 |
ХҚЕС 33 (ІАS 33) «Акциядан алынған пайда»
|
|
|
|
ХҚ ЕС 33 (ІАS 33) «Акциядан алынғ ан пайда»
Аталғ ан стандарт бойынша, акцияғ а тиесілі базалық табыс, жай акцияларғ а тиісті пайданы немесе залалды сол кезең де айналымда жү рген жай акциялардың орта арифметикалық санына бө лу арқ ылы анық тайды. Жай акциялардың орта арифметикалық саны, тиісті кезең дегі акциялардың айналымда болғ ан айларына сай есептеліп шығ арылады. Акциялардың орта арифметикалық саны анық талғ ан кезде, акциялар санының ө згерісі есепке алынады. Мысалы:
| Мерзімі | Шығ арылғ ан акциялар, дана | Сатып алынғ ан акциялар дана | Айналымдағ ы акциялар дана |
| 1 қ аң тар 2008 жылдың басындағ ы сальдо | 4800(6000-1200) | ||
| 31. 03. 2008 ж. | 5400(4800+800-200) | ||
| 30. 06. 2008 ж. | 4400(5400-1000) | ||
| 31 желтоқ сан 2008 жылдың аяғ ындағ ы сальдо |
Акциялардың орташа арифметикалық саны:
(4800 х 3: 12) + (5400 х 6: 12) + 4400 х 3: 12 = 5000 дана.
ХҚ ЕС 34 (ІАS 34) «Аралық қ аржылық есеп»
ХҚ ЕС сә йкес, жылдық немесе аралық қ аржылық есептер Халық аралық стандарт бойынша жеке бағ аланады. Егер, ұ йымдар ХҚ ЕС ке сә йкес келмейтін аралық есеп ұ сынатын болса, ол жылдық қ аржылық есептің де ХҚ ЕС ке сә йкес келмейтіндігін кө рсетпейді.
ХҚ ЕС 36 (ІАS 36) «Активтердің қ ұ нсыздануы»
Нақ ты мысалдар ХҚ ЕС 36 бойынша кө рсетіледі.
ХҚ ЕС 37 (ІАS 37) «Бағ алау міндеттемелері, шартты міндеттемелер жә не шартты активтер»
Мысал. А ұ йымы сатылғ ан ө німдерінің арасынан жарамсыз тауар табылатын болса, оларды жө ндеуге кепілдік береді. Ұ йымның есебі бойынша, егер тауарлардың болар болмас жарамсыздығ ы анық талса, оны жө ндеу ү шін 9 млн. тең ге жұ мсайтынын есептеп шығ арғ ан. Ал егер тауарлардың жарамсыздығ ы тым ө рескел болса, оларды жө ндеу шығ ыны 16 млн. тең гені қ ұ рар еді. Ө ткен жылдардың сараптау қ орытындысы бойынша, 90 пайыз ө німнің жарамды екендігі, 8 % ө німге шағ ын жө ндеу жә не 2 % ө німге кү рделі жө ндеулер жасау керектігі анық талғ ан. Ұ йым осыларды негізге ала отырып, алдағ ы кезең дегі жө ндеу шығ ындарын 1, 04 млн. тең ге деп бағ алайды (0 х 90%) + (9 млн. тең ге х 8 %) + (16 млн. тең ге х 2%), жә не ол есеп бойынша кепілдік жө ндеу шығ ыны ретінде танылады.
|
|
|
ХҚ ЕС жасалауғ а тиісті резервтер тізімін ұ сынбайды, оны ерекшеліктеріне қ арай ә р ұ йым ө з бетінше анық тайды.
ХҚ ЕС 38 (ІАS 38) «Материалдық емес активтер»
ХҚ ЕС ке сә йкес, кейбір материалды емес активтер физикалық тү рде кездесуі мү мкін, мысалы, компакт – дискі тү рінде, қ ұ қ ық тық қ ұ жаттар тү рінде (патент, лицензия) немесе таспа тү рінде. Бірақ, мысалы, станокты басқ аратын программалық басқ ару, онсыз станок жұ мыс жасамайды, станоктың қ ұ рамдас бө лігі болып табылады, ә рі негізгі қ ұ рал есебінде есепке алынады. ХҚ ЕС 38 сонымен қ атар жарнамалық шығ ындар мен қ ұ ралдарды іске қ осуғ а, зерттеу жә не іздестіру жұ мыстарына кететін шығ ындар ү шін де қ олданылады.
