 |
ПЕРИОДОНТИТ. Периодонтиттің жіктелуі. 63"_____________________________________ ЖЛхметов. Патологиялық анатомия
|
|
|
|
ПЕРИОДОНТИТ
Периодонтит (перицементит) — периодонттың қ абынуы. Пе-риодонт дегеніміз тіс тү бірінің цементі мен тіс ү яшыгы арасында орналасқ ан, тіс тү бірін жан-жақ тан қ аптап тү рган талшық ты дә -некер тін топтары. Бү л талшық тардың арасын борпылдақ дә некер тін, тінаралық сү йық тық толтырады. Осы қ ү рылысқ а байланысты периодонт тісті альвеола ішінде ү стап, бекітіп тү рады жө не амортизация функциясын атқ арады. Периодонт нерв талшық тарына ө те бай, бү л жердегі толып жатқ ан майда қ ан жене лимфа тамыр-лары тіс ү яшық тарының тесіктері арқ ылы жақ сү йектерінің та-мырларымен байланысты. Осы тү тіктер жә не қ уыстар (Фолькман жә не Гаверс ө зекшелері) арқ ылы периодонттагы инфекция кейде сү йек майына тарап одонтогенді остеомиелит дамиды.
Ал ірінді немесе гангренозды пульпиттерде тіс қ уысындағ ы инфекция темен қ арай тарап периодонтитке айналады. Кей кезде оның дамына тістің сынуы немесе тісті қ аптап тү рғ ан қ ызыл иектің қ абынуы - гингивит себеп болады. Соң ғ ы айтқ ан себептен периодонтиттің маргиналды тү рі дамиды. Кейбір дә рі-дә рмек тіс қ уысында тым ү зақ уақ ыт тү рганда да периодонтит дамуы мү мкін. Периодонтиттің тағ ы бір себебі — гематогенді жолмен тү скен инфекция.
Периодонтиттің жіктелуі
/. Клиникалық белгілеріне қ арап: 1) жедел; 2) созылмалы.
/7. Қ абынудың таралуына қ арап: 1) ошақ ты, 2) жайылмалы (диф-фузды).
III Морфологиялық кә рінісіне қ арап:
Жедел турі: 1) серозды; 2) ірің ді.
|
|
|
Созылмалы турі: 1) грануляциялы; 2) гранулематозды; 3) фиброзды периодонтит болып бө лінеді.
Патологиялық анатомиясы. Серозды периодонтит жә й кө ріністе тіс тү бірін қ аптағ ан тіндердің ісінуімен жә не гиперемиясымен сипатталады. Ал микроскоппен қ араганда, бү л жерде қ ан тамырла-рының қ анғ а толып кең ейгені, нү ктелі жә не ошақ ты қ ан қ ү йылу, ісіну, қ ан тамырларының айналасында лейкоциттерден, моноцит-терден қ ү ралган қ абыну сің белері кө рінеді. Бү л қ ү былыс тіс тү бірінің ү шында басымырақ байқ алады. Серозды перидонтит тез арада ірің ці қ абыну тү ріне айналады.
Ірің ді периодонтиттің микроскоппен анық кө рінетін морфо-логиялық белгілеріне ісіну, қ анғ а толғ ан тіндерде ірінді экссудат-тын; пайда болуы, некрозга ү шырағ ан жасушалар мен талшық тар-
63" _____________________________________ ЖЛхметов. Патологиялық анатомия
дың орнында ірің ге толғ ан қ уыстар тү зілуі жатады. Осы ірінді экссудат (апикадцы абсцесс) тіс аймағ ының жү мсақ тіндеріне жайы-лып, табиғ и қ уыстар арқ ылы сыртқ а жол тапса, оны флюс деп атайды. Жү мсақ тің цермен қ атар кейде цементтің ө зі де ірінді қ абы-нудың ә серің це зақ ымданып, сырты кедір-бү дыр болып қ алады. Айтылғ ан кө ріністер — жергілікті ө згерістер болып саналады. Ал жалпы ө згерістерге аймақ тағ ы (жақ асты, жақ ү сті) лимфа тү йің дерінің ү лкеюі жә не маң айдағ ы қ ызыл иектің ісінуі жатады. Қ абыну ү рдісінің ә рі қ арай дамыса, ол тү рлі жолдармен жайылып, маң айдағ ы ағ заларғ а ө теді. Ірің ді периодонтит жоғ арғ ы жақ сү йегінде дамыса, гайморитпен асқ ынуы мү мкін. Қ абыну тіс ма-ң айындағ ы езу, ү рт, тандай, мойын жү мсақ тіндеріне де ө теді. Сонымен, ірінді периодонтит флегмонамен, периоститпен, остео-миелитпен, тіпті одонтонгенді сепсиспен асқ ынуы мү мкін.
