 |
Өмірге ғашық болу — 7
|
|
|
|
лтоқ санның қ ақ ортасында кө лікпен қ алағ а келе жаттым. Алтын Ордағ а жете бергенде жап-жас екі бойжеткен қ ол кө терді. Тоқ тадым да:
— Қ айда? — дедім.
— Есентай мол. Апарасыз ба?
— Иә, отырың дар.
Екеуі артқ ы орындық қ а жақ сылап жайғ асып алды. Отыра сала айфондарын шығ арды да шұ қ ылай бастады. Айнадан екеуінің іс-қ имылын бақ ылап қ ана ү нсіз келемін. Кә дімгі қ аланың қ ыздары. ВК-ғ а кіріп алып, СМС жазып, бір біріне суреттер кө рсетіп мә з. Кө лік болса қ алың нө пір машинаның ауыр ағ ысында ілбіп қ ана жылжиды. Мен ә детімше «қ ұ р отырмай бұ ларды зерттеп отырайын» дедім де:
— Қ ыздар, студентсің дер ме? — дедім.
— Жоқ. Бітіргенбіз.
— Жұ мыс істейсің дер ме?
— Қ ұ рылыс фирмасында бір жылдай істедік. Экономика кү йреген соң штатты қ ысқ артты. Жұ мыссыз қ алдық.
— Нені бітіріп едің дер?
— ИнИЯз
— Ағ ылшын?
— Иә.
— Охо, менің де жақ сы кө ретін тілім.
— Сіз де оқ ып пе едің із?
— Иә, жас кезімде оқ ығ ам, — дедім. Осылайша ә ң гіме жарасты да сұ расып, таныса бердік. Екеуі де Алматыда туып, қ алада ө скен. Біраз біліскен соң олардың мү лги бастағ ан миларын солқ еткізетін бірінші сұ рақ ты қ ойдым.
— Қ ыздар сендерге сұ рақ қ ойсам бола ма?
— Смотря қ андай?
— Кә дімгі ө мір туралы салмақ ты cұ рақ.
— Қ ойың ыз. Кө рейік жауап беріп, — деп екеуі де марғ ау кейіпте еріне тіл қ атты. Мен:
— Осы сендердің армандарың бар ма?
— Арман? Қ андай арман?
|
|
|
— Кә дімгі арман. Мечта?
— Ну, конечно бар. Армансыз адам бола ма?
— Ал, тың дайық арманың ды.
— Ой, ағ ай арман деген кө п қ ой айта берсе. Қ айсы бірін айтамыз.
— Олай болса ең маң ыздысын айт.
— А, чье ағ ай, сізге бә рін айту міндетті ма не?
— Міндетті емес ә рине. Қ арап отырғ анша жол қ ысқ арсын дегенім ғ ой. Жарайды, арманды былай қ оя тұ райық. Сұ рақ былай болсын, ендеше.
— Сендердің ө мірлерің де Мә н бар ма? Смысл? Орысша айтқ анда, ради чего стоит жить? «Мына қ ызығ ым немесе мына қ ымбатты нә рсем ү шін ө мір сү ремін» деп, тіршілікке қ ұ штар қ ылатын қ имас нә рсең бар ма бұ л ө мірде? Қ ысқ асынан қ айырғ анда не ү шін ө мір сү ресің?
Осы сұ рақ қ ойылғ анда барып, екеуі селк ете тү скендей болды. Екеуі де кібіртіктеп, біраз абыржып отырып қ алды. Оң жақ тағ ысы:
— Бұ л ө мірде адамдарғ а жақ сылық жасау керек. Ешкімге зиян тигізбеу керек. Қ ұ дайғ а қ ұ лшылық қ ылып, намаз оқ ып, ораза ұ стап жә ннатқ а баруымыз керек, — деп аяқ астынан уағ ыз айта жө нелді. Кә дімгі қ ала қ ызының тура молдалар сияқ ты уағ ыз айтқ аны қ ызық боп кө рінді. Оның пейіштегі нығ меттер туралы ә ң гімесін біраз тың дап болғ ан соң:
— Аха, тү сінікті болды. Сонда ради жанната живем да? Солай ма? Смысл пейіш болды ғ ой?
— Солай шығ ар. Ой даже не знаю, ағ ай.
— Сен бұ л ілімді қ айдан білдің? Арнайы оқ ыдың ба? Осы кезде ә ң гімеге ту сыртымда отырғ аны араласты. Ол:
— Ағ ай, бұ қ ыздың бұ рынғ ы жігіті намазхан болғ ан. Сол ү шін ата-анасы отсталый балағ а шық пайсың деп, қ атынасын ү зіп тастады. Содан бері басы бос, — деді.
|
|
|
— Жарайды, солай-ақ болсын делік. Онда сен айтарсың не ү шін ө мір сү ретінімізді?
