Ж.Ахметов. Патологаялық анатомия

3 белім. Қ ан жө не лимфа айналымынық бузылуы

наларды, ө сіресе митохондрий мембранасын, зақ ымдайды. Бұ л ө згерістер Кребс циклінің барысын бү зып, анаэробты гликолизды кү шейтеді. Осы жерден гистамин, серотонин жә не ишемияның токсині (уы) бө лініп шығ ады. Бү лар қ анайналысын бү рынғ ыдан бетер бү зып тіндердің ісінуіне, ошақ тық қ анқ ү йылуларғ а, қ ан та-мырларының параличтік кенуіне немесе тарылуына соқ тырады. Осылайша жергілікті некроз пайда болады. Ишемияның нө тижесі даму қ арқ ьшьша жө не ү зақ тығ ына байланысты. Егер қ ан тамыр-лары тез тығ ындалып қ алса жө не бү л жағ дай бірнеше сағ атқ а со-зылса ишемия салдарынан кейбір ағ заларда ишемиялық некроз, яғ ни инфаркт пайда болады. Бү л ү рдіс бірте-бірте дамыса, колла-тералдық қ ан айналым қ алыптасып ағ за қ ызметі қ айта қ алпына тү седі, басқ а жағ дайларда қ ансызданып қ алғ ан жер семіп қ алады.

3. 3. Қ АНАҒ У

Қ анағ у (геморрагия) деп қ анның қ ан тамырларынан, жү рек-тен ішкі немесе сыртқ ы ортағ а шығ уын айтамыз.

Қ анағ удьщ негізінен ү ш тү рлі себебі бар: 1) қ ан тамырлары-ның жыртылып немесе жарылып кетуі; 2) қ ан тамырлары кемерінің іріп ыдырауы немесе жегіленуі; 3) диапедез.

Қ ан тамырларының жыртылып немесе жарылып кетуі денеге оқ тигенде жө не басқ а да жарақ аттарғ а байланысты кездеседі. Мыса-лы, адамды қ айта тірілту (реанимация) кезінде сынғ ан қ абырғ алар ө кпені, бауырды жарақ аттап, ол жерден қ ан ағ ады. Патологиялық ө згерістерге шалдық қ ан қ ан тамырлары да жарылуғ а бейім болады. Қ олқ аның атросклероз, мерез салдарынан кең іп кеткен жерлері (анев­ризма) жарылып, ауру жедел қ ансырап ө луі мү мкін. Қ ан тамырла-рьшың жарылуы гематома пайда болуына соқ тырады. Егер жарыл-ғ ан тамыр мен гематома арасында байланыс сақ талып қ алса ол жерде жалғ ан аневризма пайда болуы ық тимал, оны солқ ылдаушы (пуль­сирующая) аневризма деп атайды (И. К. Есипова).

Қ ан тамыр қ абыргаларының іріп ыдырауы немесе жегіленуі кү нделікті ө мірде (практикада) кө бірек кездеседі. Мысалы, асқ а-зан жарасы сол жара тү біндегі қ ан тамырларды, жатырдан тыс жуктілік кезінде трофобласт элементтері жатыр тү тігінің қ ан та-мырларын зақ ымдайды. Қ атерлі ісік, туберкулез ү рдістеріндегі некрозғ а байланысты қ ан тамырларынын кемерлері жегіленіп кетеді, сө йтіп қ ан кетуге соқ тырады.

Қ ан қ ан тамыры кемерінен диапедез жолымен, оны бү збастан, (негізінен капиллярлар арқ ылы) сыртқ а шығ уы мү мкін (28-сурет).

Диапедез қ ү былысы капиллярлар мен майда венулалардың ө ткізгіштік қ асиетінің артып кеткенінде ғ ана болуы мү мкін. Бү л жағ дай гипоксияғ а, ө р тү рлі авитаминоздарғ а байланысты, кейбір қ ан ү йытушы факторлардың тума жетіспеушілігінде (гемофилия жә не т. б. ) байқ алады. Эритроциттер эндотелий жасушаларының қ осылғ ан жерлерінен, кейде тікелей эндотелий жасушалары арқ ы-лы сыртқ а шығ ады. Бү л ү рдісті тек электронды микроскоп арқ ы-лы бақ ылауғ а болады. Организмде капиллярлар ө те кө п болғ ан-дық тан, қ ан элементтері бір-біріне қ осылып, аумақ ты, ө мір ү шін қ ауігпі қ ан қ ү йылу ошақ тарын тудыруы мү мкін. Мысалы, гипер­тония ауруындағ ы ө те ауыр хал (криз) ми тініне диапедездік қ ан қ ү йылуғ а байланысты. Диапедездік қ ан ағ уғ а бейімділікті геморра-гиялық диатез деп атайды. Ол гемофилияда, жаң а туылғ ан баланың геморрагиялық ауруында, тромбоцитопенияларда, лейкозда, бауыр ауруларында кездесіп, теріде, шырышты қ абық тарда қ анталау ошақ тары тү рің це байқ алады. Еккен жерлер де қ анталап қ алады.

Қ анағ у тү рлері. Қ анағ удың артериялық, веналық жө не капилляр-лық (паренхиматоздық ) тү рлері бар. Одан басқ а ішкі жә не сыртқ ы, алгашқ ы жә не қ айталама қ анагу тү рлерін ажыратады. Егер қ ү йылғ -ан қ ан айналысьшдағ ы тің церді бү зып, бір жерге топталып қ алса оны қ анды ісік — гематома дейді. Кейбір ағ залардан қ анағ у ө зіне тө н латынша атқ а ие. Ө кпеден қ ан кетуді (қ ан тукіру) - гемоптоэ, қ ан қ ү суды — гематомезис, мү рыннан қ ан ағ уғ а — эпистаксис, жа-