 |
3. Лақтыруға қарсы жүйенің қазіргі заманғы жағдайы, даму мәселесі.
|
|
|
|
3. Лақ тыруғ а қ арсы жү йенің қ азіргі заманғ ы жағ дайы, даму мә селесі.
Лақ тыруғ а қ арсы жабдық тар (ЛҚ Ж) ұ ң ғ ы сағ асын сұ йық тық пен газды-сұ йық қ оспасының ашық лақ тырулары жә не бұ рғ ылау, сынау, тексеру жә не пайдалану барысында фонтандау болмауы ү шін саң ылаусыздандыруғ а арналғ ан.
Бұ л жағ дайлардың негізгі себебі - ұ ң ғ ыдағ ы сұ йық тық пен берілетін қ ысымнан қ абат қ ысымының жоғ ары болуы: рқ аб > rgh
ЛҚ Ж қ ұ рамына превенторлар, сағ алық крестовина, превенторү стілік катушка жә не превенторлы жабдық тың оқ панды бө лігін қ ұ райтын ажырамалы науа, ЛҚ Ж оқ панды бө лігін жабдық тайтын манифольдтер, превенторлар мен манифольдтерді басқ аратын станция кіреді.
ЛҚ Ж ұ ң ғ ы сағ асы мен бұ рғ ылау едені арасында орналасады. Қ ауіпсіздік ережелері бойынша ЛҚ Ж-ны барлау алаң дарын, газоконденсатты, газды жә не АВПД кен орындарын бұ рғ ылағ анда міндетті тү рде орнату керек. Ұ ң ғ ы сағ асын кондуктор мен аралық тізбекті тү сіргеннен кейін ЛҚ Ж-мен жабдық тайды. ЛҚ Ж міндетті тү рде беріктікке жә не саң ылаусыздық қ а сыналады.
Плашкалы превенторлар (13. 1-сурет) мұ най-газ атқ ылауынан сақ тандыру мақ сатында ұ ң ғ ы сағ асын саң ылаусыздандыру ү шін қ олданылады. Превентор тұ рқ ы 2 шпилькаларғ а арналғ ан тесіктері бар цилиндрлік фланеці жә не вертикал ө ту тесігі бар болат қ ұ йма тү рінде болады. Шпилькалармен бекітілу – превентордың биіктігін азайтуғ а мү мкіндік береді, алайда, ЛҚ Ж монтаждау кезінде шпилька осі мен фланецтердің тесігінің сә йкесітігін қ амтамасыз ететін дә лдікті талап етеді. Тұ рқ ыда плашкаларды 18 орналастыруғ а арналғ ан кө лденең ө тпелі қ уыс бар. Сыртынан бұ л қ уыс жақ таулық 1 жә не 6 қ ақ пақ тарымен жабылады. Олар тұ рқ ығ а бұ рандалармен 5 бекітіледі. Қ ақ пақ пен тұ рқ ы резең келі тө семелермен 4 тығ ыздалады. Плашкалардың превентор тұ рқ ысына жабысып қ алмауы ү шін қ ысқ ы уақ ытта бу жіберетін тү тікшелер 15 орналастырылғ ан. Қ ақ пақ тың жақ таулық бетінде шпилькалар арқ ылы гидроцилиндрлер 7 орнатылады.
|
|
|
Плашкалы превенторларда бұ рғ ылау жә не шегендеу қ ұ бырлары бар ұ ң ғ ы сағ асын саң ылаусыздандыру ү шін қ ұ бырлық плашкалар жә не ұ ң ғ ыда қ ұ бырлар болмағ анда тұ йық плашкалар қ олданады. Қ ажет болғ ан жағ дайда қ ұ бырларды кесетін арнайы плашкалары болады.
Структуралық -барлама бұ рғ ылауда электрлі жетекті ППБ-307х320 плашкалы превенторлар қ олданылады.