— Менің ше семья. Жақ сы адамғ а тұ рмысқ а шығ ып, бала-шағ аң болса. Соларды оқ ытып, тоқ ытып, дұ рыстап ө сіріп шығ арсаң сол шығ ар ө мірдің мә ні деген? — деп, ө зіне онша сенімді емес тонда жауап берді.
— Жарайды, солай болсын делік. Енді дайын тұ рғ ан жігіттерің бар ма? Бү гін-ертең аламын деп серттескен серілерің бар шығ ар?
— Жоқ.
— Жастарың 24-ке кетті ме?
— Иә.
— Сонда ө мірлерің де еш Мә н қ алмады ма?
— Ой білмеймін, ағ ай. Жігіт жоқ болса не істейміз енді? А, кстати, ағ ай, сіз журналистсіз бе? Сондай наводящий сұ рақ тар қ ойып, адамды ойландырып қ оясыз? Кімсіз ө зі?
— Мен жә й ә шейін Виктор Франкл деген кісі негізін қ алағ ан Логотерапия деген ғ ылыммен ө зімше айналысам. Ә р тү рлі жағ дайда кездескен адам менің зерттеу объектіме айналады.
— Сонда ол не ғ ылым? Нені зерттейді? — деп екі қ ыз қ ызығ а бастады. Біз қ аланың қ алың пробкасында келе жатқ андық тан уақ ыт мол еді. Мен асық пай Логотерапия туралы тарқ атып айта бердім. Олар қ ұ марта тың дап, ауыздары ашылып отыр. Ә ң гіме ә бден қ ызғ ан кезде:
— Айтпақ шы, Франкл ең атақ ты кітабында сендер туралы да тамаша толғ ам айтқ ан, -деп, онсыз да қ ызып тұ рғ ан ә ң гімеге май қ ұ я тү стім. Олар:
— Біздер жайлы? Қ ыздар жайлы ма сонда? — деп, ентелей тү сті.
— Иә, қ ыздар жайлы.
— Сонда не депті?
— Сендер жаң а жігіт жоқ дедің дер. Жігіт жоқ болғ ан соң семья да жоқ. Семья болмағ ан соң смысл да жоқ. Солай ғ ой?
— Иә, жоғ ына жоқ қ ой енді. Кездеспесе ө леміз бе?
— Сендер кө п жігітті қ ыздарғ а тұ рақ сыз деп айтыптайсың дар ғ ой солай ма?
— Иә, ол да рас. Оқ ып жү ргенде талай жігітті кө рдік. Олар қ ыздарды как перчатки меняют.
— Охо, міне. Мағ ан да керегі осы сө з еді. Франклдың «Человек в пойсках смысла» деген кітабының «О смысле любви» деген бө лімінде как раз осы мә селеге тоқ талады, — дегенді ерекше акцентпен нығ ыздап тұ рып айттым. Олар да ө здеріне ө те қ атысты маң ызды ә ң гіме басталғ анын сезгендей кө здері тіріліп шығ а келді.
|
|
|
— Иә, не дейді ол жерде? — деп екі қ ыз айфондарын ө шірді де ә ң гімеге шындап ден қ ойды. Осылайша біздің сұ хбаттың ең қ ызғ ан, ең қ айнағ ан жеріне ақ ыры келіп жеттік.
— Сендер енді нағ ыз махаббатты аң сап, романтика іздеп тұ ратын жасқ а келдің дер. Адал махаббат — міндетті тү рде жауапгершілікті талап етеді. Яғ ни, сү йген жігіт ғ ашығ ының алдында тонна-тонна міндеттерді арқ алайды. Бірақ жігіт атаулының бә рі оны қ аламайды. Олар мейлінше жауапгершілік арқ алаудан қ ашады. Солай ғ ой?
— Иә, ағ ай, солай. Кө бі қ ашады. Тиіп қ ашып жү ргенді жақ сы кө реді, — деп мені мақ ұ лдай тү сті.
— Қ ашқ андық тан да олар біртуар бойжеткенді емес, қ уыршақ сияқ ты сұ рауы жоқ топырлағ ан типтерді таң дайды. Яғ ни, қ ыдырып кө ң іл кө тергісі келген жең іл мінезді жігіт, дараланып тұ ратын ақ ылды қ ызғ а емес, бір біріне ұ қ сап тұ ртын бір типті жең ілдерге «ауыз» салады.
— Қ алай сонда?
