 |
Эпидемиологиясы. Клиникалық көрінісі. Диагностикасы. Салыстырмалы диагностикасы. Болжамы. 7.8.2. Диабеттік ретинопатия
|
|
|
|
Эпидемиологиясы
Қ Д-2 кезінде Қ Д жоқ науқ астармен салыстырғ анда ЖИА-мен сырқ аттану қ аупі 6 есе жоғ ары. Артериялық гипертензия Қ Д-1-мен сырқ аттанғ ан науқ астардың 20%-да, ал Қ Д-2-мен сырқ аттанғ ан науқ астардың 75%-да дамиды. Қ Д кезінде шеткі қ антамырлардың облитерациялаушы атеросклерозы науқ астардың 10%-да, бас миы қ антамырларының тромбоэмболиясы 8%-да кө рініс береді (Қ Д-мен сырқ аттанбағ ан науқ астармен салыстырғ анда 2–4 есе жоғ ары).
Клиникалық кө рінісі
Қ Д жоқ науқ астардың клиникалық кө ріністерінен ерекшеленбейді. Қ Д-2 кезінде макроқ антамырлық асқ ынулар (миокард инфаркті, инсульт, аяқ қ антамырларының окклюзионды зақ ымдалуы) алдың ғ ы орынғ а шығ ады жә не осы асқ ынуларды анық тау барысында алғ аш рет гипергликемия анық талады. Қ Д-мен сырқ аттанғ ан науқ астарда автономды нейропатияның дамуына байланысты 30% жағ дайда миокард инфаркті ангинозды ұ стамасыз ө теді (ауырсынусыз инфаркт).
Диагностикасы
Атеросклероз асқ ынуларын диагностикалау қ ағ идалары Қ Д жоқ науқ астарда асқ ынуларды диагностикалаудан еш ерекшелігі жоқ (ЖИА, бас миы, аяқ қ антамырларының окклюзионды зақ ымдануы). Артериялық қ ан қ ысымын ө лшеу Қ Д-мен сырқ аттанғ ан науқ астардың ә рбір дә рігерге келуі кезінде міндетті тү рде орындалуы тиіс. Қ анның липидті спектр кө рсеткіштерін анық тау (жалпы холестерин, ү шглицеридтер, ТТЛП, ТЖЛП) жылына бір реттен кем зерттелмеуі қ ажет.
|
|
|
Салыстырмалы диагностикасы
Басқ а да жү рек-қ антамыр жү йесінің аурулары, симптоматикалық артериялық гипертензия, екіншілік дислипидемиялармен жү ргізу.
Емі
· Артериялық қ ан қ ысымын бақ ылау. Қ Д кезінде систолалық Қ Қ 130 ммHg, ал диастолалық Қ Қ 80 ммHg (кесте 7. 3) болуы тиіс. Бұ ғ ан қ ол жеткізу мақ сатында науқ астардың кө біне бірнеше гипотензивті дә рілерді тағ айындайды. Қ Д кезінде гипотензивті терапияның таң дау дә рілері ААФ ингибиторлары жә не ангиотензин рецепторларының блокаторлары болып табылады, сонымен қ атар қ ажет болғ анда тиазидті диуретиктер тағ айындалады. Қ Д сырқ аттанғ ан, миокард инфарктін басынан ө ткізген науқ астарғ а таң дау дә рісі β -адреноблокаторлар болып табылады.
· Дислипидемия коррекциясы. Липидті спектр кө рсеткіштері 7. 3 кестеде кө рсетілген. Гиполипидемиялық терапияның таң дау дә рілеріне 3-гидрокси-3-метилглутарил-КоА-редуктаза ингибиторлары (статиндер) жатады.
· Антиагрегантты терапия. Аспиринмен терапия (75–100 мг/сут) 40 жастан асқ ан Қ Д-мен сырқ аттанғ ан науқ астарғ а жү рек-қ антамыр жү йесі патологиясының даму қ аупі жоғ ары болғ анда (асқ ынғ ан отбасылық анамнез, артериялық гипертензия, темекі тарту, дислипидемия, микроальбуминурия), атеросклероздың клиникалық кө рінісі анық талғ ан барлық науқ астарғ а екіншілік профилактика мақ сатында тағ айындалады.
· ЖИА скринингтеу жә не емдеу. ЖИА-ны анық тауғ а арналғ ан жү ктемелік тесттер жү рек-қ антамыр жү йесі аурулары симптомдары кө рініс берген, ЭКГ-де патология анық талғ ан науқ астарғ а тағ айындалады.
Болжамы
|
|
|
Жү рек-қ антамыр жү йесі ауруларынан Қ Д-2-мен сырқ аттанғ ан науқ астардың 75%-ы, ал Қ Д-1-мен сырқ аттанғ ан науқ астардың 35%-ы қ айтыс болады. Қ Д кезінде шамамен науқ астардың 50%-ы ЖИА асқ ынулары ә серінен, 15%-ы бас миы қ антамырларының тромбоэмболиясы ә серінен қ айтады. Қ Д кезінде миокард инфаркті ә серінен дамитын ө лім кө рсеткіші 50%-дан асады.
