II.Тиль ве тиль беджериклиги. Имля
| Окъув материалынынъ
теркиби
| Талебелернинъ
умумтасиль севиелерине
девлет талаплары
| | 2. Сеслер ве арифлер(3 саат)
Нутукъ сеслери. Языда сеслерни арифлернен бельгилев.
Къырымтатар элифбеси.
Созукъ сеслер ве оларны арифлернен бельгилев. Эджа. Ургъу (терминлерни менимсев). Къырымтатар ве рус тиллеринде ургъу хусусиетлерининъ фаркъынен таныштырув. Къырымтатар тилинде ургъу чокъусы алларда сёзнинъ сонъки эджасына тюше, рус сёзлеринде исе чешит эджаларгъа тюше: терек – дерево, китап – книга, савут – посуда, къопкъа – ведро. Тутукъ сеслер ве оларны арифлернен бельгилев. Йымшакълыкъ ве къаттылыкъ ишарети олгъан сёзлерни теляффуз этмек ве язмакъ. Имля лугъатынен таныштырув. Язылгъан сёзлерни тешкермек ичюн лугъаттан файдаланмагъа билюв.
| Талебе:
къырымтатар тилининъ арифлерини биле;
элифбе сырасындан файдаланып огретюв, индже ве къалын созукъ сеслерни айыра;
языда –я, -е, ю, -е арифлерини догъру ишлетмеге биле;
къырымтатар тилинде сёзлернинъ ургъусыны догъру къоймагъа биле;
сагъыр ве янъгъыравукъ тутукъ сеслерни биле;
къырымтатар тили теляффузынынъ къаиделерини биле;
г-гъ сеслерини догъру теляффуз эте ве арифлерни бельгилей; Къ, Нъ, Дж сеслерини догъру теляффуз эте ве арифлернен бельгилей; Ж, Ш сеслерини рус тили къаиделеринен тенъештирип догъру язмагъа биле (рус тилинде Ж, Ш арифлеринден сонъ тек И арифи язылыр. Къырымтатар тилинде исе И арифи де, Ы арифи де языла билир. Меселя: шыкъырды, шише, шимди, жыйкъылдамакъ, жынъгъырдамакъ, жилет). Рус тилине нисбетен –Ч сеси эм йымшакъ, эм къатты теляффуз этиле (чызма, чибин, чолакъ, чёль).
Г-Гъ, К-Къ-Х, Н-Нъ, Ж-Дж сеслерини догъру теляффуз этеве яза. Янъгъыравукъ ве тутукъ сеслери денъишкен Б-П, Т-Д сеслерини айыраве яза (завот деп айтыла, завод деп языла; клуп деп айтыла, клуб деп языла.) В сесини догъру айтып, арифини догъру яза: сув, був, къавурма, къуванч языла, айтылгъанда эки тутукънен айтылгъаныны биле;
йыл бою огренильген сёзлернинъ имлясыны биле;
сёзлерни эджаларгъа болип айтмагъа биле;
лугъаттан сёзлерни тез тапмагъа биле.
| | 2. Метин(3 саат)
Рус тили дерслеринде менимсенильген метин ве онынъ къурулышы акъкъында бильгилерини активлештирюв.
Метиннинъ мевзусы, эсас фикири.
Метинде джумлелернинъ бири-биринен багъы.
Метиннинъ къурулышы ве планы.
Метин мантыгъыны уйгъун къысымларгъа болюв.
Сатырбашы.
Метиннинъ тюрлери (икяе, тасвирлев, фикирлешюв).
Языда ичинде субет олгъан метинни козетюв.
Коллективнен бераберликте чешит тюрлю метинлер тизюв.
| Талебе:
метиннинъ мевзусыны, эсас фикирини бельгилей, адыны къоймагъа биле;
къырымтатар тилиндеки метинде джумлелернинъ бири-биринен багъланув усулларыны козете, метинлер тизгенде шу усулларны къулланмагъа биле;
метинни план ярдымынен там маналы къысымларгъа боле;
сатырбашнынъ вазифесини анълата биле;
чешит тюрлю метинлерни айыра;
языда ичинде субет олгъан метинни догъру язып алмагъа биле;
метин къурулышыны пландан айырмагъа биле;
эсасланмакъ ичюн берильген сёзлер, ресим, метин башынен ве иляхреден файдаланып, агъзакий ве язылувы чешит тюрлю метинлерни коллективнен бераберликте тизмеге биле.
| | З. Джумле (2 саат)
Лакъырды макъсадына коре джумле чешитлери (икяе, суаль, эмир). Эмир джумледе мураджаат. Мураджаат олгъан джумледе виргюль.
Нида джумлелери.
Джумле тизмеге, чешит джумлелер яратмагъа ве оларда сёз бирикмелерини (фразеологизмлер) ишлетмеге билюв.
Джумленинъ баш ве экинджи дередже азалары.
