 |
Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия
|
|
|
|
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
22 белім. Тіс-жақ жуйесі жө не ауыз қ уысы...
тіс тастарының, ауыз қ уысындағ ы тіндердің зақ ыдануының жә йсіз тіс протездерінің, кариозды қ уыстардың, дө рі-дө рмектердің, гальванизмнің, авитаминоздың, созылмалы инфекциялардың ә серлерін келтіруге болады. Дегенмен осы кө п себептердің ең маң ыздысы болып иммунологиялық гө меостаздың бү зылуы сана-лады. Сенсибилизация жағ дайында иммунологиялық тепе-тендік бү зылып антигендер мен антиденелерден тү ратын иммундық ке-шен пародонт тіндеріне шө гіп, оларды зақ ымдайды, сө йтіп им-мундық қ абыну басталады. Иммундық кешен жергілікті тінге ци-топатиялық жә не лейкотоксиндік эсер етеді. Осы қ ү былыстың кө рінісі болып, пародонтта байқ алатын иммундық компетентті жа-сушалардан қ ү рылғ ан сің белер жә не иммунофлюоресцентті ө дістер арқ ылы анық талатын иммундық кешендер есептеледі. Тіпті пародонтиттің ақ ырғ ы кезең інде тістің босап тү суі трансплантат-тың кө шіп тү суіне сө йкес ү рдіс деп санауғ а болады.
Пародонтиттің патологиялық анатомиясында тіс маң айының қ ызыл еті ісінгені, тіс аймағ ындағ ы қ ызыл еттің қ алталануы жө не кө птеген нү кгелі қ ан қ ү йылуы, гиперплазия ү рдістері байқ алады. Қ абыну пародонттың жү мсақ тіндерінен басталып, онан ә рі жай-ылып, оның терең жатқ ан тіндеріне тарайды. Ауру кү шейіп дамы-ғ ан сайын тіс ү яшық тарының сү йектері сорылып бітеді. Бү л ө згеріс сү йектердің резорбциясы деп аталды. Ол 3 тү рге бө лінеді: 1) тегіс резорбция; 2) қ уысты резорбция; 3) лакунарлы резорбция.
|
|
|
Tic ү яшық тары сү йегінің сорылуы нә тижесінде остеопороз дамиды.
22. 4. АУЫЗ Қ УЫСЫНЫҢ ШЫРЫШТЫ Қ АБЫҒ ЫНДА,
АҒ ЗАЛАРЫНДА, ЖАҚ, БЕТ СҮ ЙЕКТЕРІНДЕ КЕЗДЕСЕТШ ІСІКТЕР ЖӘ НЕ ІСІКАЛДЫ Ө ЗГЕРІСТЕР
Tic, жақ, бет сү йектерінің жә не ауыз қ уысы ағ заларының ісіктері, ісікалды озгерістері БДҮ мә ліметтері бойынша адамда кездесетін ісіктердің 25% қ ү райды. Оларды мына топтарғ а белу қ абылданғ ан:
I. Ісікалды жө не ісіктерге ү қ сас ө згерістер: а) эпулистер; ә ) фиб-
розды дисплазия; б) эозинофидді гранулема; в) херувизм; г) лейкоп
лакия.
II. Tic тіндерінен ө сетін одонтогенді ісіктер: а) амелобластома
(адамантинома); ә ) одонтома; б) дентинома; в) цементомд;
г) одонтогенді кисталар.
III. Ауыз қ уысы ағ заларының тіске байланысты емес ісіктері:
1. Арнайы даму орны жоқ ісіктер. Эпителийден ө сетін: а) папиллома; ә ) кератоакантома; б) карциномалар. Мезенхима ө нім-дерінен осетін а) фиброма; ө ) хондрома; б) остеома; в) ангиома.
2. Жақ пен бет сү йектерінің ісіктері: а) остеобластокластома; ө ) остеома; б) остеоид-остеома; в) хондрома.
3. Сілекей бездеріне тә н ісіктер: а) аденомалар; ә ) мукоэпи-дермоидты ісік; б) ацинозды-жасушалы ісік; в) карциномалар.
