кпенің аралық (интерстициалды) фиброзын тү сінеді. Асбест ө ндірісте, тү рмыста ө те кең қ олданылады, ол мың нан артық бү йымдардың қ ү рамына кіреді. Асбестоздың қ ауіптілігі оның ө кпе рагіне соқ тыруында.
Патогенезі мен патологиялық анатомиясы. Асбест талшық та- ры кө бінесе бронхтарда кідіріп қ алып, оларды қ абындырады. Қ абы-ну кө бінесе созылмалы тү р алады. Сонымен қ атар асбестің майда бө лшектері ө кпе альвеоласына ө тіп, сол жерде " асбестік дене-шіктер" тү рінде анық талады. Олар негізінен жылтыр сары тү сті,
223-сурет. Ө кпедегі асбест денешіктері
(П. П. Движков бойынша)
кейде қ ара сү р тү сті ү штары жү мыр, ортасы бірнеше сегменттерге бө лінген, ү зындығ ы 15-150 нм, кө лденең і 1-5 нм таяқ шалар.
Ө кпеде екі тү рлі ө згерістер байқ алады. Асбестоздың ауыр турінде ө кпедегі ө згерістер диффузды фиброзданушы альвеолит кө рі-ністеріне жақ ын. Ө кпе тінінде жайлағ ан склероз, тіпті кө згенек тә різді (сотовидные) езгерістер кө рінеді. Склероз қ ү былысы ө те кү шті дамығ анда плевра астында 3-4 см-ге дейін қ алындағ ан, қ ара сү р тү ске боялғ ан, тыртық танғ ан ошақ тар пайда болады. Плевра қ алындап, кө кірек қ уысында ә ртү рлі жабыспалар пайда болады. Плевра астында кейде буллезді эмфизема ошақ тары кө рінеді. Микроскопией зерттегенде альвеола іргелерінің лимфоциттік жә не мак-рофаггьщ сің белер есебінен ө те қ алың дап кеткенін, кейде склероз нә тижесінде бү гіндей бү зылғ анын кореміз. Альвеола ішінде шаң -дармен толғ ан макрофагтар (конифагтар) табылады. Бронхиолалар қ абырғ асы да қ алындап, ол жерде де лимфоциттік сің белер пайда болады. Склероз қ ү былысьшьщ одан ә рі ө рістеуі карнификация жә не фиброателектаз пайда болуьша соқ тырады.
|
|
|
Асбестоздың жең іл тү рің де морфологиялық ө згерістер тек брон-хтың қ абынуымен, созылмалы катаралды бронхиттің дамуымен шектеледі. Бү л жағ дайда ө кпеде эмфизема, склероз ошақ тары, мононуклеарлық жасушалардан тү ратын сің белер ғ ана кө рінеді.
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
Айта кететін жайт, асбестоз диагнозын анық қ ою ү шің. ө кпедегі склероз ошақ тарында " асбестік дә нешіктерді" табу шарт (223-су-рет). Кейде асбестпен жү мыс істеген кісілердің қ ол-аяқ тарында «асбестік сү йелдерң пайда болады. Оларда тіпті қ ақ ырық қ ү ра-мында да «асбестік дә нешіктер» табылуы ық тимал, міне осы жағ дай-ларда асбестоз диагнозы даусыз деп есептелінеді. Ауру ө лімі ө кпелік жү рек нашарлығ ынан, пневмония, ө кпенің немесе плевраның қ атерлі ісіктерінен, асбестік туберкулезден болады.
МЕТАЛЛОКОНИОЗДАР
Металлокониоздар ә ртү рлі металл шандарының ө кпеге ү зақ уақ ыт ө сері нә тижесінде дамиды. Организмге металдың тек ө зінің немесе оның тотық тарының шандары, металл қ ү рамындағ ы басқ а минералдар, соньщ ішінде, кремний қ остотығ ы эсер етеді.
СВДЕРОЗ
Сидероз темір рудасын ө ндіретін шахтерлерде, темір қ ү ю цех-тарының жү мысшыларында, металдарды тазалайтын, шеге дайын-дайтын, электрмен дә некерлейтін кісілерде кездеседі.
Патологиялық анатомиясы. Ө кпенің сыртқ ы кө рінісі сидероз-дың тү ріне қ арап қ ап-қ ара (" қ ара сидероз" ) немесе сары қ оң ыр (" қ ызыл сидероз" ) болады. Ө кпені кесіп қ арағ анда ол тарғ ыл, сары қ оң ыр-қ ызыл тү сте корінеді. Кейде онда майда (кө лденең і 5-6 мм) қ ып-қ ызыл тү йіншектер табылайы, бү л жағ дайда ө кпе тү біріндегі лимфа тү йіндері де осындай рең ге боялады. Ө кпені микроскоппен қ арағ анда темір шаң дарының топталып қ алғ ан жерінде дамығ ан аралық склероз байқ алады. Ол негізінен бронхтар мен ірі қ ан та-мырларының тө ң ірегінде, бө ліктер аралығ ында, альвеола іргесінде кө рінеді. Сонымен қ атар шаң царды обып алғ ан макрофагтардың арасында ретсіз ө сіп кеткен дә некер тін талшық тарынан тү зілген майда тү йіншелер де бар.
|
|
|
Ө кпеге жиналып қ алғ ан шаң ның темірге тиісті екендігі ар-найы реакциялар арқ ылы (мысалы, Перлс реакциясымен) анық -талады.
|
|
|
