I.Нутукъ фаалиетининъ алышкъанлыкъларыны инкишаф эттирюв
| Окъув материалынынъ
теркиби
| Талебелернинъ
умумтасиль севиелерине
девлет талаплары
| | 1. Динълев ве анълав(аудирлев)
Метинни дикъкъатнен динълемек ве анъламакъ (диалог я да монолог метинини оджа, талебелер окъуйлар я да магнитофондан динълейлер).
Ресимни ве метинни я да метин парчасыны нисбетлештирюв.
Ким ве не акъкъында икяе этильгенини анълап айырмакъ, баш къараманны айырмакъ. Янъы сёзлерни фаркълап, оларнынъ манасы акъкъында сорамагъа бильмек.
Окъув вазифелеринен я да оюн, мешгъулиет вазифелеринен багълы анълатмаларны динълеген сонъ анълаябилюв.
Теляффуз этмек ичюн огренильген сеслер эсасында сёзлерни фонетик хусусиетлерине коре группаларгъа айырмагъа бильмек. Янълыш айтылгъан сёзлерни фаркъламагъа бильмек.
Эшиткен метинге я да парчагъа ад къоймагъа бильмек.
| Талебе:
эшиткен метинни идракъ эте ве анълай, ичинде таныш олмагъан сёзлерни тапып, манасыны сорап бильмеге биле;
суаллерге джевап бере;
динълеген метинни я да эсер парчасыны ресимнен келиштире, берильген ресимлер сырасында эшиткен метинге келишкенини айыра;
анълатмаларны динълеп анълай ве ишнинъ насыл япыладжагъыны айта;
къырымтатар тилининъ хусусий сеслерини айдынтеляффуз эте;
эшиткен сёзлерни бельгиленген аляметлерге коре группаларгъа айыра;
янълыш айтылгъан сёзлерни фаркълай;
метин я да окъулгъан парчагъа мевзусына келишкен серлева къоя.
| | 2.Лакъырды алышкъанлыкъларыны инкишаф эттирюв.
Субет этюв (диалог). Икяе этюв (монолог).
а)Орфоэпия беджерикликлерини мукеммеллештирюв ве инкишаф эттирюв.
Сес, эджа, ургъу, созукъ сес, тутукъ сес терминлеринен таныштырув.
- Ы-И сеслерини догъру теляффуз этмек.
- О-ö сеслерини догъру теляффуз этюв, индже ве къалын созукълар термининен таныштырмакъ.
-У-ÿ сеслерини догъру теляффуз этмек ве бири-биринден айырмакъ.
- Къ сесини догъру теляффуз этмек ве к-х-къ сеслерини бири-биринден айырмакъ.
- Гъ сесини догъру теляффуз этмек ве г-гъ сеслерини бири-биринден айырмакъ.
- Дж сесини догъру теляффуз этмек ве дж-ж сеслерини бири-биринден айырмакъ.
- Нъ сесини догъру теляффуз этмек ве н-нъ сеслерини бири-биринден айырмакъ.
- В сесинден сонъ ве эвель кельген сеслерни теляффуз этюв хусусиетлерини анълап догъру теляффуз этмек.
- Л сесини нъ ве н сеслерден сонъ кельгенде догъру теляффуз этмек.
Рус тилинен тенъештирип ургъуны догъру къоймагъа бильмек.
б)Грамматик беджерикликлерни мукеммеллештирюв ве инкишаф эттирюв.
Джумле, нокъта, суаль ишарети, нида ишарети термимлеринен таныштырув.
Бу, шу, о, ана о, олар киби замирлерни ве оларнынъ шекиллерини (онынъ, онъа, манъа, санъа, мени, сени, меннен, онынънен) къулланмагъа огретмек (терминлер берильмей).
Огюнде, артында, янында, ичинде, этрафында, якъында, тюбюнде сёзлерини чешит шекиллерде къулланмагъа огретмек.
Исимлерни чешит шекиллерде къулланув беджерикликлерини мукеммеллештирмек. Исимлерни келишлерде тюрлендирип къулланмакъ (терминлер берильмей).
Фииллерни чешит шахысларда ве чешит заманларда, мусбет ве менфий шекильде къулланмакь.
Сайыларны манасына коре догъру къулланувны мукеммеллештирмек.
Сыфатларны чешит дереджеде къулланмакъ.
-Лы, -ли, -лу, -лю ялгъамаларынен сыфат япмакъ ве нутукъта къулланмакъ (къарлы, кирли, тузлу, джанкойлю): -сыз, -сиз, -суз, -сюз ялгъамаларынен сыфатлар япмакъ ве нутукъта къулланмакъ (урбасыз, этсиз, тузсуз, чёльсюз).
