Главная | Обратная связь | Поможем написать вашу работу!

Бап. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану

⇐ ПредыдущаяСтр 3 из 9Следующая ⇒

1. Бала асырап алу:

1) асырап алу туралы шешiм жалған құжаттар негiзiнде қабылданған;

2) заң бойынша мiндеттi болса да (осы Заңның 82-бабы), бала асырап алу ата-аналардың келiсiмiнсiз жасалған;

3) некеде тұрған адам жұбайының келiсiмiнсiз бала асырап алған;

4) осы Заңның 80-бабының 2-тармағында көзделген ережелер бұзылған жағдайларда жарамсыз деп танылады.

2. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану сот тәртiбiмен жүргiзiледi.

3. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану туралы iстi сот қорғаншы және қамқоршы органның қатысуымен қарайды.

93-бап. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану
туралы талап етуге құқығы бар адамдар

Бала асырап алуды жарамсыз деп тану туралы талапты асырап алынушының ата-аналары, асырап алушының жұбайы, бала асырап алуға байланысты құқықтары бұзылған адамдар, прокурор, қорғаншы және қамқоршы орган қоюға құқылы.

94-бап. Бала асырап алуды жарамсыз деп танудың салдары

1. Бала асырап алу туралы сот шешiмi шыққан кезден бастап бала асырап алу жарамсыз деп танылады.

2. Бала асырап алу жарамсыз деп танылған жағдайда, асырап алынған баланың және асырап алушылардың (бала асырап алушылар туыстарының) өзара құқықтары мен мiндеттерi тоқтатылады және егер мұны баланың мүдделерi қажет етсе, баланың және оның ата-анасының (оның туыстарының) өзара құқықтары мен мiндеттерi қалпына келтiрiледi.

3. Ата-ананың талап етуi бойынша балаға бұрынғы аты, әкесiнiң аты және тегi берiледi.

4. Сот бала асырап алуды жарамсыз деп тану туралы соттың шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап үш күн iшiнде осы шешiмнiң үзiндiсiн бала асырап алуды мемлекеттiк тiркеу орны бойынша азаматтық хал актiлерiн жазатын орган мен қорғаншы және қамқоршы органдарға жiберуге мiндеттi.

95-бап. Бала асырап алудың күшiн жоюға негiздер

1. Бала асырап алушылар өздерiне жүктелген мiндеттерiн орындаудан жалтарған, ата-ана құқықтарын терiс пайдаланған, асырап алынған балаға қатал қараған, соның iшiнде оған күш қолданып немесе психикалық зорлық- зомбылық етiп, жыныстық пәктiгiне қастық жасаған, маскүнемдiкпен, нашақорлықпен немесе уытқұмарлықпен ауырады деп танылған жағдайларда, баланы асырап алудың күшi жойылуы мүмкiн.

2. Сот баланың мүдделерiн негiзге алып және баланың пiкiрiн ескере отырып, басқа да негiздер бойынша баланы асырап алудың күшiн жоюға құқылы.

96-бап. Бала асырап алудың күшiн жою

1. Бала асырап алудың күшiн жою сот тәртiбiмен жүргiзiледi.

2. Бала асырап алудың күшiн жою туралы iс қорғаншы және қамқоршы органның, сондай-ақ прокурордың қатысуымен қаралады.

3. Бала асырап алудың күшiн жою туралы сот шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап бала асырап алу тоқтатылады.

Сот бала асырап алудың күшiн жою туралы сот шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап үш күн iшiнде осы шешiмнiң үзiндiсiн бала асырап алуды мемлекеттiк тiркеу орны бойынша азаматтық хал актiлерiн жазатын орган мен қорғаншы және қамқоршы органдарға жiберуге мiндеттi.

97-бап. Бала асырап алудың күшiн жоюды
талап етуге құқығы бар адамдар

Бала асырап алудың күшiн жоюды талап етуге оның ата-аналарының, бала асырап алушылардың, он төрт жасқа толған асырап алынған баланың, қорғаншы немесе қамқоршы органның, сондай-ақ баланың мүдделерiне сай прокурордың құқығы бар.

98-бап. Бала асырап алудың күшiн жоюдың салдары

1. Сот бала асырап алудың күшiн жойған кезде, асырап алынған баланың және баланы асырап алғандардың, бала асырап алушылар туыстарының өзара құқықтары мен мiндеттерi тоқтатылады және егер баланың мүдделерi талап етсе, бала мен оның ата-анасының (оның туыстарының) өзара құқықтары мен мiндеттерi қалпына келтiрiледi.

2. Бала асырап алудың күшi жойылған кезде бала сот шешiмi бойынша ата- анасына берiледi. Ата-аналары болмаған кезде, сондай-ақ баланы ата-анасына беру оның мүдделерiне қайшы келсе, бала қорғаншы және қамқоршы органның қамқоршылығына берiледi.

