Ж.Лхметов. Патологиялық анатомия

Ж. Лхметов. Патологиялық анатомия

24 бө лім. Патоморфоз жә не емдеу патологиясы                                                           673

ө лген адаң цардың 1/3 осы аурудан ө лген. КСРО кезінде туберку-лезбен кү ресуге кө п қ аржы бө лініп, XX ғ асырдың 70-жылдары ту­беркулез ересек адамдар ө лімінің себебі ретінде 9-11 орынғ а ыгыс-тырылды. Ал, Қ азақ стаң ца тә уелсіздікгің алғ ашқ ы жылдарында (90-жылдар) халық тың тү рмыстық жағ дайының ө те тө мендеп кетуіне байланысты туберкулез саны кү рт ө се бастады, қ азіргі кезде (2000-жылдары) туберкулезге қ арсы кү рестің қ айта жолғ а қ ойылуына байланысты туберкулез саны тағ ыда тө мендей бастады. Мерез жө нінде де осындай мысалдар келтіруге болады. Сондық тан бү л ауруларды ә леуметтік аурулар деп атайды. АИВ-инфекциясының дү ние жү зінде кең тарала бастауы (оның ішінде Қ азақ станда да) наркоманиямен тығ ыз байланысты екені дә лелдеуді талап етпейтін ақ иқ ат.

Терапевтік патоморфоз емдеудегі жетістіктермен тікелей бай­ланысты, ол ә сіресе инфекциялық патология саласында айқ ын кө рінеді. Мысалы, кіндік сепсисі, отогендік сепсис, ірің ді остео­миелит, басқ а да ірің ді инфекциялар кү шті антибиотиктер ә серінде толық жазылып кетеді немесе созылмалы тү рге отеді. Созылмалы сепсистік эндокардитті антибиотиктермен емдегенде ауру инфекци-ядан емес созылмалы жү рек жетіспеушілігінен ө леді

Сонымен қ атар емдеуге байланысты дә рілерге тө зімді бакте-риялар пайда болды. Мысалы, дә ріге тө зімді микобактериялар штамптарының болуы туберкулезді емдеудегі ең қ иын мә селенің біріне айналды. Антибиотиктерді кө п қ олданғ ан жағ дайда микоз-дық (саң ырауқ ү лақ тық ) инфекциялар жиі пайда бола бастады, бү рын олар сирек кездесетін.

Жедел лейкоздарды гормондармен, антиметаболиттермен қ ар-қ ынды емдеу сү йек майының толығ ымен жойылуына (аплазиясы-на) соқ тыру мү мкін екендігі анық талды.

Осы кө рсетілген мысалдардың бә рі емдеуге байланысты па-томорфоздың мысалы бола алады. Терапевтік патоморфозбен бір қ атарда емдеуге байланысты дамитын емдеу патологиясы деген жаң а патология пайда болды.

Емдеу патологиясын ятрогендік патология деп атау қ алыптас-қ ан (iatros — дә рігер жә не genesis — келіп шығ у, туындау). Ятрогендік патология дә рігердің іс-ә рекетіне байланысты туындайтын пато­логия. Бірақ, ол тек дә рігердің қ ате ә рекетінің, емдеуінің нә тиже-сінде гана пайда болмайды, кө бінесе ол аурудың кейбір дө ріге сезімталдығ ының асып кетуіне немесе дә рілердің қ олайсыз ә сер-леріне байланысты. Ятрогендік сырқ аттар қ атарына аурудан сак-тандыру, диагностикалық шаралар, медициналық манипуляция-лар кезіндегі дү рыс жә не қ ате ә рекеттер нә тижесінде туындайтын

патологиялар да жатқ ызылады. Сондық тан ятрогендік патология-лар жылдан жылғ а артуда, оғ ан ө те кең кө зқ араспен қ арап оның санын шексіз кө бейту де, бү л патологияларды кө зге ілмеу де дү рыс болмас еді.

А. В. Смольянников, Н. К. Пермяков (1988) осы патологиялар­ды екі топқ а бө ліп қ арайды.

Бірінші топқ а ауру ө міріне ө лім қ аупі тө нгенде немесе ө те ауыр, мысалы ө тісіп кеткен қ атерлі ісігі бар науқ астарды ө лімнен қ ү тқ а-, рып қ алу ү шін, ең соң ғ ы мү мкіндіктерді пайдалану жағ дайындағ ы (операция отчаяния, терапия отчаяния) дамитын ятрогендік пато-логияны жатқ ызады. Бү л кезенде пайда болғ ан ятрогендік асқ ы-нуларды дә рігерлер арына артуга болмайды, олар негізгі сырқ ат-тьщ ауырлығ ымен байланысты.

Екінші топтагы ятрогендік сырқ аттарга дө рігерлердің іс- ө рекетіне, емдеуге, кейде диагностикалық қ ателерге байланысты дамитын нагыз ятрогендік сырқ аттар жатқ ызылады, олар жан-жақ -ты талдауды талап етеді. Себебі кейбір жш'дайларда, клиникалық -анатомиялық талдаудан кейін, ятрогендік патологиялар негізгі ауру есебінде тіркеледі. Мысалы, " наркоздық ө лім", " анафилактика-лық шок", операция кезінде ішкі ағ залардың жарақ аттануы, олар-дан қ ан кету, бү ғ ана асты венасын катетерлеу кезіндегі ауыр ас-қ ынулар жө не т. б.

Ятрогендік патологияның тү рлері ө те кө п, сондық тан біз кли­ника жағ дайында ауыр асқ ынуларғ а соқ тыратьш, танатогенездік маң ызы бар кейбір ятрогения тү рлерін ғ ана талдаймыз.