Егер плашка дең гейінде бағ ыттаушы қ ұ быр, бұ рғ ылау қ ұ лпы, муфта жә не диаметрлері мен геометриялық формалары орнатылғ ан плашкаларғ а сә йкес келмейтін қ ұ бырлар тізбегінің басқ а да бө лшектері орналасқ анда плашкалы превенторлар саң ылаусыздық ты қ амтамасыз ете алмайды. Жабық превентор жағ дайында тізбектің баяу қ озғ алуына жол беріледі, ал бұ рғ ылау тізбегінің айналуы, кө теріліп жә не тү сірілуі мү мкін емес.
Ә мбебап превенторлар (13. 2-сурет) кең мү мкіндіктерге ие. Ә мбебап превенторлар бұ рғ ыланатын мұ най жә не газ ұ ң ғ ылар сағ асын саң ылаусыздандыру, бұ рғ ылау тізбегін бұ ру жә не қ ұ бырларды муфталарымен қ оса тарту ү шін қ олданылады.
|
|
|
Ә мбебап превенторлар тығ ыздалатын заттың диаметрі мен геометриялық формасына тә уелсіз ұ ң ғ ы сағ асын саң ылаусыздандыра алады.
Айналмалы превенторлар ұ ң ғ ы сағ асы мен бұ рғ ылау тізбегі арасындағ ы сақ иналық саң ылауды герметизациялауғ а жә не сағ а саң ылаусыздандырылғ ан кезде бұ рғ ылау тізбегін кө теріп-тү сіру, айналдыру мү мкіндігімен қ амтамасыз етуге арналғ ан. ЛҚ Ж қ ұ рамында айналмалы превентор роторлық бұ рғ ылауда, ұ ң ғ ыны кері жууда қ олданылады.
Айналмалы превенторлар (13. 3-сурет) тұ рқ ыдан 7, жылжымайтын патроннан 4 жә не айналмалы оқ паннан 6 тұ рады. Плашкалы жә не ә мбебап превенторларғ а қ арағ анда айналмалы превенторлардың айналатын оқ панғ а киіліп, ө зінің серпімділігімен жә не сағ адағ ы қ ысыммен бұ рғ ылау тізбегін қ ысатын манжеті 9 болады. Легирленген болаттан жасалғ ан қ ұ йылғ ан тұ рқ ы 7 плашкалы жә не ә мбебап превенторлармен қ осуғ а арналғ ан тіректік фланецпен жә не бұ рғ ылау қ ондырғ ысының циркуляциялық жү йесімен қ осуғ а арналғ ан бү йірлік қ ұ бырмен жабдық талғ ан.
№ 4 емтихан билеті
1. Бұ рғ ылау жабдық тары істен шығ уы тү рлері.
2. Сораптар жұ мысы параметрлері мен кө рсеткіштері.
Ұ ң ғ ыны жуу жү йесінде бұ рғ ылау сораптары келесідей жұ мыстарғ а арналғ ан:
– ұ ң ғ ы тү бін жә не оқ панды шламнан тазарту ү шін ұ ң ғ ығ а жуу сұ йығ ын айдау;
– қ ашауды майлау жә не салқ ындату;
– саптамасы бар қ ашаулармен бұ рғ ылағ ан кезде гидромониторлық эффект алу;
– тү птік гидравликалық қ озғ алтқ ыштарды жұ мысқ а қ осу.