Мысалы, ұ йым бірнеше бағ ыттағ ы ғ ылыми – зерттеу жә не тә жірибелік – конструкциялық жобалармен айналысады делік. Бірінші жоба бойынша олардың техникалық тұ рғ ыдан қ амтамасыз етілетініне кү мә н бар, екінші жоба бойынша қ аржыландырудың тоқ татылуы мү мкін, ү шінші жоба бойынша экономикалық тиімділіктің болар болмасы белгісіз. Тө ртінші жоба қ аржыландырудың қ иындық кө рмейді, экономикалық тұ рғ ыдан пайда ә келеріне шү бә келтірілмейді, техникалық мү мкіндіктері толық анық талғ ан. Жобағ а жұ мсалатын шығ ындардың кө рсеткіштері тө мендегідей:
|
|
|
Мың тең ге
|
Мазмұ ны | Жалпы шығ ындар |
Оның ішінде 4 жоба | Барлық шығ ындар | |||||
| %% |
сома | |||||||
| Материалдар | 20* | |||||||
| Ең беккерлер ең бек ақ ысы | ||||||||
| Ә кімшілік ең бек ақ ысы | 62, 5* | |||||||
| Басқ а да қ осымша шығ ындар, о. і.: | ||||||||
| Тікелей | ||||||||
| Жанама | ||||||||
Материалды емес активті мойындауғ а байланысты, тө ртінші жоба бойынша шығ ындарды капитализациялау жү ргізіледі: 4000 + 400 + 400 + 80 +20* + 62, 5* = 4962, 5 мың тең ге.
Қ айта жасалғ ан материалды активтің ө зіндік қ ұ нына:
- Материалдар мен қ ызметтер шығ ыны;
- Активті жасауғ а тікелей қ атысты ең беккерлердің ең бек ақ ысы жә не басқ а да шығ ындар;
- Жаң адан жасалғ ан активке тікелей жұ мсалғ ан кез келген шығ ындар қ осылады (тө лемдер, активті жасау кезінде пайдаланылғ ан патенттер мен лицензиялардың амортизациясы);
- Қ осымша шығ ындар (негізгі қ ұ ралдардың амортизациясын, сақ тандыру жарналарын жә не жалдау қ ұ нын тарату).
ХҚ ЕС 38 ескерткендей, қ осымша шығ ындарды тарату, қ ұ ндылық тардың қ осымша шығ ындарын таратумен бірдей жү ргізіледі (ХҚ ЕС 2 «Қ ұ ндылық тар»).
ХҚ ЕС 40 (ІАS 40) «Инвестициялық жылжымайтын мү лік»
ХҚ ЕС 16 сә йкес есепке алынатын жылжымайтын мү лік тү ріндегі негізгі қ орларды жә не инвестициялық мү лікті ажырата білу керек. ХҚ ЕС 40 бойынша инвестициялық мү лікті осы категорияғ а кө шіру немесе ол категориядан алып тастау, объектілерді пайдалану тү рі ө згерген кезде жасалынады, мысалы:
|
|
|
- Меншік иесі ғ имаратты жалғ а беруді тоқ татып, оны ә кімшілік кең сесі есебінде пайдаланады. Бұ л кезде объект инвестициялық мү ліктен шығ арылады:
- Бұ рын жалғ а беріліп келген қ ойманы сату туралы шешім қ абылданғ ан, онда ол қ ұ ндылық тар сапына кө шіріледі т. т.
Инвестициялық мү лікті бір тү рден екінші тү рге кө шіру кезінде, олар негізгі қ ұ ралдар есептелетін счеттардан алынып, инвестициялық мү ліктер есептелетін счетқ а ауыстырылады, болмаса керісінше операциялар жасалады.
Дт 2310 счеттар тобы – Кт 2410 счеттар тобы.
ХҚ ЕС 41 (ІАS 41) «Ауыл шаруашылығ ы»
ХҚ ЕС атап кө рсеткендей, ауыл шаруашылығ ы ө німінің есебі оларды жинау (алынғ ан) кезінде есепке алуды қ олданылады. Ө нім жинап алынғ аннан кейін (алғ асын) ХҚ ЕС (ІАS) 2 «Қ ұ ндылық тар» немесе басқ а да тиісті стандарттар қ олданылады. ХҚ ЕС 41 ө нім жинап алынғ аннан кейін ауылшаруашылық ө німдерін ө ң деу процесін қ арастырмайды.
ХҚ ЕС 41 бойынша есеп объектісі ретінде биологиялық активтер қ арастырылады. Мысалы, биологиялық активтер – орман шаруашылығ ының ағ аштары, ө німі – бө рене, ө ң деуден ө ткен ө німі – ағ аш материалдары болып саналады. Биологиялық активтер мен ауыл шаруашылығ ының ө німдері ә діл бағ асы бойынша бағ аланып, олардың қ ұ нынан сату шығ ындары алып тасталынады.
|
|
|
