 |
22 бөлім. Тіс-жақ жуйесі және ауыз қуысы..
|
|
|
|
22 бө лім. Тіс-жақ жуйесі жә не ауыз қ уысы...
Патогенезі бойынша сиалоадениттер былайша жіктеледі: 1) Сілекей бездерінің ө зекшелерімен жоғ ары ө ршитін сиалоаденит. Бү л жағ дайда инфекция ауыз қ уысынан сілекей бездерінің ө зекшелері арқ ылы тарап қ абыну ү рдісі осы ө зектердің қ абырғ а-сында жә не сілекей бездерінің стромасы мен паренхимасында да-миды. Қ абынудың ө серінен сілекей бездерінің жолдары тарылып, сілекей іркіліп қ алады. 2) Қ ан жә не лимфа тамырлары арқ ылы тарағ ан инфекция сілекей бездерінің аралық затын, стромасын, кейіннен ацинустарын қ абыну ү рдісіне ү шыратады. 3) Аралас жол-дармен дамығ ан сиалоаденит. Сілекей бездерінің тү ріне қ арай шық шыт бездерінің сиалоадениті паротит деп аталады, бү дан баска тө менгі жақ асты, тіл асты жә не майда бездердің сілекей сиалоадениттерін ажыратады.
22. 3. ПАРОДОНТ АУРУЛАРЫ: ПАРОДОНТИТ, ПАРОДОНТОЗ
Кейінгі онжылдық тарда стоматология саласында пародонто-логия деген жаң а ғ ылыми пә н болініп шық ты.
Ғ алымдардың, зерттеушілердің, тіс дә рігерлерінің осы пә нге кө ң іл аударғ ан себебі — пародонт сырқ аттары қ азіргі уақ ытта д ү ние жү зіндегі ө те жиі кездесетін сырқ аттардың бірі болып отыр. Бү л сырқ аттың ерекшелігі — бір басталса, ә рі қ арай тоқ аусыз дамиды да, тіс пен жақ сү йектерін, осы аймақ тардағ ы тіндерді зақ ымдап, тіс қ ызметін бү тіндей істен шығ арады.
БДҮ мә ліметтері бойынша 30 жастан асқ ан адамдардың 50 пайызьшда парадонт сырқ аттары дамиды жә не осы себептен ауыр-ғ ан адамдардың 65-85 пайызы тістен айырылады.
|
|
|
Пародонт ауруларының патологиялық анатомиясын тү сіну ү шін алдымен пародонттың анатомиялық жә не гистологиялық ерекшелігін анық білу қ ажет.
Пародонт қ ү рамына тіс аймағ ындағ ы анатомиялық қ ү рылым-дар: қ ызыл иек (ет), оның ү стін қ аптап тү рғ ан кө пқ абатты жалпақ тү лемейтін эпителий, периодонт (тісті қ аптап тү ратын талшық ты дә некер тіндер), тіс ү яшығ ының сү йектері кіреді. Тіспен бірге осы аталғ ан тіндерді біртү тас морфологиялық жә не функционалдық комплекс деп тү сіну қ ажет. Қ алыпты жағ дайда қ ызыл етті қ апта-ғ ан кө п қ абатты жалпақ эпителий жасушалары (10-20 қ абатты) тіс мойнында эмальмен тығ ыз байланысып, микробтарғ а жө не басқ а патогенді факторларғ а (уларғ а, ферменттерге) ә жептә уір бө гет болып тү рады. Осы жердегі сілекей бездерінің сү йық тьпы да бакте-рияларғ а қ арсы тү ру қ асиеттеріне ие.
41—437
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
22 бө лім. Тіс-жақ жү йесі жө не ауыз куысы...
Пародонт тің церің де негізінен қ абыну жө не дистрофиялық ө згерістер дамң ды. Кейде бү л ө згерістер тү рлі дистрофиялардан басталып, қ абынумен аяқ талады, басқ а жағ дайда ө уелгі дистрофи-ялық ө згерістер қ абынудан кейін ғ ана айқ ын кө рінеді. Пародонт-та дамитын дистрофиялық ө згерістер жалпы зат алмасуының не-месе жергілікті тің дерден зат алмасуының бү зылуына байланысты. Кө п жағ дайда жергілікті ө згерістердің пародонт патологиясы да-муы ү шін маң ызы ө те зор.
Пародонт сырқ аттарының жіктелуі
|
|
|
I. Гингивит
Тү рлері: 1) катаралды; 2) жаралы; 3) гипертрофиялық; 4) атро-фиялық.
II. Пародонтит
Тү рлері: 1) катаралды; 2) жаралы; 3) абсцесті; 4) гипертрофи-ялық.
III. Пародонтоз
Тү рлері: 1) созылмалы; 2) жайылмалы.