Бұ рғ ылау сораптары келесі талаптарғ а жауап беру керек:
– бұ рғ ылау сұ йық тығ ының берілісі ү немі бір мө лшерде болып жә не ұ ң ғ ының нә тижелі жуылуын қ амтамасыз етуіне;
|
|
|
– сорап қ уаты ұ ң ғ ыны жууғ а жә не гидравликалық тү птік қ озғ алтқ ыштарды қ озғ алысқ а келтіруге жеткілікті болуына;
– жуу сұ йығ ының сораптан шығ у кезіндегі жылдамдығ ы бұ рғ ылау барысын қ иындататын, қ осымша энергия шығ ындарын туындататын жә не металдың шаршауынан болатын бұ зылуына алып баратын инерциялық жү ктеме мен қ ысым соқ қ ыларын жою ү шін бірқ алыпты болуы;
– сораптар абразивті жә не қ ұ рамына май кіретін коррозиялық – активті ә р тү рлі тығ ыздық тағ ы жуу сұ йық тық тарымен жұ мыс жасауғ а бейімделген болуына;
– жуу сұ йық тығ ымен ә серлесетін тү йіндер мен бө лшектер ұ зақ тұ рақ тылық қ а ие болуы жә не ақ ауланғ ан жағ дайда тез ауыстырылуына;
– ү лкен ө лшемді тү йіндер мен бө лшектер сенімді бұ тарланып, жө ндеу кезінде орын ауыстырылуы мен техникалық қ ызмет кө рсетуге арналғ ан қ ондырғ ылармен жабдық талынуына;
– жетекші бө лігінің тү йіндері мен бө лшектері жуу сұ йық тығ ынан қ орғ алынуына жә не техникалық қ ызмет кө рсітілуіне қ ол жетімді болуына;
– сораптар жиналғ ан кү йінде алыс қ ашық тық қ а тасымалдануғ а қ олайлы болуына;
– сораптар қ ұ рылымы сораптық агрегат қ озғ алтқ ыштарының сол жә не оң орналасуына мү мкіндік беруіне;
– сораптардың сенімділігі мен ұ зақ мерзімділігі олардың экономикалық тиімділігімен жә не қ аупсіз пайдаланылуымен байланысты болуына.
Бұ рғ ылау сораптарын дайындаудың техникалық шарттары МЕСТ-те кө рсетілген мә ндермен сай келуі керек.
Бұ рғ ылау терең дiктерi ө скен сайын бұ рғ ылау сораптарының қ уаты да едә уір ү лкейеді. Бұ рғ ылаудың ө скен талаптарына сә йкес келетiн бұ рғ ылау сораптарының жаң а ү лгiлерi ө ндiрiске жіберілуі қ арастырылуда. Бұ рғ ылау сораптары ү здiксiз жетілдіріліп, сенiмдiлiгі жә не ұ зақ уақ ытқ а жарамдылығ ы жоғ арылатылуда, массасы азайтылып, жасалу, пайдалану жә не жө ндеуге кететін ең бек шығ ындары қ ысқ артылуда. Бұ рғ ылау сораптарының жұ мысшы органдары кө бiнесе поршень тү рiнде орындалады. Кең інен таралғ ан сорап тү рі кө п жағ дайда екі поршеньді екіжақ ты ә серлі сораптар, олардың орнын соң ғ ы жылдары ү ш поршеньді бiржақ ты ә серлі сораптар басуда. Екі жақ ты ә серлі сораптарда сұ йық тық поршень жә не шток қ уыстарында орналасады жә не бір екіеселенген поршень жү рісінде екі сору жә не екі айдау циклін орындайды. Бiржақ ты ә серлі сорапта сұ йық поршеньнің жұ мыс камерасы қ уыстарында орналасады жә не бір екіеселенген жү рісте бір сору жә не бір айдау циклін орындайды. Бұ рғ ылау сораптарында тарелка тү рінде кездесетін, ө здiгiнен ә рекет ететiн серiппелi клапандар қ олданылады. Соратын жә не айдайтын клапандар ө зара алмастырылатын болып тағ айындалады. Поршеньдердің ө стерi параллель жә не кө лденең жазық тық тарда сорап жетегінің бір жағ ында орналасады, поршеньдердің қ озғ алысын жеткізетін бұ рғ ылау сораптарының жетекшi буыны айналмалы эксцентрикті, кривошипті, саусақ ты немесе иінді білікті болып орындалады. Жетекшi білік сораптың трансмиссиялық бiлiгiне цилиндрлiк тiстi жұ п арқ ылы байланысады. Жуу сұ йық тығ ы бiр сатылы жә не бiр тасқ ынды сұ лба бойынша ортақ қ абылдау жү йесі арқ ылы жылжып, орын ауыстырады. Сорап берiлісі ауыспалы цилиндрлi тө лке кө мегiмен немесе сораптың жү ріс санының ө згеруі арқ ылы іске асады. Бұ рғ ылауда қ олданылатын сорапты агрегаттарда кө п жағ дайда электр қ озғ алтқ ыштары мен дизельдер қ олданылады. Аталғ ан қ озғ алтқ ыштардың айналмалы қ озғ алысы сораптың трансмиссиялық білігіне сыналы белдік немесе тізбекті беріліс арқ ылы беріледі. Екі жақ ты ә серлі бұ рғ ылау сорабының кинематикалық сұ лбасы 10. 1-суретте, ал тү йіндердің орналасуы 10. 2-суретте келтірілген.
