 |
ХҚЕС 27 (ІАS 27) «Бірлескен және жеке қаржылық есептілік»
|
|
|
|
ХҚ ЕС 27 (ІАS 27) «Бірлескен жә не жеке қ аржылық есептілік»
1 мысал. Басшы ұ йым «Альфа», жарғ ылық капиталы 200млн. тең ге, еншілес кә сіпорны «Гамма» ұ йымының жарғ ылық капиталында 100 %, немесе 10 млн. тең ге, еншілес «Дельта» ұ йымында 100%, немесе 25 млн. тең ге, жә не еншілес «Омега» ұ йымында 100%, немесе 15 млн. тең ге ү лестері бар. Еншілес ұ йымдарының жарғ ылық капиталына салғ ан инвестиция кө лемі 50 млн. тең ге, ол сома «Альфа» ұ йымының 2040 счеттар тобында кө рсетіледі. Еншілес ұ йымдар «Гамма», «Дельта», «Омега» мекемелерінің есебі бойынша 5000 счетында тиісінше 10 млн. тең ге, 25 млн. тең ге, 15 млн. тең ге қ аржылар бар. Шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есеп бойынша басшы мекеменің жарғ ылық капиталында кө рсетілген сома 200 млн. тең ге.
2 мысал. Басшы ұ йым, жарғ ылық капиталы 100 млн. тең геден қ ұ ралғ ан еншілес кә сіпорынның 60 % акциясына иелік етеді. Еншілес ұ йым капиталының қ алғ ан сомасы резерв, эмиссиялық табыс, есепті жылдың бө лінбеген пайдасы ретінде 200 млн. тең геге тең. Басшы ұ йымның жарғ ылық капиталының сомасы 500 млн. тең ге жә не капиталының қ алғ ан сомасы 700 млн. тең ге. Бұ л жағ дайда 200 млн. тең гені 0, 6 кө бейтіп (басшы ұ йымғ а тиесілі 60% акциялар) жә не басшы ұ йымның қ алғ ан капиталына қ осады 200 х 0, 6 + 700 = 820 млн. тең ге. Басқ а акционерлерге немесе қ атысушыларғ а тиесілі азшылық тың ү лесі, жарғ ылық капиталдың қ алғ ан бө лігіне иелік етеді, немесе 40 пайызғ а тең. Оны есептеу ү шін, еншілес ұ йымның жарғ ылық капиталының сомасын 0, 4ке кө бейтеді (40%) жә не еншілес ұ йымның басқ а да капиталының сомасына қ осады 0, 4: (100 х 0, 4) + (200 х 0, 4) = 120 млн. тең ге. Естерің ізге сала кетейік, шоғ ырландырылғ ан есеп беру кезең інде, басшы ұ йымның инвестициясы жә не еншілес ұ йымның жарғ ылық капиталы (60%, немесе 60 млн. тең ге) элиминияцияғ а ұ шырайды, яғ ни ө зара бір бірін жояды. Осылайша біріктірілген есепте жарғ ылық каиталдың сомасы 500 млн. тең ге, қ алғ ан капитал сомасы – 820 млн. тең ге, ал азшылық ү лесінің сомасы – 120 млн. тең ге болып кө рсетіледі.
|
|
|
3 мысал. Басшы А ұ йымы В ұ йымының жай акцияларының 51 % иелік етеді, оның жарғ ылық капиталы 20 млн. тең ге. Оның басшы ұ йымның инвестициясы 10, 2 млн. тең геге тең (20 х 51%).
| Баланс баптары |
Басшы ұ йым «Альфа» |
Еншілес ұ йым «Дельта» | ||
| Активтер 1. Қ ысқ а мерзімді активтер | ||||
| 2. Ұ зақ мерзімді активтер, Оның ішінде, инвестициялар | - | |||
| Жиынтығ ы: | ||||
| Пассивтер | ||||
| 1. Қ ысқ а мерзімді міндеттер | ||||
| 2. Ұ зақ мерзімді міндеттер | ||||
| 3. Капитал, оның ішінде: Шығ арылғ ан капитал Эмиссиялық табыс Резервтер Бө лінбеген пайда | ||||
| Жиынтығ ы: | ||||
Баланста жасағ ан кезде азшылық тың ү лесі тө мендегі тү рде есептеледі:
1. Азшылық тың еншілес компанияның капиталындағ ы ү лесі, оның ішінде:
Жарғ ылық капиталда: 20 х 0, 49 = 9, 8 млн. тең ге;
Резервте: 10 х 0, 49 = 4, 9 млн. тең ге;
Эмиссиялық табыста: 3 х 0, 49 = 1, 47 млн. тең ге;
|
|
|
Бө лінбеген пайдада: 7 х 0, 49 = 3, 43 млн. тең ге;
2. Жиынтық сома 19, 6 млн. тең ге баланстың «Пассивтер» бө ліміндегі «Азшылық тың ү лесі» деп аталатын бабында кө рсетіледі. Басшы ұ йымның 10, 2 млн. тең геге тең инвестициясы мен еншілес ұ йымның жарғ ылық капиталына салғ ан салымы ө зара жойылады;
3. Еншілес ұ йымның капиталындағ ы қ алғ ан кө рсеткіштердің ү лесі:
Резервте: 10 х 0, 51 = 5, 1 млн. тең ге;
Эмиссиялық табыста: 3, 0 х 0, 51 = 1, 53 млн. тең ге;
Бө лінбеген пайданың ішінде: 7, 0 х 0, 51 = 3, 57 млн. тең ге.
Жинақ тау есебі жасалғ ан кезде, кө рсетілген сомалар басшы ұ йымның кө рсеткіштермен бірге қ осылып есептеледі.
