61. Нұрлы көш бағдарламасы және отандастардың ата жұртқа оралуы

61. Нұ рлы кө ш бағ дарламасы жә не отандастардың ата жұ ртқ а оралуы

Қ азақ стан Республикасының аумағ ындағ ы ә леуметтік – экономикалық жағ дайлармен ә рдайым ө згеретін кө ші-қ он ү дерісін реттеу мақ сатында Қ азақ стан Республикасы Ү кіметінің 2008 жылғ ы «2» желтоқ сан № 1126 қ аулысымен 2009 – 2011 жылдарғ а арналғ ан «Нұ рлы кө ш» бағ дарламасы бекітіліп оны іске асыру бойынша 2008-2010 жылдарғ а арналғ ан іс шара жоспары қ абылданды.

Бағ дарламаның мақ саты ө ң ірлерді демографиялық жә не ә леуметтік-экономикалық дамыту жә не Бағ дарламағ а қ атысушылардың ә леуетін іске асыру мү ддесімен этникалық кө шіп келушілерді, Қ азақ стан Республикасының аумағ ында ең бек қ ызметін жү зеге асыру ү шін келген Қ азақ станның бұ рынғ ы азаматтарын жә не еліміздің қ олайсыз аудандарында тұ ратын Қ азақ стан азаматтарын ұ тымды қ оныстандыру жә не олардың жайғ асуы мен кірігуіне жә рдемдесу болып табылады.

Бағ дарламағ а қ атысушылар

1) этникалық кө шіп келушілер;

2) Қ азақ стан Республикасының аумағ ында ең бек қ ызметін жү зеге асыру ү шін келген Қ азақ станның бұ рынғ ы азаматтары;

3) елдің қ олайсыз аудандарында тұ ратын Қ азақ стан Республикасының азаматтары болып табылады.

Бағ дарламағ а қ атысушылар мен олардың отбасы мү шелері Бағ дарламағ а қ атысушылардың санаты мен қ оныстандыру аймақ тары бойынша сараланғ ан ә леуметтік қ олдау қ ұ қ ығ ына ие болады.

Ә леуметтік қ олдау: 1) этникалық кө шіп келушілер ү шін: экономиканың белгілі бір секторында тиісті білімі, біліктілігі жә не жұ мыс тә жірибесі бар оралмандарды кө шіп келу квотасына басымдық пен енгізуді; бейімдеу қ ызметтерін тегін кө рсетуді (республикалық бюджет қ аражаты есебінен); қ оныстандыру осьтері бойынша сараланғ ан біржолғ ы жә рдемақ ы тө лемін, жол ақ ысы мен жү к тасымалдау шығ ыстарын ө теуді (республикалық бюджет қ аражаты есебінен) қ амтитын болады.

2) еліміздің қ олайсыз аудандарында тұ ратын Қ азақ стан азаматтары ү шін:

кә сіптік даярлау жә не қ айта даярлауды (жергілікті бюджет қ аражаты есебінен);

3) Қ азақ станның бұ рынғ ы азаматтары ү шін:

тұ рақ ты тұ руғ а рұ қ сат беруді жә не олардың Қ азақ стан Республикасының азаматтығ ын алуын қ амтитын болады.