7. 8. 2. Диабеттік ретинопатия
Диабеттік ретинопатия (ДР) — жартылай немесе толық кө ру қ абілетінің жоғ алуына ә келетін, микроаневризма, қ ан қ ұ юылу, экссудативті ө згерістер мен жаң а тү зілген қ антамырлардың пролиферациясымен сипатталатын кө здің торлы қ абығ ы қ антамырларының микроангиопатиясы (7. 17 кесте).
Этиологиясы
ДР дамуына ә келетін басты этиологиялық тү рткі созылмалы гипергликемия болып табылады. Басқ а тү рткілердің маң ыздылығ ы айтарлық тай емес (артериялық гипертензия, дислипидемия, темекі тарту, жү ктілік).
Патогенезі
ДР патогенезінің басты тармақ тарына жатады:
• гипоперфузияның дамуына ә келетін қ антамыр саң ылауын тарылтатын торлы қ абық қ антамырларының микроангиопатиясы;
• микроаневризманың тү зілуімен сипатталатын қ антамырлардың дегенерациясы;
• қ антамырлар пролиферациясын ү стемелейтін жә не майлы дистрофия мен торлы қ абық та кальций тұ здарының жө гуіне септігін тигізетін ү демелі гипоксия;
7. 17 кесте. Диабеттік ретинопатия
| Этиологиясы мен патогенезі | Созылмалы гипергликемия, торлы қ абық қ антамырларының микроангиопатиясы, торлы қ абық тың ишемиясы мен неоваскуляризациясы, артериовенозды шунттардың тү зілуі, витреоретинальді тракциялар, торлы қ абық тың сыдырылуы жә не ишемиялық дегенерациясы |
| Эпидемиологиясы | Ең бекке жарамды халық арасында соқ ырлық қ а ә келетін басты себеп. Қ Д-1 тү рінде 5 жылдан кейін — науқ астардың 8%-да, 30 жылдан кейін — 98%-да анық талады. Қ Д-2 диагностикалау барысынла науқ астардың 20–40%-да, ал 15 жылдан кейін — 85%-да кө рініс береді. Қ Д-1 кезінде салыстырмалы тү рде жиі пролиферативті ретинопатия, ал Қ Д-2 — макулопатия (75 % макулопатия жағ дайларында) анық талады |
| Басты клиникалық кө рінісі | Пролиферативті емес, препролиферативті, пролиферативті ретинопатия |
| Диагностикасы | Офтальмологиялық тексеру Қ Д-1-мен сырқ аттанғ ан науқ астардың барлығ ына дерлік сырқ аттың манифестациясынан 3–5 жылдан кейін, ал Қ Д-2-мен сырқ аттанғ ан науқ астарғ а анық талғ аннан бастап тағ айындалады. Мұ ндай зерттеуді жыл сайын қ айталап отыру қ ажет |
| Салыстырмалы диагностикасы | Қ Д-мен сырқ аттанғ ан науқ астарда дамитын басқ а да кө з аурулары |
| Емі | Қ Д компенсациясы, лазерлі фотокоагуляция |
| Болжамы | Қ Д-мен сырқ аттанғ ан науқ астардың 2%-да соқ ырлық дамиды. ДР байланысты соқ ырлық тың жаң а жағ дайлар жиілігі жылына 100000 халық қ а 3, 3 жағ дайды қ ұ райды. Қ Д-1 кезінде HbA1c дейгейінің 7, 0% тү суі ДР даму қ аупін 75%-ғ а жә не оның ү демелі даму қ аупін 60%-ғ а тө мендетеді. Қ Д-2 кезінде НbA1c дең гейінің 1%-ғ а тө мендеуі ДР даму қ аупін 20%-ғ а азайтады |
|
|
|
• жұ мсақ «мақ талы дақ тардың » дамуына ә келетін экссудациямен микроинфаркттар;
• тығ ыз экссудаттардың тү зілуімен липидтердің жиналуы;
• торлы қ абық гипоперфузиясының ө ршуіне жә не кө ктамырлардың дилатациясына ә келетін, шунттар мен аневризманы дамытатын қ антамырлар пролиферациясының торлы қ абық та артуы;
• инфильтраттар мен тыртық тардың дамуына ә келетін, ишемизацияны ә рі қ арай ү дететін ұ рлау феномені;
• ишемиялық дезинтеграция нә тиежесінде торлы қ абық тың сыдырылуы жә не витреоретинальді тракциялардың тү зілуі;
• геморрагиялық инфаркт, массивті қ антамырлық инвазия жә не аневризманың жыртылуы нә тижесінде шыны тә різді денеге қ ан қ ұ йылу;
• екіншілік глаукоманың дамуына ә келетін нұ рлы қ абық қ антамырларының пролиферациясы (диабеттік рубеоз);
• торлы қ абық тың ісінуімен макулопатия.
|
|
|
