 |
Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия
|
|
|
|
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
22 болім. Тіс-жақ жү йесі жә не ауыз қ уысы...
pan тү ратын эмаль ү стінде ақ шыл тү сті кө мескі дақ байқ алады. Бү л кө ріністің негізінде деминерализация қ ү былысы жатады, яғ ни эмаль призмаларында жә не призмааралық тінде кальций тү здары азайып, осы ошақ та эмаль жү қ арады.
Микроскопией қ арағ анда бү л ошақ тағ ы ө згерістер призма аралық тарының кең еюімен, эмаль призмаларының қ алай болса солай ретсіз орналасуымен, олардың шекараларының айқ ын кө рінбеуімен (жоғ алуымен), кейбір призмалардың некрозғ а ү шы-рап, ыдырауымен сипатталады. Соң ғ ы ө згерістер ә рі қ арай дамы-са эмальдің дефекті анық кө рінеді.
Кейінірек сырттан қ арағ анда кө мескіленген ақ шыл дақ мик-робтардың жә не желінген астың ә серінен пигменттеніп қ оң ьф тү ске боялады. Организм ү шін қ олайлы жағ дайда бү л ө згерістер ө рі қ арай дамымай реминерализация нә тижесінде тоқ тауы мү мкін.
|
|
|
214-сурет. Эмаль арасындағ ы микробтар колониясы |
Бірақ та кө бінесе кариестегі деминерализация ү рдісі одан ө рі кү шейіп, ерте ме, кеш пе эмаль мен дентиннің шекарасы бү зыла-ды. Бірінші кезең нің ө зінде-ақ арнайы гистохимиялық реакция-лар жө рдемімен микроскопта дентиннің ө згерістерін байқ ауга бо-лады. Ол жерде гликозоамингликандар азайып, коллагенді тал-шық тардың дистрофиялары кө рінеді.
Екінші, сырпгқ ы кариес кезең і деминерализация ү рдісінің кү шейіп кетуімен, эмальдің зақ ымдануымен, призмааралық затгардың, при-змалардың некрозданып, ыдырап, бү л жерде микробтардың кө п мө лшерде жинальш қ алуымен сипатталады (214-сурет). Микробтар уларының ә серінен дентин зақ ымданады. Бү л жағ дай кейде ү зақ қ а созыльш деминерализация ү рдісімен алмасып тү рады. Микроскоп-пен қ арағ анда зақ ымданғ ан эмальдің маң айьшдағ ы дентин кей жерде гомогенді, тығ ыз, мө лдір аймақ қ ү рады.
|
|
|
Кариестің ушінші кезең інде айтылғ ан ө згерістер ә рі қ арай да-мып, " мө лдір дентин" - жиегі ьщырайды, сонымён қ атар микроб-тар дентин ө зекшелеріне еніп, олардың улары осы жердегі одон-тобласттардың тармақ тарын дистрофия мен некрозғ а ү шыратады, дентин ө зекшелерінің ішкі қ абығ ы (Неймен қ абығ ы) да некрозданып, оның бү тіндігі бү зылады. Микроскоппен қ арағ анда дентин ө зекшелерінің пішінсізденуі тіпті жойылуы байқ алады, ақ ырында бү л тістің қ атты тіндерінде қ уыс пайда болады. Куыстың ү шкір жағ ы пульпағ а қ арай, кең жағ ы тістің сыртына қ арай орналасады.
Осы қ уыстың тү бінде микроскоппен қ арағ анда 3 қ абат кө рінеді:
1) жү мсарғ ан дентин қ абаты, бү л жерде кальций тү здары жоғ а-лып, мү лдем кө рінбейді жө не микробтар кө п мө лшерде табылады;
2) мө лдір дентин қ абаты тығ ыз, гомогенді, ол жерде кальций тү зда-ры мол; 3) жаң адан пайда болғ ан екіншілік дентин қ абаты, ол одон-тобласттардан тү зілген, дентин ө зекшелері ретсіз орналасқ ан.
Тө ртінші — терең кариес кезең і тістің қ атты қ ү рамдарының ауыр зақ ымдануымен сипатталатын деструктивті ү рдіс. Соның нә тижесінде тісте пульпадан жү п-жү қ а дентин жиегімен шекара-ланғ ан едә уір қ уыс пайда болады. Осы жиекті кариозды қ уыстың тү бі деп атайды. Бү л жерде топталғ ан микробтардың ә серінен кариозды қ уыстың тү бі ақ ыры тесіледі (пенетрация). Сол себептен пульпит (тіс ү лпасының қ абынуы) дамиды.
|
|
|
Tic ү лпасындағ ы ө згерістер кариестің екінші кезең інен-ақ ба-сталады. Бү л жердегі қ ан тамырлары кең ейіп қ анғ а толып, ө ткізгіштігі артады, ісіну, одонтобласттардың, ретикулинді, эластинді талшық тардың дистрофиясы байқ алады.