3. Сот баланың асырап алынуына байланысты оған берiлген аты, әкесiнiң аты және тегi сақталу-сақталмау мәселесiн де шешедi.

Он жасқа толған баланың атын, әкесiнiң атын немесе тегiн тек оның келiсiмiмен ғана өзгерту мүмкiн болады.

4. Сот баланың мүдделерiн негiзге ала отырып, осы Заңның 125 және 127-баптарында белгiленген мөлшерде бұрынғы бала асырап алушыны баланы асырауға қаражат төлеп тұруға мiндеттеуге құқылы.

99-бап. Асырап алынған бала кәмелетке толғаннан кейiн
бала асырап алудың күшiн жоюға жол бермеу

Егер бала асырап алудың күшiн жою туралы талап қойылған кезде асырап алынған бала кәмелетке толса, баланы асырап алудың күшiн жоюға жол берiлмейдi, бұған мұндай күшiн жоюға бала асырап алушы мен асырап алынған баланың өзара келiсiмi, сондай-ақ асырап алынған баланың ата-анасының, егер олары тiрi болса, сот ата-ана құқықтарынан айырмаған немесе әрекетке қабiлетсiз деп танымаған болса, олардың да келiсiмi болған жағдайлар қосылмайды.

4-бөлiм. Қорғаншылық және қамқоршылық

13-тарау. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған
балаларды анықтау және орналастыру

100-бап. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың
құқықтары мен мүдделерiн қорғау

1. Ата-анасының қайтыс болуы, олардың ата-ана құқықтарынан айырылуы, олардың ата-ана құқықтарының шектелуi, ата-анасының әрекетке қабiлетсiз деп танылуы, ата-анасының сырқаттылығы, ата-аналарының ұзақ уақыт болмауы, ата-аналардың балаларын тәрбиелеуден немесе олардың құқықтары мен мүдделерiн қорғаудан жалтаруы, соның iшiнде ата-аналардың тәрбиелеу, емдеу және басқа да осыған ұқсас мекемелерден өз балаларын алудан бас тартуы, сондай-ақ ата-аналардың қамқорлығы болмаған өзге де жағдайларда, балалардың құқықтары мен мүдделерiн қорғау қорғаншы және қамқоршы органдарға жүктеледi.

2. Қорғаншы және қамқоршы органдар ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды анықтайды, осындай балалардың есебiн алуды жүргiзедi және ата-анасының қамқорлығынсыз қалудың нақты мән-жайларын негiзге ала отырып, балаларды орналастырудың нысандарын таңдайды (осы Заңның 102-бабы), сондай-ақ оларды асырау тәрбиелеу және бiлiм беру жағдайларына одан әрi бақылау жасауды жүзеге асырады.

Қорғаншы және қамқоршы органдардан басқа, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды орналастыру жөнiндегi заңды және жеке тұлғалардың қызметiне жол берiлмейдi.

101-бап. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған
балаларды анықтау және есепке алу

1. Осы Заңның 100-бабының 1-тармағында аталған балалар туралы мәлiметтер бар мекемелердiң (мектепке дейiнгi ұйымдар, орта бiлiм беретiн ұйымдар, емдеу және басқа да мекемелердiң) лауазымды адамдары және өзге де азаматтар олар туралы қорғаншы және қамқоршы органдарға балалардың нақты тұрған жерiн хабарлауға мiндеттi.

Қорғаншы және қамқоршы орган осындай мәлiметтер алған күннен бастап үш күн iшiнде баланың тұрмыс жағдайына зерттеу жүргiзуге және ата-аналарының немесе оның туыстарының қамқорлығы жоқ екендiгi фактiсi анықталған кезде баланы орналастыру туралы мәселе шешiлгенге дейiн оның құқықтары мен мүдделерiн қорғауды қамтамасыз етуге мiндеттi.

2. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар тұратын тәрбие, емдеу және басқа да мекемелердiң басшылары, баланы отбасы тәрбиесiне беру мүмкiн екендiгi белгiлi болған күннен бастап жетi күн мерзiм iшiнде бұл туралы осы мекеменiң тұрған жерi бойынша қорғаншы және қамқоршы органға хабарлауға мiндеттi.

3. Қорғаншы және қамқоршы орган осы баптың 1 және 2-тармақтарында аталған мәлiметтер түскен күннен бастап бiр ай iшiнде баланы орналастыруды қамтамасыз етедi (осы Заңның 102-бабы) және баланы отбасына тәрбиелеуге беру мүмкiндiгi болмаған кезде орталықтандырылған есепке алу үшiн және кейiннен баланы Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматының отбасына тәрбиелеуге орналастыруға жәрдем көрсету үшiн осындай бала туралы мәлiметтi тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң бiлiм беру басқармасының органына жiбередi.

