 |
Агъзавий нутукъта джумленинъ сонъунда
|
|
|
|
Токътав япыла. Языда исе джумленинъ сонъунда
нокъта (.), суаль (?) я да нида (!) ишарети къоюла.
Джумленинъ биринджи сёзю буюк арифнен языла.
13-мешгъулиет. Икяени окъунъыз. Джумлелернинъ
сонъунда насыл токътав ишаретлери къоюлгъан?
Пакизе къартана тюкянгъа емек алмагъа кете.
Осман онынъ янына келип сорай:
— Къартана, сиз не аладжакъсынъыз?
| тюкя́н |
— дей Пакизе къартана.
— Къайтынъыз, раатланынъыз, мен алып келирим,
— дей Осман.
— Сагъ ол, балам! Балабан огълан ол! — дей къартана, ве сепетини Османгъа берип, эвине къайта.
С. Харахады
(у.зн.)
Пакизе къартана ве Осман арасында олгъан субетни роллер боюнджа окъунъыз.
Икяеден незакетли ибарелерни тапып, дефтеринъизге
язып алынъыз.
(у.зн.диалог)
Бойле алны козь огюне кетиринъиз: сиз тюкянгъа кельдинъиз. Сатыджыдан аладжакъ шейлеринъизни сорайсынъыз. Бу мевзуда сыныфдашынъызнен диалог уйдурынъыз. Незакетли сёзлерни къулланмагъа унутманъыз.
(Л)
емек — аш — нимет
къулланмакъ – файдаланмакъ
14-мешгъулиет. «Яз татилимнинъ энъ зевкълы куню»
мевзусында икяе тизинъиз. Дефтеринъизге язынъыз.
15 – мешгъулиет. Ресимге бакъып, козенеклерни толдурынъыз.
(перенести со стр. 10)
(Рис. мел, краски, линейка, букварь, къалем)
Эки сёзнен джумлелер уйдырып, дефтеринъизге язынъыз.
Эв иши.
16-нджы мешгъулиет. Шиирни бир къач кере окъунъыз. Акълынъызда тутып, дефтеринъизге язынъыз.
Огюмизде дерсликлер,
Дефтерлер ве къалемлер.
Биз тырышып окъурмыз,
Яхшы адам олурмыз.
С. Усеинов
(у.зн.)
Бу шиирде кимлер акъкъында айтыла?
Сёзлерде олгъан созукъларны догъру теляффуз этинъиз.
|
|
|
Шиирден схемагъа келишкен сёзни тапынъыз.
Юнджи дерс
2-§. КЪОНУШМА МЕДЕНИЕТИ
17-мешгъулиет. «Тылсымлы юзюк» масалындан парчаны окъунъыз.
Айшечик дагъда юре-юре ве бир эвге келип чыкъа. Эвнинъ къапусы ачыкъ экен. Ичериге кире. Бакъса, миндер устюнде бир къартбаба ята.
3 bnJldi54bWxMj8FOwzAQRO9I/IO1SFwQdZoK2oZsqgiBEIIDSblwc+MljojtKHbT8PcsJziudjTz Xr6bbS8mGkPnHcJykYAg13jduRbhff94vQERonJa9d4RwjcF2BXnZ7nKtD+5iqY6toJLXMgUgolx yKQMjSGrwsIP5Pj36UerIp9jK/WoTlxue5kmya20qnO8YNRA94aar/poET78q38oE3oazP45Tldl 9fJWV4iXF3N5ByLSHP/C8IvP6FAw08EfnQ6iR9gs1yuOIqRbduLANl2xywFhnd6ALHL536D4AQAA //8DAFBLAQItABQABgAIAAAAIQC2gziS/gAAAOEBAAATAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAABbQ29udGVu dF9UeXBlc10ueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhADj9If/WAAAAlAEAAAsAAAAAAAAAAAAAAAAALwEA AF9yZWxzLy5yZWxzUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAAIl2+qgAgAAIQUAAA4AAAAAAAAAAAAAAAAALgIA AGRycy9lMm9Eb2MueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAOpwmYfgAAAACQEAAA8AAAAAAAAAAAAAAAAA +gQAAGRycy9kb3ducmV2LnhtbFBLBQYAAAAABAAEAPMAAAAHBgAAAAA= ">
| юзюк |
| мураджаа́т |
- Хош кельдинъ, къызым. Кельгенинъ не гузель олды, хасталандым, алым ёкъ. Къал мында, меним къызым олурсынъ, - айта къартбаба.
Айшечик къартбабанынъ эвинде къала ве онъа ярдым эте.
(у.зн.говорение)
1.Айшечик къайда келип чыкъа?
2.Къызчыкъ кимге мураджаат эте?
3. Къартбаба Айшечикке не айта?
4.Айшечик не япа?
(у.зн.) Къайд этильген сёзлер насыл ишаретлернен айырыла?
Незакетли сёз ве ибарелерни дефтеринъизге язып алынъыз.
Буны билинъиз:
Биз кимгедир мураджаат эткенде, онынъ адыны
айтамыз:
— Аначыгъым! Хайырлы яшлар олсун!
— Усеин, сен мектептен саат къачта келеджексинъ?
— Сен исе, Алим, энди эвге къайт.