Бағ дарламағ а қ атысушылардың бә ріне тұ рғ ын ү ймен қ амтамасыз етудің тең шарттары кө зделеді. Аталмыш бағ дарламағ а қ атысу ү шін, ө кілетті органның аймақ тық органына жү гіну қ ажет. «Нұ рлы кө ш» бағ дарламасы арадағ ы ү зіліп қ алғ ан тінді жалғ ап, тиылып қ ала жаздағ ан кө штің тиегін қ айта ағ ытса игі.
Бағ дарламаны іске асыруғ а 2009-2011 жылдарғ а 197 795, 6 млн. тең ге, оның ішінде қ осымша 118 073, 7 млн. тең ге қ арастырылып отыр. Бірақ жү зеге асыру 2010 жылдан басталмақ шы.
Алматыкө ші-қ он комитетінің мә ліметінше, Астанамен Алматы қ алаларына «Нұ рлы кө ш» бағ дарламасы бойынша қ оныстандыру жү ргізілмеуі де мү мкін. Ө йткенітұ рғ ын ү й қ ымбат, бө лінетін жер телімі тапшы. Ал нарық бағ асынан тө мен қ ақ пен, ә кімдік тарапынан берілетін жалдамалы пә терлердің мә селесі ә зір шешілмейтін тү рі бар.
Есесіне ө зге облыстар бойынша қ оныстандыру жү ргізілмек. Ә сіресе, облыс орталық тарында, жұ мыс орыны жеткілікті қ алаларда, шегкарағ а іргелес елді мекендерде, ауылдық елді мекендерге қ оныстандыруғ а кө ң іл бө лінбек.
«Нұ рлы кө ш» бағ дарламасы бойынша барлық кө шіп келушілерді тұ рғ ын ү ймен қ амтамасыз етіледі делініп отыр. Тұ рғ ын жайлар жергілікті атқ арушы органдардың коммуналдық меншігіндегі тұ рғ ын ү й есебінен ү лестіріледі. Кейбір аймақ тарда оралмандарды шоғ ырландырып қ оныстандыратын қ алашық тар салынбақ шы. Олардың қ арызын қ айтару ү шін оралмандарғ а «Қ азақ станның тұ рғ ын ү й қ ұ рылыс жинақ банкінен» 4 пайыздық мө лшердекредитберіледі. Оны қ айтару ү шін жұ мыспен қ амтылады, кә сіппен шұ ғ ылдануғ ақ аржы бө лінеді. 2009-2011ж арналғ ан Нұ рлы кө ш бағ дарламасы Қ Р кө ші қ он саясатының 2007-2015ж арналғ ан тұ жырымдамасына сә йкес Назарбаевтың тікелей тапсырмасымен ә зірленді. Басты мақ саты этникалық кө шіп келушілерді, шеттегі қ андастарымызды ұ тымды қ оныстандыру жә не олардың жайғ асуына жә рдемдесу. Нұ рлы кө ш бағ дарламасы бойынша сырттан кө шіп келушілерді негізінен Қ азақ станның солтү стік, орталық жә не шығ ыс аймақ тарына қ оныстандыру жоспарланғ ан. Осы бағ дарлама арнап жергілікті бюджеттен 197 млрд тг қ арастырылды. Ү ш жылда бұ л бағ дарлама бойынша 60мың отбасын 300мың адамды кө шіріп алу жоспарланғ ан болатын. 2009-2011 бағ дарлама шенберің де 2567 этникалық қ азақ отбасына тұ рғ ын ү й берілген. 2, 6 млрд тг жұ мсалғ ан 3223 пә тердің 622не ел қ оныстанбағ ан. Ақ мола обл. Красный Яр ауылында 138 екі пә терлік тұ рғ ын ү й тө менгі сапамен салынғ ан. Бос тұ рғ ан қ ұ ны 51, 6 млн тг 18 пә тер тұ руғ а жарамсыз, жө ндеуді қ ажет етеді. СҚ Ода қ ұ ны 42, 0млн тг болатын бір пә терлік 10 тұ рғ ын ү й қ ұ рылысы аяқ талмады. 2009-2010ж Монғ олиядан барлығ ы 1317 отбасы немесе 6271 адам Қ азақ станғ а қ оныс аударғ ан. 2010ж бағ д. бойынша 150 ден астам отбасы барлық жан саны 750дей алам Монғ олияның Баян Ө лгей жә не Қ обда аймағ ынан Павлодар, Қ арағ анды, Ақ мола облыстарына кө шіп келді. Нұ рлы кө ш бағ д. жү зеге аспауының басты себебі жемқ орлық болды.

Отандастардың ата жұ ртқ а оралуы. КСРО қ ұ лағ аннан кейін елімізде экономикалық дағ дарыс кү шейіп, шетелдегі қ андастарымыздың елге оралуы қ иындық туғ ызды. Соғ ан қ арамастан Ресей, Украина, Ө збекстаннан Қ азақ станғ а қ азақ тар келіп жатты. 1989ж 16642 қ азақ келді. 1992ж қ арашада 24мың жуық оралмандар келді. Ә рбір отбасына бір сиыр, 10 қ ой жә не ақ шалай кө мек беруге шешім қ абылданды. Алайда шеттен келген қ андастарымызды жұ мысқ а орналастыру, арнайы жең ілдіктер беру барлық жерде бірдей болмады. Келушілер қ атарында қ азақ тар 59, 1%, орыстар 25, 7%. 1991жылдан 1995ж дейнгі аралық та кө шіп келген 137919 қ азақ тың басым кө пшілігі 50, 6% Ресейден, Тә жікстаннан, Кавказ ө ң ірінен келді. Моң ғ олиядан, Ираннан, тү ркиядан, Қ ытайдан, Ауғ анстаннан келген оралман қ азақ тар 49, 4%. Жалпы Монғ олиядан 1989 1999ж аралығ ында республикағ а 43057 оралман келіп қ оныстанғ ан. Олардың кө пшілігі Ақ мола, Қ арағ анды, Павлодар жә не ШҚ Одағ ы ауылдық жерлерге орналысты. Ираннан 2968, Тү ркиядан 1755 қ азақ келді.