Муреккеп джумле (термин къулланылмай)
тизюв.
ве, исе, амма, я да, ичюн киби ярдымджы сёзлерни къулланмагъа билюв.
| Талебе:
чешит интонациясы олгъан джумлелерни эшитип айыра;
чешит лакъырды макъсады ве интонациясы олгъан джумлелерни давушнен ифадели окъуй, тюзгюн икяелер тизгенде бойле джумлелерни ишлете;
берильген сёзлер сырасына, джумлелерге, метинлерге ад къоя;
джумленинъ аэнкине коре сонъундаки токътав ишаретлери къоя;
нида джумлелерни нутукъта къулланмагъа, ифадели айтмагъа ве язмагъа биле;
схемалардан файдаланып джумлелер тизе, суаллер ярдымынен джумлени тамамлай, джумленинъ баш азаларыны бельгилемеге биле;
эки адий джумлени бир муреккеп джумледе бирлештире;
берильген нумюне, график схемадан файдаланып, муреккеп джумле тизмеге биле;
ярдымджы сёзлер олгъан джумледе виргюль догъру яза биле.
| | 4. Сёз(4 саат)
Сёзнинъ лексик манасыны козетюв.
Бир мана чешит тиллерде чешит сёзлернен бельгиленгени акъкъында малюмат. Къырымтатар ве украин тиллеринде бир мананы ташыгъан, бир чешит айтылгъан сёзлер чокъ олгъаны акъкъында малюмат.
Чокъ маналы сёзлерни козетюв.
Маналары якъын олгъан сёзлер (синонимлер). Маналары къарама-къаршы олгъан сёзлер (антонимлер).
Сёзнинъ кереклик манасыны козетюв.
Базы сёзлернинъ келип чыкъувы.
Синоним, антоним, терджиме, изаатлы лугъатларнен таныштырув.
Сёзлернинъ мевзу группалары.
| Талебе:
къырымтатар, украин, рус тиллеринден мисаллер кетирип исбатлай биле (огълан - хлопец – мальчик);
бир мананы ташыгъан, бир чешит айтылгъан сёзлер бири-биринден чокъ айырылмагъаны акъкъында малюматларнен таныша (мейдан-майдан, серник-сірник, бостан-баштан, фильджан -філіжанка);
берильген сёзлер сырасындан манасы якъын ве манасы къарама-къаршы олгъан сёзлерни сайлап алмагъа биле;
синоним, антоним сёзлерини къыдыргъанда, сёзлернинъ манасыны ачыкълагъанда лугъатлардан файдалана биле;
сёзлерни мевзугъа коре группаларгъа больмеге, белли бир сёзлер сырасындан предметлерни, оларнынъ аляметини, арекетини бельгилеген сёзлерни айырмагъа биле.
| | 5. Сёзнинъ къурулышы (3 саат)
Сёзнинъ негизи ве ялгъамалары.
Тамырдаш сёзлер..
Сёзнинъ тамыры. Сёзнинъ эсасы – тамыр, тамыргъа ялгъамалар къошула ве бойледже янъы сёзлер асыл ола.
К, къ, п арифлернинъ денъишюви.
Язылувы теляффузындан фаркълы олгъан сёзлерни теляффуз этюв ве язув
Имля лугъатындан файдаланмагъа билюв.
3-нджи сыныф девамында теляффузы ве язылышы менимсенильген сёзлер: аферин, аджджы, бозторгъай, виргюль, гонъюль, дёрт, дюльгер, ешиль, имтиан, кечит, киши, кукуккъуш, кучьлю, къабаат, къаверенки, къайыкъ, къую, мевсим, мектюп, миллий, мукъаддес, мураджаат, нумайыш, расткелиш, таби, талапкяр, текяран, токътамакъ, туруп, тюфек, урлукъ, утюлемек, фикир, хавфлы, чёкюч, дженюп, джесюр, джошкъун, джыймакъ, шеэр, шиир, эфсане, юзьбез, яхшы.
| Талебе:
тамырдаш сёзлерни топлап, оларны группаларгъа больмеге биле;
терминлер къулланмайып, сёз япыджы ялгъамаларны козете (туз-тузлу-тузлукъ);
терминлер къулланмайып, сёз япыджы ялгъамаларнен чешит сёзлер япа;
термин къулланмайып сёз денъиштириджи ялгъамаларны козете;
сёз тамырында сеслернинъ денъишкенини козете (Б-П, Г-К, КЪ-ГЪ): (китап – китабым, копек – копегим, къабакъ –къабагъым);
язылувы теляффузындан фаркълы олгъан сёзлерни сёз денъиштирме усулынен тешкере (туз-тузым);
3-нджи сыныф девамында теляффузы ве язылышы менимсенильген сёзлерни догъру язаве язылгъанны тешкере.
| Нетиджелев текрарлав (йыл девамында 2 саат)
4 сыныф (35 саат)
Воспользуйтесь поиском по сайту:
|