|
|
|
Созылмалы грануляциялық периодонтит жедел периодонтит нә тижесінде дамиды. Бү ның себебі - қ абыну ошағ ында пролиферация қ ү былысының басым болуы. Ү зақ қ а созылғ ан қ абыну нә тижесінде тіс тү бірінің ү шын қ аптағ ан тіндерде грануляция ө сіп дамиды. Кейде бү л жағ дайғ а тү бір ү шының ірінді қ абынуы — апи-калды абсцесс себеп болады. Кейінірек ірің бітіп немесе ол жол тауып сыртқ а шық қ анда оның орнына грануляциялық тін ө седі. Микроскоппен қ арағ анда бү л тін кө птеген жаң адан пайда болғ ан майда қ ан тамырларынан, неше тү рлі гематогендік жө не мезенхи-малық жасушалардан, дә некер талшық тардан тү ратьшы байқ ала-ды. Грануляциялық тін тіс тү бірінің маң айына ө скен сайын, тіс сү йегі цементі-остеокластық резорбцияғ а ү шырайды.
Созылмалы гранулемалы периодонтит тіс тү бірі ү іпын қ аптағ ан тіндерде пролиферация ү рдістерінің басымдығ ымен, осы жерде гранулема ошағ ының пайда болуымен сипатталады. Оны апикал-ды гранулема деп атайды.
Апикалды гранулеманың 3 тү рін ажыратады: 1) қ арапайым гранулема; 2) қ ү рылысы кү рделі гранулема (эпителийлі); 3) кис-тогранулема.
Қ арапайым гранулема тіс тү бірінің ү шымен тығ ыз байланысқ -ан, қ ызғ ылт-сү р тү сті тү йін болып кө рінеді. Ал микроскоп кө рінісінде бү л тү йіннің негізі — кә дімгі грануляциялық тін, сыр-тқ ы жиегі тығ ыз фиброзды капсуламен қ апталғ ан.
Курделі (эпителийлі) гранулеманың жә й кө рініеі қ арапайым гра- нулемағ а ү қ сас. Ерекшелігі микроскоппен қ арағ анда байқ алады. Негізінде бү л гранулема екі компоң ентті, морфологиялық қ ү ры-лысы жағ ынан грануляциялы жә не эпителий тің церінен тү рады. Грануляциялық тін арасында жан-жақ қ а кө пқ абатты жалпақ жа-
|
|
|
22 бө лім. Тіс-жақ окуйесі жө не ауыз қ уысы...
сушалы эпителий ө скені байқ алады. Эпителидің бү л жерде пайда болуын кейбір зерттеушілер периодонтта қ алғ ан эмальдің камби-алды элементтерінің (Малассе ошақ тарының ) ө сіп кетуімен тү сіндіреді. Ал басқ а зерттеушілердің кө зқ арасы бойынша, эпителий қ абыну нә тижесінде пайда болган жыланкө здің қ уысьша қ ызыл иектен ө сіп кіреді. Бірақ та, периодонтит сырқ атында жыланкө з-дер сирек дамиды, қ уыс болмай қ ызыл иек эпителиі тө менгі жат-қ ан тіндерге ө суі мү мкін.
Рентген ө дісімен зерттегенде апикалды гранулема орналасқ ан жерде тіс ү яшық тары сү йектерінің дефектері байқ алады.
Кистогранулема кү рделі апикалды гранулемадан дамиды. Микроскоппен қ арағ анда гранулеманың ортасындағ ы жасушалар май-лы дистрофияғ а жө не некрозғ а ү шырайды. Некрозданғ ан жасуща-лар ьщырап, олардың орнына қ уыс пайда болады, сырты фиброзды капсуламен жиектелген. Кистогранулеманың нә тижесінде ра-дикулярлы киста дамиды.
Периодонтиттің жедел тү рі де, созылмалы тү рі де организм ү шін инфекция ошағ ы болып, қ олайсыз жағ дайда инфекция қ ан мен лимфа тамырлары немесе табиғ и қ уыстар арқ ылы таралып, ауыз қ уысындағ ы жү мсақ тіндерге жайылмалы ірінді қ абынумен (флегмона), одан ө рі ө ршіп, медиастенитпен немесе сепсиспен асқ ынуы мү мкін.
Одонтогенді сепсис
Одонтогендік сепсис басқ а инфекциялық ошақ тардан дамығ ан сепсистерге тә н клиникалық жә не морфологиялық ө згерістермен белгіленеді.
|
|
|