Балаларды орталықтандырылған есепке алуды ұйымдастыру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

4. Осы баптың 2 және 3-тармақтарында көзделген мiндеттердi орындамағаны үшiн, сондай-ақ бала туралы көпе-көрнеу жалған мәлiметтер бергенi үшiн лауазымды адамдар заңда белгiленген тәртiппен жауапқа тартылады.

Ескерту. 101-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.07.27. N 320 (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.

102-бап. Ата-аналарының қамқорлығынсыз
қалған балаларды орналастыру

1. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар асырап алынып, отбасына тәрбиеленуге, қорғаншылыққа (қамқоршылыққа) немесе патронат шарты бойынша, ал мұндай мүмкiндiк болмаған кезде, жетiм балаларға немесе ата- аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған барлық үлгiдегi (тәрбие, емдеу және басқа да) мекемелерге берiлуге тиiс.

Баланың мүддесiне сай оны орналастыру кезiнде оның этникалық шығу тегi, белгiлi бiр дiнге және мәдениетке жататындығы, ана тiлi, тәрбие мен бiлiм берудегi сабақтастықты қамтамасыз ету мүмкiндiгi ескерiлуi мүмкiн.

2. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды, осы баптың 1-тармағында аталған отбасына немесе мекемеге тәрбиелеуге орналастырылғанға дейiн балаларға қорғаншылық (қамқоршылық) мiндеттерiн атқару қорғаншы және қамқоршы органдарға уақытша жүктеледi.

14-тарау. Қорғаншылықты және қамқоршылықты
белгiлеу тәртiбi

103-бап. Қорғаншылық және қамқоршылық
белгiленетiн адамдар

1. Қорғаншылық және қамқоршылық ата-анасының қамқорлығынсыз қалған (осы Заңның 101-бабының 1-тармағы) балаларға, оларды асырау, тәрбиелеу және бiлiм беру мақсатында, сондай-ақ олардың мүлiктiк және мүлiктiк емес құқықтары мен мүдделерiн қорғау үшiн белгiленедi.

2. Қорғаншылық және қамқоршылық әрекетке қабiлетсiз немесе әрекетке қабiлетi шектеулi кәмелетке толған адамдардың мүлiктiк және жеке мүлiктiк емес құқықтары мен мүдделерiн қорғау үшiн де белгiленедi.

104-бап. Қорғаншылық

1. Қорғаншылық он төрт жасқа толмаған балаларға, сондай-ақ психикалық аурудың салдарынан немесе ақыл-есiнiң кемдiгiнен сот әрекетке қабiлетсiз деп таныған адамдарға белгiленедi.

2. Қорғаншылық қайтыс болған немесе соттың шешiмiмен өлдi немесе хабарошарсыз кеткен деп танылған кәмелетке толмаған адамның, әрекетке қабiлетсiз немесе әрекетке қабiлетi шектеулi кәмелетке толған адамның мүлкiне тағайындалады.

Егер қорғаншылық және қамқоршылық белгiленген адамның басқа жерде мүлкi болса, онда осы мүлiктi басқару үшiн қорғаншы және қамқоршы органдар мүлiктiң тұрған жерiнде қорғаншы тағайындай алады.

105-бап. Қамқоршылық

1. Қамқоршылық он төрттен он сегiз жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандарға, сондай-ақ спирттi iшiмдiктерге немесе есiрткi заттарға салынуы салдарынан сот әрекет қабiлеттiлiгi шектеулi деп таныған адамдарға белгiленедi.

2. Денсаулығының жай-күйiне байланысты өзiнiң құқықтарын өз бетiнше жүзеге асыра алмайтын және мiндеттердi орындай алмайтын кәмелетке толған әрекет қабiлеттiлiгi адамдардың арызы бойынша оларға қамқоршылық белгiленуi мүмкiн.

106-бап. Қорғаншы және қамқоршы органдар

1. алып тасталды - 2006.01.10. N 116 Заңымен.

2. Республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органдары қорғаншылық және қамқоршылық жөнiндегi өз функцияларын:

- кәмелетке толмағандарға қатысты бiлiм беру мен денсаулық сақтаудың жергiлiктi уәкiлеттi органдары арқылы;

- кәмелетке толғандарға қатысты халықты әлеуметтiк қорғаудың жергiлiктi уәкiлеттi органдары арқылы жүзеге асырады.

3. Қорғаншы және қамқоршы органдар баланың және оны тәрбиелеуге үмiткер адамның (адамдардың) тұрмыс жағдайларына зерттеу жүргiзуге және зерттеу актiсiн сотқа табыс етуге мiндеттi.

4. Қорғаншы және қамқоршы органдар өздерiнiң мiндеттерiн осы органдар туралы Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн ереже негiзiнде жүзеге асырады.