ХҚ ЕС 28 (ІАS 28) «Шоғ ырландырылғ ан ұ йымдар инвестициясы»
Егер инвестициялар сату ү шін сатып алынбағ ан болса немесе тә уелді ұ йым ұ зақ мерзімдік шектеулер бойынша ә рекет етпесе, шоғ ырландырылғ ан ұ йымда инвестициялар біріктірілген қ аржылық есепті ү лестік қ атысу тә сілі бойынша есептейді. Ү лестік қ атысу тә сілі бойынша есеп жү ргізілгенде, инвестор инвестицияны сатып алу кезінде ө зіндік қ ұ н бойынша бағ алайды, жә не барлық ө зіне тиесілі дивиденттер сомасын инвестициясының баланстық қ ұ нын азайтуғ а пайдаланады.
Мысалы, А акционерлік қ оғ ам В акционерлік қ оғ амның 20 пайыз акциясына ие, сомасы 3000 мың тең ге, ө зіндік қ ұ ны бойынша есептелген. В ұ йымы есепті жылды 20000 мың тең ге таза пайдамен аяқ тағ ан. Дивиденттердің жарияланғ ан сомасы 10000 мың тең ге. В ұ йымының таза пайдасындағ ы А ұ йымының қ атысу ү лесі 4000 мың тең ге (20000 х 20%), ү лес есебінен алынғ ан табыс есебінде, сол сомағ а инвестицияның баланстық қ ұ ны ө седі. Жарияланғ ан дивиденттер сомасының бір бө лігі А ұ йымының ү лесіне тиесілі, сомасы 2000 мың тең ге (10000 х 20%). Осы сомағ а инвестиция қ ұ нының азаятыны ескеріледі. Ағ ымдағ ы жылдың басында инвестиция қ ұ ны 5000 мың тең гені қ ұ рады (3000 + 4000 – 2000):
|
|
|
1. 01. 08 ж. қ алдық
Дебет 2210 – 3000 мың тең ге
Дт Кт
2210 6410 – 4000 мың тең ге ү леске қ атысушылардың табыс
сомасына;
1230 2210 – 2000, 0 мың тең ге дивиденттер сомасына;
1030 1230 – 2000 мың тең ге, келіп тү скен дивиденттер.
31. 12. 08 ж. 2210 счеты бойынша қ алдық – 5000 мың тең ге.
ХҚ ЕС 29 (ІАS 29) «Гиперинфляция кезіндегі қ аржылық есеп»
Стандарт бойынша инфляцияның гиперинфляцияғ а ауысатын шегі анық талмағ ан. Ол гиперинфляция кезінде қ олдануғ а тиіс, оны анық тау жолдары субъективтік шешімдер қ атарына жатады.
ХҚ ЕС 31 (ІАS 31) «Бірлескен қ ызметке қ атысу»
1. Пропорционалдық тә сіл, немесе пропорционалдық шоғ ырландыру тә сілі екі тү рлі форматтағ ы есептіліктен тұ рады.
Бірінші формат. Айталық, А ұ йымының бірлесе бақ ыланатын В заң ды тұ лғ асындағ ы ү лесі 35 пайыз делік. Ұ йым активтердегі ө з ү лесін, міндеттемелерін, табысын немесе ұ қ сас баптардағ ы шығ ындарын біріктіру форматындағ ы баланс бойынша, шоғ ырландырылғ ан есеп береді. А ұ йымының балансындағ ы негізгі қ орлардың сомасы 100 млн. тең ге, қ ұ ндылық тардың сомасы 30 млн. тең ге, ақ ша қ аражатының сомасы 10 млн. тең ге. Бірлесе бақ ыланатын В ұ йымының балансындағ ы НҚ 60 млн. тең ге – қ ұ ндылық тар – 15 млн. тең ге, ақ ша – 2 млн. тең ге. Аталғ ан мә ліметтер баланста тө мендегідей тү рде кө рсетіледі:
| Балансстатьялары | А ұ йымының балансы | В ұ йымының балансы | А ұ йымының ү лесі | Шоғ ырландырылғ ан есеп |
| Ақ ша | 0, 7(2 х 35%) | 10, 7 | ||
| Қ ұ ндылық тар | 5, 25(15 х 35%) | 35, 25 | ||
| Негізгі қ ұ ралдар | 21(60 х 35%) | |||
| Міндеттемелер | 1, 4 | 6, 4 | ||
| Табыстар | 10, 5 | 60, 5 | ||
| Шығ ыстар | 8, 75 | 48, 75 |
|
|
|
Екінші формат. Екінші форматты қ олданғ ан кезде А ұ йымы шоғ ырландырылғ ан есепке ө зінің активтер ү лесіне, міндеттемелеріне, табысына жә не шығ ындарына қ атысты жеке баптарды қ осады. Мысалы, топ бойынша негізгі қ орлардағ ы ө зінің ү лесін жеке есептермен кө рсетеді. Ол мә лімметтер тө мендегідей тү рде кө рсетіледі:
| Баланс баптары | А | В | А ү лесі | Шоғ ырл. Есеп |
| Ақ ша | 0, 7 | 0, 7 ж. т. б. | ||
| Қ ұ ндылық тар | 5, 25 | 5, 25 | ||
| Негігі қ ұ ралдар |
2. Сонымен қ атар тағ ы бір альтернативтік тә сіл – ү лесіне қ атысты тә сіл де қ олданылады. Бірақ ХҚ ЕС бұ л тә сілді қ олданудан бас тартуды ұ сынады, себебі пропорционалдық шоғ ырландыру тә сілі алдағ ы кезең дердің экономикалық тиімділігін дә л болжауғ а мү мкіндік береді. Сонымен қ атар, ХҚ ЕС ол тә сілді тиым салынғ ан тә сілдер қ атарына жатқ ызбайды.
|
|
|