— Солай. Олардың ең жақ сы кө ретін типтерін Франкл кітабында «хористка» деп атағ ан. Яғ ни, хор айтатын қ ыздар. Олар сахынағ а жү здеп шығ ып, бірдей болып киініп, бір ғ ана ө лең ді бірдей толқ ында шырқ ап тұ рады. Егер сен олардың біреуін саптан қ уып жіберсең, одан ө лең нің сапасы нашарламайды. Тіпті қ уылғ ан жалғ ыздың бар-жоғ ын біліп болмайды. Немесе кез келгенін қ уып жіберіп, орнына басқ асын қ оя салсаң да ештең е ө згермейді. Ө мірде тура солай. Талғ амы тоқ ырағ ан қ ыздар хор айтатын қ ыздар сияқ ты бір біріне ұ қ сауғ а тырысады. Бір бірінен аумайтын, не арманы, не мақ саты жоқ инкубатор қ ыздармен қ ыдырғ анда сері жігіт жауапгершілік арқ аламайды. Олар ішінен «бұ сияқ ты қ ыздар толып жатыр. Ертең -ақ басқ асын тауып аламын» деп уайымсыз «пайдаланады». Сондық тан ондайлардың талғ амы жоқ жең ілтек қ ызбен ұ зақ уақ ыт романс қ ұ руы екіталай. Ә детте, ер адам қ айталанбас қ асиеті бар ерекше қ ыздарғ а ғ ашық болады. Солардың алдында ғ ана жауапгершілік арқ алайды. Бала кезде сендер де ешкімге ұ қ самайтын ерекше едің дер. Киім киістерің де, тамақ қ а талғ амдарың да, сабақ қ а деген қ ұ марлық тарың да саусақ тың ізіндей қ айталанбас ғ ажайып қ ұ былыс еді. Ө се келе болмысың ды басқ адан даралап тұ ратын ө зің е ғ ана тә н талантың мен қ асиеттерің ді қ асақ ана ө здерің кү штеп жойдың дар. 9-шы сыныптан соң -ақ бә рің жаппай жыртқ ыш болуды модағ а айналдырдың дар. Мұ ғ алімнің бетінен алып сө йлеуді мә ртебе санадың дар. Ө нер-біліммен дараланып, басқ адан озып шығ уды масқ ара санап, жақ сы оқ итын ақ ылды қ ыз кө рсең дер, соларғ а жан-жақ тан қ ысым жасадың дар. Онымен де қ оймай басқ аларды да ө здерің нен аумайтын «хористка» жасауғ а тырыстың дар. Мектеп бітіре бастағ анда да мамандық ты ө здерің емес ата-аналарың таң дап берді. Ата-анаң «қ азір ағ ылшын ә лемді жаулап тұ р. Сол тілді білсең аштан ө лмейсің » деп ИнИЯзғ а қ инап тапсыртты ма? – дедім. Екеуі де жамырай қ оштады.
|
|
|
— Иә, иә. Рас айтасыз. Тура солай болды. Мен бала кезімде биге бейім болдым. Мамам «Қ ызым, далбасалама. Ағ ылшын оқ исың » деп ИнЯзғ а ә кеп тық ты.
— Ал, не болды енді? Ағ ылшын тілін Advanced, Professional дең гейінде мең гердің дер ме? Не ары емес, не бері емес кү йде қ алғ ан шығ ар. Солай ма?
— Иә, біз сол жаргонмен кино кө руден аспадық. Универде де ә ркімге бір прикол ұ стап жү рдік те қ ойдық, — деп шынайы сө йлей бастады.
— Енді мына қ ызқ қ а қ араң дар. Мысалы қ азір мен ө зіме адал жар болатын ерекше қ ыз іздеп жү рген бойдақ жігітпін делік. Сендермен танысып, отау қ ұ ру туралы серьзный жоспар қ ұ руым мү мкін бе? Менің ше еш мү мкін емес. Себебі, екеуің де бірдейсің дер. Талғ амдарың да айнымайды. Екеуің де де айфон. Прическаларың да ұ қ сас. Киімдерің де егіздердің киімі сияқ ты. Музыкалық талғ амдарың да бірдей. Былайша айтқ анда сендер сияқ ты қ ыздар қ алада толып жатыр. Қ азір қ алағ а МС Сайлаубек келсе сонымен селфи жасау ү шін бір бірің ді таптап кете жаздайсың дар. Бә лкім, шынымен де Сайлаубектің ө нері біреулерге ұ найтын шығ ар. Себебі, талғ ам ә р тү рлі ғ ой. Бірақ, мұ ншама қ алың топтың музыкалық талғ амы бірдей боп тұ р дегенге кім сенеді?
|
|
|
— Иә, ағ а рас айтасыз. Біз негізі группадағ ы қ ыздар не тың даса соны тың дап жү ре береміз, — деді.