Ескерту. 106-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2004.12.20. N 13 (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi), 2006.01.10. N 116 (2006 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

107-бап. Қорғаншылықты және қамқоршылықты белгiлеу

1. Қорғаншы және қамқоршы органдар қорғаншылық пен қамқоршылықты қажет ететiн адамның тұрғылықты жерi бойынша қорғаншылық пен қамқоршылық белгiлейдi. Жекелеген жағдайларда қорғаншылық пен қамқоршылық қорғаншының (қамқоршының) тұрғылықты жерi бойынша белгiленуi мүмкiн.

2. Адамды әрекетке қабiлетсiз немесе оның әрекет қабiлеттiлiгi шектеулi деп тану туралы шешiм заңды күшiне енген кезден бастап үш күн iшiнде сот бұл туралы оған қорғаншылық және қамқоршылық белгiлеу үшiн сол адамның тұрғылықты жерi бойынша қорғаншы және қамқоршы органға хабарлауға мiндеттi.

3. Адамға қорғаншылықты және қамқоршылықты белгiлеу қажеттiгi туралы тиiстi органдарға белгiлi болған кезден бастап бiр ай iшiнде қорғаншылық және қамқоршылық белгiленедi.

4. Қорғаншы немесе қамқоршы тағайындауға мүдделi адамдар сот тәртiбiмен шағымдануы мүмкiн.

108-бап. Қорғаншылар мен қамқоршылар

1. Мыналарды:

1) сот әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлеттiлiгi шектеулi деп таныған адамдарды;

2) сот бойынша ата-ана құқықтарынан айырылған немесе ата-ана құқықтарын сот шектеген адамдарды;

3) өзiне заңмен жүктелген мiндеттердi тиiсiнше орындамағаны үшiн қорғаншылық (қамқоршылық) мiндеттерден шеттетiлген адамдарды;

4) егер сот олардың кiнәсiнен бала асырап алудың күшiн жойған болса, бұрын бала асырап алушыларды;

5) денсаулығының жай-күйiне байланысты (осы Заңның 80-бабы 2-тармағының 6) тармақшасы) баланы тәрбиелеу жөнiндегi мiндеттерiн жүзеге асыра алмайтын адамдарды қоспағанда, екi жыныстың да кәмелетке толған адамдары қорғаншылар (қамқоршылар) бола алады.

2. Қорғаншы немесе қамқоршы тек оның келiсiмiмен ғана тағайындалуы мүмкiн.

Егер бұл қорғаншылыққа алынушының мүдделерiне қайшы келмесе, қорғаншыны немесе қамқоршыны тағайындауда жұбайының, ата-анасының, туыстарының немесе қорғаншылыққа алынушыға жақын басқа да адамдардың басым құқығы болады.

Егер қамқорлыққа алынушылардың мүдделерiнiң арасында қайшылық болмаса, бiр қорғаншыны немесе қамқоршыны бiрнеше адамға тағайындауға жол берiледi.

3. Әрекетке қабiлеттi және ата-ана құқықтарынан айырылмаған, бiрақ балаларының тәрбиесiн жүзеге асыра алмайтын ата-аналардың кәмелетке толмаған балаларына қорғаншы және қамқоршы тағайындалатын кезде, қорғаншылар және қамқоршылар ата-аналардың тiлегi ескерiле отырып тағайындалады.

Балаға қорғаншы (қамқоршы) тағайындау кезiнде қорғаншының (қамқоршының) адамгершiлiк және өзге де жеке қасиеттерi, оның қорғаншылық (қамқоршылық) мiндеттердi орындау қабiлетi, қорғаншы (қамқоршы) мен баланың арасындағы қатынастар, қорғаншы (қамқоршы) отбасы мүшелерiнiң балаға деген көзқарасы, сондай-ақ, егер бұл мүмкiн болса, баланың өз тiлегi ескерiледi. Егер кәмелетке толмаған балаға қорғаншы немесе қамқоршы етiп тағайындалатын адам некеде тұрса, оның жұбайының келiсiмi талап етiледi.

4. Қорғаншылықты немесе қамқоршылықты қажет ететiн және тиiстi тәрбие, емдеу мекемелерiнде, халықты әлеуметтiк қорғау мекемелерiнде тұрып жатқан адамдардың қорғаншылары мен қамқоршылары осы мекемелердiң әкiмшiлiгi болып табылады.

Қорғаншының (қамқоршының) осындай мекемелерге баланы уақытша орналастыруы қорғаншының (қамқоршының) осы балаға қатысты қорғаншылық (қамқоршылық) құқықтары мен мiндеттерiн тоқтатпайды.

5. Қорғаншылар мен қамқоршылар өз қамқорындағылардың құқықтары мен мүдделерiн қорғауды кез келген адамдарға қатысты, соның iшiнде сотта арнайы өкiлеттiксiз қорғай алады.

