 |
Ятрогендік патологиялар. (п. Ф. Калитиевский авторлармен (1979) бойынша, ықшамдалган). Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
|
|
|
|
ЯТРОГЕНДІК ПАТОЛОГИЯЛАР
(П. Ф. Калитиевский авторлармен (1979) бойынша, ық шамдалган)
I. Еммен байланысты ятрогениялар:
A) дә рі-дә рмектік ятрогениялар; Б) хирургиялық ятрогениялар;
B) физикалық емдеу ә дісімен байланысты ятрогениялар.
II. Диагностикалық зерттеулермен байланысты ятрогениіиіар.
III. Аурудан сақ тандыру шараларымен, кө бінесе егумен бай
ланысты ятрогениялар жэне т. б.
Дө рі-дө рмектік ятрогениялардың дамуы кейбір дө рі-дә рмектердің қ олайсыз ә серінің немесе аурудың сол дө рілерге сезімталдығ ының артып кетуімен байланысты. Оның мысалы ретің це стероидтық асқ азан жараларын, мономициндік, пеницил- линдік, новокаиндық анафилактикалық шокты (дозасы қ алыпты болғ ан жағ дайда), антибиотиктермен емдегеннен кейін дамитын каң цидомикозды жө не басқ аларды жатқ ызуғ а болады.
43 — 437
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
Ә сіресе, дө рі-дө рмектерді қ ате қ олданғ анда немесе бір мезгідце бірнеше, кейде бір-біріне қ айшы дә рілермен емдегенде ө рістейтін ятрогендік асқ ынуларды анық таудың маң ызы зор.
Хирургиялық ятрогениялардың даму негізінен аурудың ауыр жағ дайымен, операциялық қ ауіп-қ атермен (риск) байланысты. Операция аймағ ында дамитын инфекция, мысалы: жатырдан тыс жү ктілікте жасалғ ан операциядан кейінгі перитонит; кейбір ағ за-лардың операция кезінде кездейсоқ жарақ аты, мысалы, 16 жас-тағ ы аурудың жемсауын алу кезінде a. thyroidea ima-ньщ кесіліп кетуі; нефрэктомия кезінде тө менгі қ уыс венаның жарақ аттануы; дұ рыс салынғ ан лигатураның шығ ып кетуі жө не т. б. осы ятроге-ниялардың мысалы бола алады.
|
|
|
Сирек жағ дайларда хирургиялық ятрогениялар операция тех-никасының, тактикасының дү рыс болмауына немесе анестезия-ның дү рыс жү ргізілмеуіне байланысты болады. Ауру ө ліп калган жағ дайда бү л ятрогениялар негізгі ауру деп қ аралуы мү мкін. Ят-рогениялардың бү л тү рлеріне анастомозды дү рыс салмау; ағ за ам-путациясының дең гейін дү рыс анық тамау (бү л жағ дайда екінші операцияны жасауғ а тура келеді); наркоздық заттарды дү рыс таң -дай алмау; наркозды мө лшерден тыс кө п беру; интубация кезінде кө мейді ауыр жарақ аттау; аборт кезінде жатырды тесіп алу; ка-тетеризацияғ а байланысты ауыр асқ ьшулар жө не т. б. кіреді.
Хирургиялық ятрогенияньщ ерекше тү ріне операция кезіндё ө ртү рлі хирургиялық аспаптарды, тампондарды, салфеткаларды (орамал) тастап кету жатады. Ү зындығ ы 25 см корнцанг аспабын тампонмен бірге қ ү рсақ қ уысында тастап кеткен жағ дайды кө ргенбіз. Қ ү рсақ куысында қ алган жү мсақ бө где затгар кейіншелік жабыспалық ү рдістің, жабыспалық (спаечная) аурудың дамуына соқ тырады.
Физикалық емдеу ә дісімен байланысқ ан ятрогенияларғ а сү т безінің қ атерлі ісігін сө улемен емдеу кезінде дамығ ан сү йек майы-ның аплазиясы (панмиелофтиз) жә не т. б. мысал болады.