| Талебе:
окъулгъан метинни я да парчаны сёзме-сёз айта;
эзбердеп тезайтымлар, сайылар, шиирлер, текерлемелер, тапмаджалар айа, масал мундериджесине коре иджра эте;
оюн къаиделерини анълатмагъа биле;
берильген нумюнеге эсасланып икяе эте:
масал саналаштырмасында иштирак эткенде субет этмеге биле;
оджа берген суаллерге догъру джевап къайтара;
метинде ким ве не акъкъында айтылгъаныны икяе эте;
окъулгъан я да эшиткен метинни къыскъадан икяе эте;
ресим мундериджеси боюнджа икяе этмеге биле;
озю, аркъадашы, аилеси, анасы, бабасы, эви, сокъагъы акъкъында икяе эте;
сыныфта, мектепте: не вакъыт, къайда, насыл бармакъ мумкюн олгъаны акъкъында малюмат алмакъ макъсадынен субетке къошула;
саатни сорамакъ макъсадынен субетке къошулмагъа биле (саат къач? саат къачта? саат къачкъа?);
субет вакъытында ифаде васталарынен истек, айрет, теклиф, кедер, севинч дуйгъуларыны бильдире;
бир-де-бир керегини истемеге, къандырып айтмагъа биле (мен ресим япмагъа истейим, манъа боя керек);
оджа берген суаллерге джевап къайтара;
3-4 къаршылыкълы лакъырдынен субет эте:
окъугъаныны сёзме-сёз ве къыскъартырып айта;
буюклерге, акъранларгъа ве озюнден кучюкке мураджаат этмеге биле;
ресим боюнджа, берильген суаллерге эсасланып, берильген мевзуда сёз бирикмелери ве джумлелер тизе;
4-5 джумледен тюзгюн лакъырды тизе;
Талебелер:
бири-бирине истекнен, суальнен мураджаат этмеге; афу сорамагъа, тешеккюр бильдирмеге; муляйим незакетли сёзлер къулланмагъа билелер.
| | 3. Окъув
Къырымтатар элифбесинен таныштырув, рус элифбесинен тенъештирюв. Эки элифбеде фаркъы олгъан арифлерни айырмакъ. Язылышы бир олып, сеслеринде фаркъы олгъан арифлернен таныштырмакъ;
- Э-е арифлернинъ сесленювини анълатмакъ ве сёзлер окъумакъ;
- У-ю арифлернен эджалар, сёзлер окъумакъ, теляффузда фаркъыны анъламакъ:
- О-ё арифлеринен эджалар, сёзлер окъумакъ, теляфузда фаркъларыны анъламакъ;
- Ы-и арифлеринен эджалар, сёзлер окъумакъ, догъру теляффуз этмек;
- Я, ё, ю, е арифлери эки И + созукъ сес бильдирген алларда эджалар, сёзлер окъумакъ (ельнен, сание, ястыкъ, ёл, юзюм);
- Ъ къаттылыкъ ишаретининъ айырыджы эмиетини анълап сёзлер окъумакъ;
- К-къ арифлерини догъру окъумакъ ве теляффузда фаркъыны айырмакъ;
- Г-гъ арифлерини догъру окъумакъ ве теляффузда фаркъыны айырмакъ;
- Дж-ж арифлеринен эджалар, сёзлерни догъру окъумакъ, теляффузда фаркъыны анъламакъ;
- Н-нъ арифлеринен эджалар, сёзлерни догъру окъумакъ ве теляффуз этмек.
Окъув ве окъуганыны анълав беджерикликлигини инкишаф эттирюв.
| Талебе:
толу сёзлерни догъру, айдын, анълап окъуй; узун, къыйын сёзлерни эджалап окъуй;
окъугъан вакъытта сёзлерни догъру айта, ургъуларны догъру къоя;
огренильген арифлернен сёзлерни догъру окъуй;
къырымтатар тилининъ сеслерини догъру теляффуз эте;
мундериджеси анълайышлы олгъан къыскъа метинлерни окъуй;
джумленинъ сонъунда тургъан токътав ишаретине коре (икяе, суаль, нида) метинни ифадели окъуй;
сеснен джумленинъ сонъуны, виргюль олгъан ерини бильдире;
эджалар, сёзлер, сёз бирикмелерини, джумлелерни окъуй;
шиир, тезайтым, аталар сёзлери, тапмаджалар, мундериджеси саде олгъан икяелер, тасвирий икяелер, халкъ масаллары, балаларнынъ бильгисини кенишлеткен метинлер, буюклернинъ яшайышыны ве ишини косьтерген, къырымтатар халкъ адетлери, айванлар ве осюмликлер дюньясынен таныштыргъан, табиаткъа, Ватангъа севги дуйгъулары ашлагъан, догърулыкъ, намус, мераметлик, эмексеверлик дуйгъуларыны тербиелеген метинлерни окъуй.
| | 4. Язув
Рус тили дерслеринде менимсенильген язув алышкъанлыкъларыны пекитмек.
Къырымтатар тилинде фаркъы олгъан арифлерни язмакъ (къ, гъ, нъ, дж).
Тахтадан, дерсликтен метинлерни догъру язып алмагъа, сёзлерни, джумлелерни, къыскъа метинлерни диктант алтында язмагъа огретмек.
Мустакъиль уйдурылгъан джумлелер язмагъа, ресим тюбюнде язысыны язмагъа, аркъадашларынен бераберликте тизильген къыскъа метнлерни язмагъа огретмек.
| Талебе:
огренильген арифлернен 25-30 сёз язып алмагъа, диктант алтында ве мустакъиль оларакъ 15 сёз яза биле;
берильген сёзлерден джумле тизе;
берильген ресимге джумле тизе биле;
кочюрип язувда джумленинъ сонъунда токътав ишаретини къоя;
джумлени суаллернен кенишлете;
оджа теклиф эткен мевзуда сёзлер тапып яза биле;
|
Воспользуйтесь поиском по сайту:
|