15-тарау. Қорғаншылардың (қамқоршылардың) және
қамқорлыққа алынғандардың құқықтық жағдайы

109-бап. Қорғаншылыққа (қамқоршылыққа) алынған
адамдардың құқықтары

1. Қорғаншылыққа (қамқоршылыққа) алынған адамдардың:

1) өздерiнiң адамдық қадiр-қасиеттерiнiң құрметтелуiне;

2) қорғаншы (қамқоршы) тарапынан қамқорлық көруге;

3) осы Заңның 112-бабының 4-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, онымен бiрге тұруға;

4) өздерiне тиесiлi алименттерiн, зейнетақыларын, жәрдемақыларын және басқа да әлеуметтiк төлемдердi алуға;

5) тұрғын үйге меншiк құқығын немесе тұрғын үйдi пайдалану құқығын сақтауға;

6) қорғаншы (қамқоршы) тарапынан қиянат етушiлiктен қорғануға құқығы бар.

2. Қорғаншылыққа (қамқоршылыққа) алынған балалар осы баптың 1-тармағында келтiрiлген құқықтардан басқа:

1) қорғаншының (қамқоршының) отбасында тәрбиелену;

2) оларды асырап-бағу, тәрбиелеу, бiлiм беру және жан-жақты дамытуы үшiн жағдайлардың қамтамасыз етiлу;

3) тұрғын үй-жайы болмаған жағдайда тұрғын үй заңдарына сәйкес оны алу құқықтарына да;

4) осы заңның 52-54, 59-баптарында көзделген құқықтарға ие болады.

110-бап. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған, тәрбие
және емдеу мекемелерiндегi балалардың құқықтары

1. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған, тәрбие, емдеу және басқа да мекемелерiндегi балалардың:

1) асырап-бағылуға, тәрбиеленуге, бiлiм алуға, жан-жақты дамуға, өздерiнiң адамгершiлiк қадiр-қасиеттерiнiң құрметтелуiне, өз мүдделерiнiң қамтамасыз етiлуiне;

2) өздерiне тиесiлi алименттердi, зейнетақыларды, жәрдемақыларды және басқа да әлеуметтiк төлемдердi алуға;

3) тұрғын үй-жайға меншiк құқығын немесе тұрғын үй-жайды пайдалану құқығын сақтауға, ал тұрғын үй-жайы болмаған жағдайда тұрғын үй-заңдарына сәйкес тұрғын үй-жай алу құқығына ие болуға;

4) аталған мекемелерде тұруы аяқталған соң Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында көзделген жұмысқа орналасу кезiндегi жеңiлдiктерге ие болуға құқығы бар.

2. Қорғаншы және қамқоршы органдар осы баптың 1-тармағында аталған мекемелерде тұрып жатқан балаларды асырау, тәрбиелеу, оларға бiлiм беру жағдайларын бақылауды жүзеге асырады.

3. Осы мекемелер түлектерiнiң құқықтарын қорғау қорғаншы және қамқоршы органдарға жүктеледi.

4. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған және осы баптың 1-тармағында аталған мекемелерде тұратын балалар осы Заңның 52-54, 59-баптарында көзделген құқықтарға да ие болады.

Ескерту. 110-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.05.15. N 253 Заңымен.

111-бап. Қорғаншылардың (қамқоршылардың) өз
мiндеттерiн атқаруы

1. Қорғаншылар заң жүзiнде қамқоршылыққа алынғандардың өкiлдерi болып табылады және барлық қажеттi мәмiлелердi олардың атынан және олардың мүдделерiн көздеп жасайды.

2. Қамқоршылар өздерiнiң қамқоршылығындағы адамдардың өз бетiнше жасауға құқығы жоқ мәмiлелердi жасауға келiсiм бередi, қамқоршылығындағылардың өз құқықтарын жүзеге асыруына және мiндеттерiн атқаруына жәрдем көрсетедi, сондай-ақ оларды үшiншi бiр тұлғалардың тарапынан ықтимал қиянаттардан қорғайды.

3. Заңда белгiленген жағдайларды қоспағанда, қорғаншылық және қамқоршылық жөнiндегi мiндеттер тегiн атқарылады.

Қорғаншы (қамқоршы) қамқоршылығына алынғандарды өз есебiнен асырап бағуға мiндеттi емес. Қамқоршылыққа алынушыны асырап-бағу қамқоршылыққа алынушының алатын жалақысы, алиментi, зейнетақысы және басқа да әлеуметтiк төлемдерi есебiнен, сондай-ақ оған тиесiлi мүлiктер есебiнен жүзеге асырылады.

Қамқоршылыққа алынушыны асырап-бағуға жеткiлiктi қаражат болмаған кезде, қорғаншы және қамқоршы органдар оны асырап-бағуға жәрдемақы тағайындайды.