62. Қ Р-ғ ы саяси партиялар мен қ озғ алыстар: бағ дарламалары мен міндеттері. 1993 жылдың соң ында Қ азақ станда 4 саяси партия тіркелді. Олар – Социалистік партия, Қ азақ станның республикалық партиясы, " Қ азақ станның халық Конгресі” жә не Коммунистік партия. Қ оғ амдық қ озғ алыстардан – ядролық жарылысқ а қ арсы " Невада-Семей”, азаматтық " Азат” жә не " Қ азақ станның халық бірлігі” одағ ы, 11 республикалық ұ лттық мә дени топтар тіркелді. Сондай-ақ республикада 300-ден аса қ оғ амдық -саяси ұ йымдар, 68 ә р тү рлі қ орлар тіркеуге алынды. 1993 жылдың соң ына қ арай қ оғ амдық -саяси қ озғ алыстар берік саяси кү шке айналды. 1994 жылғ ы желтоқ санда " Қ азақ станның халық тық -кооперативтік париясы”, 1995 жылғ ы қ аң тарда " Қ азақ станның ө рлеу партиясы”, 1995 жылдың басында " Қ азақ станның аграрлық партиясы”, 1995 жылғ ы жазда " Қ азақ станның демократиялық партиясы” қ ұ рылды. 1998 жылғ ы қ арашада " Ақ жол” қ оғ амдық қ озғ алысы қ ұ рылды. Жетекшісі – Н. Оразалин. Мақ саты: Президент Н. Ә. Назарбаевтың саяси бағ ытын қ олдау. " Қ азақ стан-2030” стратегиясын жү зегег асыру. Зиялы ө кілдер мү дделерін қ орғ ау.                        1999 жылғ ы қ аң тарда " Отан” партиясы қ ұ рылды. Тө арғ асы – Т. Терещенко. Бұ л партия Н. Ә. Назарбаевтың Президенттікке кандидатурасын қ олдау қ оғ амдық штабы негізінде қ ұ рылды. 1999 жылғ ы 14 қ аң тарда " Қ азақ станның отаншылар” партиясы қ ұ рылды. Жалпы 1999 жылы республикада барлығ ы 14 саяси партиялар мен 30-ғ а жуық саяси қ оғ амдық қ озғ алыстар, бірлестіктер қ ұ рылды. 2001 жылғ ы қ арашада " Қ азақ станның демократиялық таң дауы” атты қ оғ амдық -саяси бірлестік қ ұ рылды. 2000 жылы республикадағ ы ресми тіркелген партиялар саны –15.

 Елімізде саяси партиялардың жә не партиялық жү йелердің орнығ уына, тә уелсіз баспасө здің дамуына кө п кө ң іл бө лінді. Бұ л жағ дай республиканың ө ркендеуіне, қ оғ амның демократиялануына, реформаның тередеуіне, экономиканың жә не халық тың тұ рмыс-тіршілігінің жақ саруына ық пал етті.                               " Нұ р Отан" Халық тық Демократиялық Партиясы – саяси партия.              Қ азақ стандағ ы саяси жү йені жетілдіріп, партияларды ірілендіру ү шін “Отан” партиясының ө зімен мақ сат-мү ддесі бір басқ а партиялармен бірігуі нә тижесінде қ ұ рылғ ан. 2006 жылы желтоқ сан айында “Отан” РСП-ның 10-съезінде партияның аты “Нұ р Отан Халық тық Демократиялық Партиясы” болып ө згертілді. Бұ л партияның қ атарына “Отан”, “Асар”, “Азаматтық ” жә не “Аграрлық ” партиялар бірікті. 2007 жылы тамызда ө ткен парламент сайлауында “Нұ р Отан” партиясы айқ ын басымдылық пен жең іске жетіп, билік партиясы аталды.                                Тө рағ аның бірінші орынбасары – Байбек Бауыржан Қ ыдырғ алиұ лы. «Отан» республикалық саяси партиясы 1999 жылдың қ аң тарында қ ұ рылып, сол жылғ ы 12 ақ панда Қ азақ стан Республикасының Ә ділет министрлігінде тіркеуден ө тті.                                             «Нұ р Отан» партиясының бө лімшелері Қ азақ станның барлық облыстарында, Астана жә не Алматы қ алаларында бар. Партия қ оғ амды одан ә рі демократияландыруғ а бағ ытталғ ан экономикалық жә не саяси реформаларды жү зеге асыруғ а; азаматтардың ө мір сү ру дең гейін кө теруге; ә леуметтік ә ділеттік орнатуғ а жә не елімізде тұ рақ тылық ты сақ тауғ а; ұ лтаралық жә не конфессияаралық келісімді нығ айтуғ а; Қ азақ стан Республикасының жан-жақ ты жә не ү йлесімді дамуы ү шін азаматтардың отансү йгіштігі мен жауапкершілігін тә рбиелеуге белсенді ық пал етуді басты мақ саттары етіп жариялады. Мә жілісте «Нұ р Отан» парламенттік кө пшілікке ие.                       2007 жылы ө ткен Мә жіліс сайлауының қ орытындылары бойынша «Нұ р Отан» 88, 41% дауыс иеленіп, Парламенттің тө менгі палатасына партиядан 98 депутат сайланды.