Ауыз қ уысында ең жиі кездесетін ісікалды ү рдістеріне эпулистер жатады
Эпулис (" синонимы - эпулид) екі грек сө зінен қ ү ралғ ан: ері -ү сті; ulon - қ ызыл иек. Эпулис деп қ ызыл иек ү стінен томпайып ісік терізді ө скен ү рдісті атайды. Ол кө бінесе 30-40 жас шамасын-да ө сіп шығ ады жә не ә йелдерде жиілеу кездеседі. Ол қ ызыл иектің ү стінен ү ртқ а қ арай немесе тіл, жақ қ а қ арай томпайып ө седі. Рең і қ ызыл немесе қ оң ыр-қ ызыл тү сті, кейде ү сті жараланып, қ анап тү рғ аны кө рінеді.
|
|
|
Микроскоппен қ арағ аң ца эпулистің 2 тү рін ажыратады: 1) тал-шық ты (фиброзды); 2) қ ан тамырларына бай (ангиоматозды) эпулис.
|
|
|
217-сурет. Алыпжасушалы эпулис |
Талшық ты эпулис қ абынудан соң дамитын грануляциялы дә -некер тіннің ошақ ты ө сіп кетуімен сипатталатын қ ү былыс. Мик-роскоптық кө рінісінде жасушалар мен талшық тар арасында кө пте-
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
ген жаң адан пайда болғ ан қ ан тамырлар, ескі жө не жаң а қ ан қ ү йылу ошақ тары, гемосидериннің топталғ аны кө рінеді. Кейде бірен-са-ран альш жасушалар да кездесуі мү мкін.
Қ ан тамырларына бай эпулисті жеке тү рге бө ліп шығ арудың себебі — оның қ ү рамында капиллярлар ө те кө п болады.
Эпулистің ерекше бір тү рі есебінде алып жасушалы эпулис кара-лады. Ол талшық ты дө некер тін арасында кө пядролы алып жасу-шалардың кө птігімен сипатталады. Қ азіргі кезде бү л ө згерістерді остеобластокластомағ а яғ ни нағ ыз ісіктер қ атарьша жатқ ызады (217-. сурет).
Эпулистер ас шайнағ анда жарақ аттаң ып қ анайды, ауырады. Сол себептен оны хирургия жолымен альш тастайды, бірақ олар кейде қ айта ө седі.
Фиброзды дисплазияда тек жақ сү йектерінде (монооссалды тү рі) немесе бірнеше сү йектерде (полиоссалды тү рі) ақ немесе ақ шыл-сү р тү сті қ атты тү йіндер ө сіп кетеді. Соғ ан байланысты сү йектер қ исайып, пішінсізденіп, сьшады. Микроскогшен қ арағ анда жақ сү йектерінде дә некер тін талшық тары, фибробластар, жетілмеген сү йек тіндері мен остеобластардың кө бейіп топталғ аны кө рінеді, ал зақ ымданғ ан, сынғ ан сү йектердің орнында кө птеген қ уыстар байқ алады. Тү нғ ыш рет бү л сырқ атты зерттеп сипаттаган В. Р. Брайцев (1927) пен Лихтенштейн (1938). Бү л кө бінесе жастарда кездеседі. Кейде бү л ө згерістер басқ а сү йектерде де кө рінеді, со-нымен қ атар теріде мө лшерден тіс пигменттену, жыныс бездерінің мерзімінен бү рын жетілуі байқ алады (Олбрайт синдромы). Қ азіргі уақ ытта бү л сырқ аттың себебін гормондардың тепе-тендігінің бү зы-луына байланысты деп санайды.
|
|
|
Херувизм деп фиброзды дисплазияньщ бір тү рін атайды. Сы-рқ атта жоғ арыда айтып кеткен ө згерістердің нө тижесінде жақ сү йектерінің зақ ымданып, сынуынан кө птеген қ уыстар пайда болады. Херувизм сө билерде кездесетін сырқ ат. Морфологиялық ө згерістер кө бінесе астынғ ы жақ сү йектерінде болғ аны ү шін, ба-ланың бетінің тө менгі екі жағ ы херувимнің бетіндей томпайып тү рады.
Эозинофилді гранулема жақ пен бет сү йектерінің ошақ ты за-қ ымданып, олардың арасында ретикулярлы жә не эозинофилді жасушалардьщ кө бейіп ө сіп кетуімен сипатталады. Тү ң ғ ыш рет бү л сырқ атты орыс дә рігері Н. И. Таратынов (1913) самай сү йектерінде тапқ ан. Б. И. Мигунов эозинофилді гранулеманың жақ сү йекте-ріндегі морфологиялық ө згерістерін жазғ ан. Бү л сырқ ат кө бінесе ерлерде, жастарда кездеседі.
Рентгендік кө ріністе сү йектің зақ ымданып сорылғ аны, қ уыс-
|
|
|