|
|
|
10. 1-сурет. Екіжақ ты ә серлі бұ рғ ылау сорабының кинематикалық сұ лбасы
|
|
|
1 – қ озғ алтқ ыш шкиві; 2 – сыналы белдік; 3 – трансмиссиялық білік; 4 – экцентрик; 5 – тісті беріліс; 6 – сырғ ақ; 7 – қ абылдаушы компенсатор; 8 – айдау клапаны; 9 –поршень; 10 – гидравликалық қ орапша; 11 – қ абылдаушы клапан; 12 – айдау желісі компенсаторы.
Бұ л бұ рғ ылау сораптары кө лденең поршенді, екі цилиндрлі, екі жақ ты ә серлі, ортақ жақ тауда жинақ талғ ан гидравликалық жә не жетекші бө ліктен тұ ратын қ ондырғ ы.
10. 2-сурет. Екіжақ ты ә серлі бұ рғ ылау сорабы
1 – поршень; 2 – цилиндрлі тө лке; 3 – цилиндр қ ақ пағ ы; 4 – тіректік стақ ан; 5 – айдаушы клапан; 6 – клапан қ орапшасының тұ рқ ысы; 7 – штоктың жалғ амасы; 8 – шток; 9 – штоқ тың сальникті тығ ыздаушысы; 10 – сорап тұ рқ ы; 11 – трансмиссиялық білік; 12 –негізгі білік; 13 – шатун басы; 14 – шатун; 15 – сырғ ақ; 16 – сырғ ақ тың бағ ыттаушылары.
Біржақ ты ә сері бар ү шцилиндрлі поршеньдік сораптар аса бірқ алыпты ө німділікті қ амтамасыз етеді. Бұ л сораптар пневмокомпенсатормен жабдық талғ анда тә жірибе кө рсеткендей, бірқ алыпты ө німділікті жә не арындық қ ұ бырдағ ы қ ысымды қ амтамасыз етеді. Біржақ ты ә серлі поршеньдік сораптар жоғ ары жиілігімен жә не поршеньнің қ ысқ а жү ріс ұ зындығ ымен сипатталады. Осының салдарынан олардың ө лшемдері жә не массалары екіжақ ты ә серлі екіпоршеньді сорапқ а қ арағ анда азаяды. Біржақ ты ә серлі сораптың басқ а ерекшеліктеріне шток тығ ыздағ ышының болмауын, тісті берілісті бә сең деткіштің дә режесі тө мендетілуін, поршень манжеттері мен сорап клапандары санының азаюын кіргізуге болады. Біржақ ты ә серлі ү шпоршеньді бұ рғ ылау сорабының (10. 16-сурет) біржақ ты ә серлі екіпоршеньді сораптан айырмашылығ ы – аттас тү йіндері мен бө лшектерінің қ ұ рылымымен ерекшеленеді.
|
|
|