4. Қорғаншылар мен қамқоршылар өздерiнiң қамқорлығына алынғандарды асырап-бағуға, оларды бағып-күту мен емдеудi қамтамасыз етуге, олардың құқықтары мен мүдделерiн қорғауға қамқорлық жасауға мiндеттi. Аталған мiндеттер сот әрекет қабiлеттiлiгi шектеулi деп таныған кәмелетке толған адамдардың қамқоршылығына жүктелмейдi.

5. Спирттi iшiмдiктерге немесе есiрткi заттарға салынуы салдарынан әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлетi шектеулi деп танылған адам жөнiндегi негiздер жойылса, қорғаншы немесе қамқоршы қамқорлыққа алынушыны әрекетке қабiлеттi деп тану туралы және одан қорғаншылық пен қамқоршылықты алып тастау туралы сотқа өтiнiш беруге мiндеттi.

112-бап. Баланың қорғаншысының (қамқоршысының)
құқықтары мен мiндеттерi

1. Баланың қорғаншысы (қамқоршысы) қорғаншылығындағы (қамқоршылығындағы) баланы тәрбиелеуге, оның денсаулығына, дене, психикалық, адамгершiлiк және рухани дамуына қамқорлық жасауға құқылы және мiндеттi.

Қорғаншы (қамқоршы) баланың пiкiрi мен қорғаншы және қамқоршы органның ұсыныстарын ескере отырып, сондай-ақ осы Заңның 64-бабында көзделген талаптар сақталған жағдайда қорғаншылығындағы (қамқоршылығындағы) баланы тәрбиелеудiң әдiстерiн дербес белгiлеуге құқылы.

Қорғаншы (қамқоршы) баланың пiкiрiн ескере отырып, ол орта бiлiм алғанға дейiн балаға бiлiм беру мекемесi мен оқытудың нысанын таңдауға құқылы және баланың орта бiлiм алуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

2. Қорғаншы (қамқоршы) қамқоршылығындағы (қорғаншылығындағы) баланы өздерiнде заңды негiздерсiз ұстап отырған кез келген адамнан, соның iшiнде баланың жақын туыстарынан қайтарып берудi сот арқылы талап етуге құқылы.

3. Баланың өз ата-аналарымен және басқа жақын туыстарымен қарым- қатынас жасауына, мұндай қарым-қатынас баланың мүдделерiне сай келмеген жағдайларды қоспағанда, бөгет болуға қорғаншының (қамқоршының) құқығы жоқ.

4. Қамқорлыққа алынушылар, балалар немесе емдеу мекемелерiнде тәрбиеленуде немесе емделуде болған жағдайларды қоспағанда, кәмелетке толмағандардың қорғаншылары мен қамқоршылары өздерi қамқорлыққа алғандармен бiрге тұруға мiндеттi. Қамқоршының он алты жасқа толған қамқоршылыққа алынушыдан бөлек тұруына, бұл қамқоршылыққа алынушының тәрбиесiне және оның құқықтары мен мүдделерiн қорғауға қолайсыздық туғызбайтын жағдайда, қорғаншы және қамқоршы органның рұқсатымен жол берiледi.

Қорғаншылар мен қамқоршылар тұрғылықты жерiнiң өзгеруi туралы қорғаншы және қамқоршы органдарға хабарлап отыруға мiндеттi.

5. Қорғаншы кемiнде жылына бiр рет қорғаншы және қамқоршы органға қамқоршылыққа алынушының денсаулық жағдайы туралы және оны тәрбиелеу жөнiндегi, сондай-ақ оның мүлкiн басқару жөнiндегi жұмыс туралы есеп берiп отыруға мiндеттi.

113-бап. Әрекетке қабiлеттi азаматтарды
қамқоршылыққа алу

1. Денсаулық жағдайы бойынша өз құқығын жүзеге асырып, қорғай алмайтын және мiндеттерiн орындай алмайтын кәмелетке толған әрекетке қабiлеттi адамның өтiнiшi бойынша оған қамқоршылық белгiленуi мүмкiн.

2. Кәмелетке толған әрекетке қабiлеттi адамның қамқоршысын қорғаншы және қамқоршы орган сол адамның келiсiмi бойынша ғана тағайындауы мүмкiн.

3. Кәмелетке толған әрекетке қабiлеттi қамқоршылыққа алынушыға тиесiлi мүлiкке билiк етудi қамқоршылыққа алынушымен жасалған тапсыру шарты немесе мүлiктi сенiмдi басқару негiзiнде қамқоршы жүзеге асырады.

Қамқоршылыққа алынушыны асырап-бағуға және оның тұрмыстық қажеттерiн қанағаттандыруға бағытталған тұрмыстық және өзге де мәмiлелердi жасауды қамқорлыққа алынушының келiсiмiмен қамқоршы жүзеге асырады.