IV. Идиопатиялық, клиникалық белгісінің біреуі пародонт
тің церінің сорылуы болатын (Папийон-Лефевр синдромы, Хенд-Крис-
чен-Шюлер синдромы, эозинофильді гранулема т. б. ) сырқ аттар.
V. Пародонтомалар — ісіктер (біріншілік жө не метаплазиялық
тү рлері) жө не ісік тә різді ө згерістер.
ПАРОДОНТИТ
Пародонтит деп пародонттың қ абынуын тү сінеміз. Қ абыну қ ызыл еттен басталып, тө менгі эпителий асты тіндерге жө не тіс ү яшық тары сү йектеріне ө теді, кейде оларды да бү зады, қ абың ды-рады.
Пародонтиттің негізгі белгілері:
1. Пародонтит 30 жастан асқ ан адамдар кездеседі.
2. Аурудың тү ң ғ ыш клиникалық кө рінісі — тіс маң айьгадағ ы қ ызыл етке қ ан қ ү йылу ү рдістері ү зақ уақ ыт, тіпті бірнеше жылғ а созылады.
3. Қ ызыл ет пен тіс арасында терендігі ә ртү рлі «қ алтаң пайда болады. Қ алталардың ішіндегі экссудатта микробтар болады.
4. Қ ызыл еттің серозды, некрозды немесе пролиферативті қ абы-нуы — гингивит байқ алады.
5. Рентген кө ріністе тіс ү яшық тарыньщ аралық сү йектерінде деструктивті ө згерістер кө рінеді.
6. Қ абыну жө не деструктивті ү рдістердің кү шеюіне байланысты тү рлі клиникалық симптомдар: тістердің босап қ алуы, тістердің
қ ақ сап ауруы, тістердің істен шығ уы, тіс пен қ ызыл етінің тү рлі зақ ымдануы ауру адамды мазалап тіс дө рігеріне ә келеді.
Tic ү яшық тары қ алталанып ірің ге толғ ан кө ріністі альвеоляр-лық пиорея деп атайды.
ПАРОДОНТОЗ
Пародонтоз деп пародонт тің деріндегі жайылмалы дистрофия-лык, ө згерістермен сипатталатын созылмалы патологияны айтады.
Пародонтоздың белгілері:
1. Кызыл ет қ абынбайды, ол кө бінесе ишемияғ а ү шырап, қ ан-сызданып, бозарып тү рады. 2. Tic ү яшық тарының, қ ызыл еті қ ал-таланбайды. 3. Tic мойны мен тіс тү бірлері ашылып (жалаң ашта-нып) қ алды. 4. Микробтардан тү зілген жү мсақ жабыспалар байқ -алмайды. 5. Пародонтозбен қ атар тістің қ атты тіндерінің басқ а патологиялары кө рінеді: эмалдің эрозиясы, тістің сына тө різді за-қ ымдануы, гиперстезия. 6. Tic мойындары ашылып қ алса да тістің тү бірі босамайды. 7. Рентген сә улесімен зерттегенде қ абыну, деструктивті қ ү былыстар байқ алмайды. Тісаралық тіндердің биіктігі тө мендейді, ал сү йектердің қ аттылығ ы қ алыпты тү рде сақ талады. Tic ү яшық тарының терең жатқ ан тіндерінде склероз дамығ аны байқ алады. 8. Бү л ө згерістер жү рек-қ ан тамырлар жү йесінің, эндокриндік жү йенің сырқ аттары бар адамдарда (мысалы, артери-ялық гипертония ауруы, атеросклероз, қ антты диабет т. б. ) дами-ды. 9. Қ алыпты жағ дайдағ ы тіс айналасындағ ы қ алтада сү нық тық аз мө лшері де ғ ана болады. 10. Арнайы зерттеу ә дістерін қ олданса (реопародонтография, полярография жә не т. б. ) микроциркуляция жү йесінде қ анның азаюы, майда қ ан тамырларының (капилляр-лардың ) бітіп кетуі, олардың пішіндерінің ө згеруі сияқ ты ө згерістер байқ алады, нә тижеде гипоксия дамиды.
|
|
|
Пародонтиттің этиологиясы мен патогенезі ө лі кү нге дейін толық зерттелмеген. А. Е. Евдокимовтің пікірі бойынша пародон-титтің дамуында организмдегі жергілікті жә не жалпы зат алмасуы-ньщ бү зылуының маң ызы зор.
Пародонтозғ а ү шырағ ан тіндерді морфологиялық ө дістермен тексергенде қ ан тамырлары склерозын, кейбіреулерінің санылау-ының бү тіндей бітіп кеткендігін (облитерациясын) кө руге болады.
Қ ан айналымының жә не нерв жү йесінің ө згерістері де пародонтоз себептерінің қ атарына кіреді.
Кейбір зерттеушілер пародонтозды тудыратын себептердің ішінде жергілікті ө згерістердің маң ызы зор деп есептейді. Мысалғ а
|
|
|