— Баяғ ыда менің ү лкен ұ лым мағ ан бү й деген. Сабақ бітіп, мектептен тарағ ан соң баламның досы «бағ ана сыныпта тың дап отырғ ан қ азақ ша жырлар мен кү йлерің ді бере тұ ршы мен де тың дайын» депті. Баламның «неге сол кезде сұ рамадың? Неге қ айтқ ан кезде тың дағ ың келе қ алды? » деген сұ рағ ына жолдасы «домбыра тың дасам басқ алар отсталый деп кү леді» депті. Міне, Франклдың айтып отырғ ан «тіршілік вакуумы» осыдан кеп шығ ады. Яғ ни, кеудесі қ уыс, арман-мақ саты айқ ындалмағ ан адам кө птің ығ ына жығ ылып, солардың қ алауымен, солардың шешімдерімен ө мір сү ретін бейшарағ а айналады. Оны ғ ылымда конформизм дейді. Бұ л кө кіректе пайда болғ ан тү псіз вакуумның ең зиянсыз болғ андағ ы тү рі. Яғ ни, жауапгершіліктен жұ рдай қ алың тобырдың арасына сің іп, ө зің ді адам ретінде жоясың. Ал егер бұ л ауру асқ ынатын болса трагедияғ а апарып соқ тыруы ә бден мү мкін.
— Қ андай трагедияғ а?
— Ө мірден Мә н таба алмай, тіршілшіктен торық қ ан адам суицид жасайды. Вакуумның ең қ орқ ынышты тұ сы осы. Яғ ни, даң ғ ырлап бос қ алғ ан кеудедегі апан ө зің нің басың ды жұ тып жібереді. Сондық тан да Франкл былай деп тұ жырым жасағ ан. Адам баласы бақ ытты іздеп таппайды. Адам Мә нді табады. Ал, бақ ыт қ ұ сы Мә н бар жерге ө зі келіп қ онады деген. Бағ ана сендер «кейбір жігіттер қ ыздарды қ олғ апша ауыстырады» дедің дер. Солай ғ ой?
— Иә.
— Енді басқ аша ойланып кө рейік. Ол жең ілтек жігітті бір шетке ысырып, уақ ытша қ оя тұ рып, сұ рақ ты мына тараптан қ ойсақ қ алай болар екен?
— Қ андай сұ рақ?
— Неге сендер ө здерің ді арзан қ ұ нсыз қ олғ ап дә режесіне дейін тү сіре бересің дер? Бір бірінен айнымайтын, қ ытайдан келетін арзан қ олғ апты кім кү н сайын ауыстырмайды? Біреу сендерді қ олдан қ инап, қ ұ нсыздандырып жатыр ма?
Олар кә дімгідей ойланып қ алды.
— Иә, ағ а, шыны керек ол туралы осығ ан дейін мү лде бұ лай ойланып кө рмеппін, — деді біреуі.
— Енді Франклдың ойын ары қ арай тың даң дар. Ер адам қ ызғ а есі кете ғ ашық болу ү шін ә йел заты қ айталанбас тұ лғ ағ а айналуы керек. Яғ ни, ер жігіт сені кө рген кезде «сенен айрылсам, дә л сен сияқ ты адал жарды басқ а ә лемнен таппаспын» деп шарасыз хә лге тү суі керек. Сонда ғ ана некелі ө мірге Мә н бітіп, қ ұ т-береке дарығ ан бақ ытты шаң ырақ ты кө теруге болады, — дей бергенімде Есентай Моллғ а да келіп жеттік.
— Ал, қ ыздар ә ң гіме айтып отырып, келіп те қ алдық. Осымен бү гінгі лекция тамам, — дедім. Ә ң гімеге ә бден ұ йып отырғ ан екі бойжеткен амалсыздан тү суге ың ғ айла бастады. Біреуі жол ақ ысын беріп жатып:
— Ағ ай, біз енді не істейміз? — деп сұ рады ө те сынық, биязы дауыспен.
— Ешқ андай паникағ а салынбастан, бала кездерің де тұ ншық тырып тастағ ан индивидтік қ асиеттерің ді қ айта табуғ а кү ш салың дар. Ә у, баста Қ ұ дай бойларың а не қ асиет бітірді, соны қ айта қ алпына келтірің дер. Қ алың тобырғ а сің ісіп кетуге тырыспаң дар. Ішкі сымбатың мен сыртқ ы келбетің басқ аларғ а ұ қ самай дараланып, кө зге ұ рып тұ рсын. Сосын Алматыдағ ы жігіттің сырттаны сендерді ө зі іздеп таппаса мағ ан келің дер, — дедім.
— Рахмет ағ ай, жолың ыз болсын! – деп қ ыздар қ имай қ оштасты. Кө лік жылжи жө нелді.
Санжар Керімбай
|
|
|