4. Кәмелетке толған әрекетке қабiлеттi адамды қамқорлыққа алу осы адамның талабы бойынша тоқтатылуы мүмкiн.

Қамқоршылыққа алынған адамның қамқоршысы осы Заңның 115-бабында көзделген жағдайларда өзiне жүктелген мiндеттердi орындаудан босатылады.

114-бап. Қамқоршылыққа алынушының мүлкiне билiк ету

1. Қамқоршылыққа алынушы адамның кiрiстерiн, соның iшiнде оның мүлкiн басқарудан түсетiн кiрiстерiн, қамқоршылыққа алынушының өзi дербес билiк етуге құқығы бар кiрiстерiн қоспағанда, тек қана қамқоршылыққа алынушының мүдделерiне сай және қорғаншы мен қамқоршы органның алдын ала рұқсатымен қорғаншы немесе қамқоршы жұмсайды.

Қорғаншы және қамқоршы органның алдын ала берген рұқсатынсыз, қамқоршылыққа алынушының оның кiрiсi ретiндегi тиесiлi сомасы есебiнен қорғаншы мен қамқоршы қамқоршылыққа алынушыны асырау үшiн қажеттi азын-аулақ шығыстар жасауға құқылы.

2. Қорғаншы және қамқоршы органның алдын ала берген рұқсатынсыз қорғаншының иелiктен алу жөнiндегi мәмiлелер жасауға, ал қамқоршының мәмiле жасауға келiсiм беруге, соның iшiнде қамқоршылыққа алынушының мүлкiн айырбастауға немесе сыйға тартуға немесе оның атынан кепiл болу шартын жасасуға, оны жалға (жалдауға), тегiн пайдалануға немесе кепiлге беруге, қамқорлыққа алынушының заң бойынша және өсиет бойынша мұрагерлiкпен тиесiлi құқықтарынан бас тартқызуға әкеп соғатын мәмiлелер жасауға, оның мүлкiн бөлуге немесе одан үлес бөлуге, сондай-ақ қамқоршылыққа алынушының мүлкiн азайтуға әкеп соғатын басқа да кез келген мәмiлелер жасауға құқығы жоқ. Аталған мәмiлелер нәтижесiнде қорғаншы алған қаражаттың қалай жұмсалуға тиiс екенiн қорғаншы және қамқоршы орган белгiлейдi.

Қамқоршылыққа алынушының мүлкiн басқару тәртiбi Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленедi.

3. Мүлiктi қамқоршылығына алушыға сый ретiнде немесе тегiн түрде пайдалануға берудi қоспағанда, қорғаншының (қамқоршының), олардың жұбайлары мен жақын туыстарының қамқоршылыққа алынушымен мәмiлелер жасауға, сондай-ақ мәмiлелер жасау кезiнде немесе қамқоршылыққа алынушы мен қорғаншы немесе қамқоршының жұбайы және олардың жақын туыстары арасында жүргiзiлген сот iсiнде қамқоршылыққа алынушының атынан өкiлдiк бiлдiруге құқығы жоқ.

Қорғаншы (қамқоршы) болып тағайындалмастан бұрын туындаған қамқоршылыққа алынушының қорғаншысына (қамқоршысына), оның жұбайына немесе туыстарына қарыздары қорғаншы және қамқоршы органның рұқсатымен төленедi.

115-бап. Қорғаншылар мен қамқоршыларды олардың өз
мiндеттерiн атқарудан босату және шеттету

1. Қорғаншы және қамқоршы орган кәмелетке толмаған қамқоршылыққа алынушы өз ата-анасына қайтып оралған немесе ол асырап алушыға қайтарылған жағдайларда, қорғаншыны немесе қамқоршыны өз мiндеттерiн атқарудан босатады.

Қамқоршылыққа алынушыны тәрбие, емдеу мекемесiне, халықты әлеуметтiк қорғау мекемесiне немесе басқа да мекемеге орналастыру кезiнде, егер бұл қамқоршылыққа алынушының мүдделерiне қайшы келмесе, қорғаншы және қамқоршы орган бұрын тағайындалған қорғаншыны немесе қамқоршыны олардың өз мiндеттерiн атқарудан босатады.

2. Дәлелдi себептер болған кезде (сырқаттану, мүлiктiк жағдайдың өзгеруi, қамқорлыққа алынушымен өзара түсiнiспеушiлiк және т.с.с) қорғаншы немесе қамқоршы оның өтiнiшi бойынша өз мiндеттерiн атқарудан босатылуы мүмкiн.