Диагностикалық зерттеулермен байланысқ ан ятрогениялар. Қ азіргі кезде диагноз қ ою ү шін ө те кү рделі аспаптық зерттеулер жү ргізіледі. Осындай зерттеулер нө тижесінде ә ртү рлі асқ ынулар дамуы мү мкін. Оларга: пункциялық биопсия кезінде бауырдың, бү йректердің жарақ аттануы, осы ағ залардан қ ан кетулер; аспира-циялық биопсия (ФГДС) кезінде ө ң ештің, асқ азанның, ішектің тесіліп кетуі жө не т. б. жатады.
|
|
|
Аурудан сақ тандыру шараларымен, кө бінесе егумен, байланысты ятрогенияларга қ ызылшағ а қ арсы, қ ү тыруғ а қ арсы еккенде дамитын анафилактикалық шокты, сирек жағ дайда дамитын қ ү тыруды
24 белім. Патоморфоз жә не емдеу патологиясы 675
жатқ ызуғ а болады. Қ ү тыру белгілері алғ ашқ ы 10 кү н ішің де пайда болып, мида қ ү тыруғ а тө н менингоэнцефалит морфологиясы кө рінеді.
Ятрогендік сырқ аттарды, асқ ынуларды клиникалық -анатоми-ялық конференцияларда жан-жақ ты талдап барып, диагнозғ а кірпзеді, себебі жогарыда кө рсетілген патологиялардьщ кө бі емдеу шараларын жү ргізу барысында пайда болады, сондық тан дө рігерлер ө здершің жіберген қ ателіктері ү шін тек моралдық (кө бінесе, ө кімшілік) жауапкерілікке тартылады. Дегенмен де, қ оғ амның қ азіргі даму кезең інде дә рігерлер ө здерінің жіберген қ ателіктері ү шш (ө сіресе, ауру ө ліп қ алғ ан жағ дайда) сот алдында жауап беруі ық тимал немесе аурудың жақ ын-туыстары материалдық шығ ын-дарды тө леуді талап етуі мү мкін.
Дө рігерлік қ ателіктер патологоанатом тарапынан да жіберілуі мү мкін. Оның мысалына " биопсиялық ятрогенияны" (АВ. Смо-льянников, Н. КЛермяков, 1988) жатқ ызуғ а болады. Қ атерлі ісіктер гипердиагностикасы, ө сіресе цитостатиктермен жә не сө улемен емдеу жағ дайында кү тілмеген жағ дайларғ а, мысалы, ауру ө ліміне соқ тыруы ә бден мү мкін.
Сонымен ятрогендік патологияны медицинаның ең бір кү рделі саласы деп қ арау керек.
РЕАНИМАЦИЯЛЫҚ ПАТОЛОГИЯ
Ауру клиникада ауыр жағ дайга тү сіп қ алғ анда, клиникалық олім халшде ауруды емдеу, қ айта тірілту (реанимация) мақ сатын-да дө рігерлер тарапынан жедел емдеу шаралары жү ргізіледі. Осы реанимациялық шараларғ а байланысты дамитьш патологияны ре-анимациялық патология деп атайды (Я. Л. Рапопорт, 1966). Клини-калық ө лім жағ дайына тү скен адамдардың орташа 10-15% тірілтуге болады, оның тек 30%-ы қ алыпты ө мірге қ айтарылады, қ алғ анда-ры жақ ын кү ндерде немесе айларда оледі.
|
|
|
Реанимациялық патологияньщ дамуы осы шаралардың ө те ауыр жағ дайда жә не жедел тү рде корсетілуіне байланысты. Ауру ө ліп қ алғ ан жағ дайда, патолоанатомның алдында ауру неден ө дці, оз ауруының ауырлығ ынан ба, ө лде реанимациялық шаралар нә тижесінде ме деген қ иын сү рақ тү рады. Себебі, реанимациялық шаралардың жө не қ арқ ынды емдеу ө дістерінің ө зі де ауру ө ліміне соқ тыруы мү мкін екендігі белгілі. Сондық тан реанимациялық патология білу дө рігерлер ү шін ө те маң ызды.
Осы тарауды жазуды біз белгілі ғ алым Н. К. Пермяковтың мо-нографиялық жү мыстарын (1979, 1985) негізге аддық.
|
|
|