Тістің қ атты тіндері зақ ымданьш, тіс жегісі кү шейіп терең деген сайын пульпадағ ы патологияльпс, ө згерістер де онан ә рі дамиды.
Пульпит. Пульпит — тіс ү лпасыньщ қ абынуы. Tic ү лпасына инфекция кариезді қ уыстан кө бінесе пенетрация нә тижесінде, ө теді. Кейде дә рі ретінде пайдаланғ ан химияльпс, затгардьщ ә серінен (мы-салы, мыпеьяк тіс қ уысында ү зақ тү рып қ алса), ірінді периодонтит сырқ атьша байланысты инфекцияньщ жоғ ары ө ршіп, тіс тү біндегі қ уыс арқ ылы ө туі пульпит себебі болуы мү мкін. Сондай-ақ, гемотогенді жолмен таралғ ан инфекциядан да пульпит дамиды.
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
22 бө лім. Тіс-жақ жү йесі жө не ауыз қ уысы...
Пульпиттің жіктелуі
I Жайгасу орнына қ арай:
1) тіс сауыты ү лпасының қ абынуы; 2) тіс ү лпасына тү тас жай-ылғ ан қ абыну; 3) тіс тү біріндегі ү лпаның қ абынуы.
II Каиникалық белгілеріне қ арай:
1) жедел; 2) созылмалы; 3) созылмалы қ айталап тү ратын.
III Қ абыну урдісінің туріне қ арай:
Жедел турі: 1) серозды; 2) ірің ці; 3) гангренозды.
Созылмалы турі: 1) фиброзды; 2) гангренозды; 3) гипертрофи-ялық (немесе грануляцияланғ ан).
Пульпиттің патологиялық анатомиясы қ абынуғ а тә н белгілі морфологиялық ө згерістермен сипатталады. Tic ү лпасының қ ү ра-мындағ ы борпылдақ дә некер тін талшық тарында жө не жасушала-рында, жасушааралық затта кө птеген нерв талшық тарында қ ан мен лимфа тамырларында, қ абыну ү рдісінің кезең іне жө не тү ріне сә й-кес альтерация, экссудация, пролиферация қ ү былыстары кө рінеді. Айта кететін жайт тіс ү лпасындағ ы ауыр ө згерістер қ ан айналы-мының бү зылуына байланысты. Бү ньщ себебі тіс тү бірі ү шындағ ы қ уыстың тарлығ ынан тіс ү лпасында пайда болғ ан экссудат жина-лып қ алып, серозды пульпит тез арада ірің ді пульпитке айналады. Жиналғ ан экссудат, қ ан қ ү йылу ошақ тары, қ абыну сің белері нерв талшық тарын басып, қ айтымсыз дистрофиялық ө згерістерге со-қ тырьт, ақ ыры пульпаны некрозғ а ү шыратады. Сонымен қ атар, кө птеген микробтардың, шіріген тамақ қ алдық тарьшьщ ө серлері де серозды пульпиттің тез арада ірің ді пульпитке айналдырады.
|
|
|
Микроскоппен қ арағ анда серозды пульпиттің кө рінісі қ ан мен лимфа тамьфларьшьщ кең ейіп, қ анғ а толуымен (гиперемия), ісінуімен, нү ктелі қ ан қ ү йылу ошақ тарымен, нерв талшық тары мен одонгоб-ласттардьщ тү рлі дистрофиялық ө згерістерімен сипатталады.
Ірің ді пульпит бастапқ ы кезенде ошақ ты тү рде болуы мү мкін. Сыртқ ы кө ріністе тіс сауытының ү лпасында гиперемиямен қ атар сү ргылт-сары немесе сү ргылт-жасыл тү сті абсцесс байқ алады. Ал микроскоппен қ араганда тіс ү лпасында айқ ын шектелген ірің ді қ уыс, маң айында қ ан қ ү йылу ошақ тары, дистрофия мен некрозга ү шырағ ан одонтобласттар, пульпоцитгер, бө лшектеніп кеткен жә не некрозданғ ан нерв талшық тары байқ алады. Абсцесс тез арада жай-ылмалы ірің ді пульпитке айнальш, тіс пульпасында кобінесе лейко-циттерден қ ү ралғ ан кө птеген сің белер кө рінеді. Кариозды қ уыста анаэробты микробтардьщ ә серінен ү лпа тіндері бү тіндей шіріп, ган-гренағ а ү шырауы мү мкін. Бү л кезде тіс ү лпасы сү ргылт-қ ара тү сті жә не жаман иісті болып келеді. Сонымен қ атар, тіс қ атты ауырып, оның суық қ а жө не ыстық қ а сезімталдығ ы ө те жогары болады.
|
|
|