3. Қорғаншы немесе қамқоршы өзiнiң тиiстi мiндеттерiн тиiсiнше атқармаған жағдайда, соның iшiнде өзiнiң қорғаншылығын немесе қамқоршылығын жеке басының пайдасы мақсатында пайдаланған кезде немесе қамқоршылыққа алынушыны қадағалаусыз және қажеттi көмексiз қалдырған жағдайда, қорғаншы және қамқоршы орган қорғаншыны немесе қамқоршыны осы мiндеттердi атқарудан шеттеуi және кiнәлi адамды заңмен белгiленген жауапқа тарту үшiн қажеттi шаралар қолдануы мүмкiн.

116-бап. Қорғаншылықты және қамқоршылықты тоқтату

1. Қамқоршылыққа алынушыны әрекетке қабiлеттi деп тану немесе қорғаншының, қамқоршының немесе қорғаншы және қамқоршы органның арызы бойынша оның әрекет қабiлеттiлiгi шектеулiлiгiнiң күшiн жою туралы сот шешiм шығарған жағдайларда кәмелетке толған адамдарға қорғаншылық және қамқоршылық тоқтатылады.

2. Жасөспiрiм қамқоршылыққа алынушы он төрт жасқа жеткен соң оған қорғаншылық тоқтатылады, ал қорғаншылық мiндетiн жүзеге асыратын адам бұл туралы қосымша шешiмсiз кәмелетке толмаған баланың қамқоршысы болады.

3. Кәмелетке толмаған балаға қамқоршылық он сегiз жасқа жеткен кезде арнайы рұқсатсыз, сондай-ақ ол некеге отырған кезде және кәмелетке толғанға дейiн ол әрекетке толық қабiлеттi болған басқа да жағдайларда қамқоршылық тоқтатылады.

117-бап. Қорғаншылардың және қамқоршылардың
әрекеттерiне шағым жасау

Қорғаншылардың және қамқоршылардың әрекетiне кез келген адам қамқоршылыққа алынушының мүдделерiне сай қорғаншы және қамқоршы органға не оның тұрғылықты жерi бойынша сотқа шағым жасай алады.

118-бап. Қорғаншы және қамқоршы органдардың
шешiмдерiне шағым жасау

Қорғаншы және қамқоршы органдардың барлық мәселелер жөнiндегi шешiмдерiне мүдделi адамдар сот тәртiбiмен шағым жасай алады.

Тарау. Патронат

Бап. Патронат

1. Қорғаншылық және қамқоршылық нысанындағы патронат ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, соның iшiнде тәрбиелеу, емдеу немесе осы тәрiздi басқа да мекемелердегi кәмелетке толмаған балаларға белгiленедi.

2. Баланы тәрбиелеуге алуға тiлек бiлдiрушi адам (патронат тәрбиешi) мен қорғаншы және қамқоршы орган арасында жасалған баланы (балаларды) тәрбиелеуге беру туралы шарт патронаттың туындау негiзi болып табылады.

3. Патронат туралы Ереженi Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.

120-бап. Баланы тәрбиелеуге беру туралы шарт

1. Баланы тәрбиелеуге беру туралы шарт баланы асырап-бағу, тәрбиелеу және бiлiм беру жағдайларын, патронат тәрбиешiнiң құқықтары мен мiндеттерiн, патронат тәрбиешiге қатысты қорғаншы және қамқоршы органдардың мiндеттерiн, сондай-ақ мұндай шарттың тоқтатылу негiздерi мен салдарларын көздеуi тиiс.

Бала патронат тәрбиешiге аталған шартпен белгiленген мерзiмге тәрбиелеуге берiледi.

2. Патронат тәрбиешiлердiң еңбегiне ақы төлеу және тәрбиелеуге алынған балалар санына қарай берiлетiн жеңiлдiктер Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленедi.

3. Баланы тәрбиелеуге беру туралы шарт:

1) дәлелдi себептерi (сырқаттану, отбасылық немесе материалдық жағдайдың өзгеруi, баламен өзара түсiнiстiктiң болмауы, балалар арасындағы жанжалдар және басқалар) болған кезде патронат тәрбиешiлердiң бастамасы бойынша;

2) баланы асырап-бағу, тәрбиелеу және бiлiм беруде қолайсыз жағдайлар туған кезде қорғаншы және қамқоршы органның бастамасы бойынша;

3) бала ата-анасына қайтарып берiлген немесе бала асырап алынған жағдайларда мерзiмiнен бұрын бұзылуы мүмкiн.

121-бап. Патронат тәрбиешiлер

1. Патронат тәрбиешiлер тәрбиеге алынған балаға (балаларға) қатысты қорғаншылар мен қамқоршылар сияқты құқықтар мен мiндеттерге ие болады. Оларға осы заңның 108-бабында көзделген талаптар қойылады.

2. Патронат тәрбиешiлердi iрiктеп алуды қорғаншы және қамқоршы органдар жүзеге асырады.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 Следующая ⇒