— Огъурлы ёллар олсун, огълум.
Мураджаат этип айтылгъан сёз я да сёз
Бирикмелерине хитап дейлер. Языда хитап
Виргюль я да нида ишаретинен айырыла.
18-мешгъулиет. Cёз бирикмелеринен джумлелер тизинъиз.
Джумледе олар хитап олсун.
Гузель Къырым, сайгъылы достум, севимли къартанам.
19-мешгъулиет. Къартана ве торун арасында олгъан
субетни окъунъыз.
|
|
|
— Саба шерифинъиз хайырлы олсун, къартанам!
— Сагъ ол, торунчыгъым, санъа да шай олсун! Сонъ,
огълум, яхшы юкъладынъмы?
— Ёкъ, къартанам. Мен гедже къоркъунчлы бир тюш
корьдим. Тап абдырап уяндым.
— Хайыр эйликке олсун, балам.
(у.зн.) Хитапларны тапынъыз.
Къартана торнунен къонушкъанда насыл незакетли
сёзлерни къулланды?
Незакетли ибарелерни хитапнен берабер
дефтеринъизге язып алынъыз. Хитапларны къайд этинъиз.
20-мешгъулиет. Шиирни окъунъыз.
Ашханеде
Ашханеде шамата,
Чанакъ-чёльмек тасырдай.
Сыджакъ тава ичинде
Чибереклер чырылдай.
Тёрге кечип отурынъыз,
Софра азыр, буюрынъыз,
Ашынъыз татлы олсун,
Ашагъангъа аш олсун!
С. Усеинов
Экинджи дёртлюкни дефтеринъизге язып алынъыз.
Незакетли ибарелерни къайд этинъиз.
(ус.зн. ёж)Бу не демектир?
Тавада чиберек
Чёльде чырчырна чырылдай
Эв иши
21-мешгъулиет. Нокъталар ерине келишкен незакетли
сёзлерни язынъыз.
1. …, къызым, ресим пек дюльбер олгъан.
2. Къаве азыр,..., битачыгъым, — деди Найле.
3. …, Ахтем, мен бираз кечиктим.
Яр д ы м джы с ё з л е р: буюрынъыз, аферин, багъышла.
Инджи дерс.
22-мешгъулиет. Окъунъыз.
Аш татлы олсун!
Сагълыкъ сувлар олсун!
| эйили́к |
Эйиликнен кийинъиз!
Иш къолай кельсин!
Ёлунъыз ачыкъ олсун!
Бу незакетли сёзлерни не вакъыт айтамыз? Анълатынъыз.
Дефтеринъизге язып алынъыз.
23-мешгъулиет. Окъунъыз. (рис. беседа деда и внука)
Мустафа къартбаба торунларыны янына топлады да, олардан:
- Дюньяда энъ къуванчлы куньлер насыл куньлердир? – деп сорады.
- Энъ къуванчлы куньлер – байрам куньлери, – деди он яшында Амет торуны. – Байрамда эр кес бири-бирине бахшыш бере, мусафирликке баралар. Анам, бабам бизлерни де алып баралар. Пек къуванчлы ола.
- Аферин, огълум, сен биле экенсинъ, - деп макътады къартбабасы Аметни.
(у.зн.)
Сонъки джумлени дефтеринъизге язып алынъыз.Хитап сёзюни тапып, астыны сызынъыз.
Сиз насыл байрамларны билесинъиз? Олар акъкъында икяе этинъиз.
24- мешгъулиет. Шиирни ифадели окъунъыз.
Бильги ал сен, окъу, огрен,
Илим олсун ёлдашынъ.
Ярышларда юрь сен огде,
Китапны эт сырдашынъ.
Л.Сулейман
(у.зн.)Шаир кимге мураджаат эте? О не айта?
|
|
|
Шиирни дефтеринъизге язып алынъыз.Бир эджалы сёзлернинъ астыны сызынъыз.
25- мешгъулиет. Икяени окъунъыз.
Къырылгъан фильджан
Огълан ойнагъанда апансыздан фильджанны къырды. Буны кимсе корьмеди. Бабасы келип:
- Фильджанны ким къырды? – деди.
Огълан къоркъты ве бойнуна алды:
- Мен.
О вакъытта бабасы:
- Догърусыны айткъанынъ ичюн сагъ ол, -деди.
Л.Толстойдан.
(Л)
Къырмакъ – парламакъ
Бойнуна алмакъ – озь къабаатыны танымакъ
Бабасы не ичюн огълуна тешеккюр айтты? Сиз бойле алгъа къалсанъыз не япар эдинъиз?
Фильджан сёзюнинъ схемасыны япынъыз.
Эв иши.
26-мешгъулиет. Окъунъыз.
— Мераба, Сансарчыкъ! Кель, бираз ойнайыкъ. (рис.со стр.11)
— Мераба, гузель Кобелек! Багъышла, джаным,
меним вакътым ёкъ. Шимди къувушымны фындыкъ,
джевиз, мантар толдурмасам, къышта ач къалырым.
(У.зн.)
Кобелек Сансарчыкъкъа насыл сёзлернен мураджаат
эте?
Сансарчыкъ насыл джевап бере?
Къайд этильген сёзлер насыл ишаретлернен айырыла?
Метинни дефтеринъизге кочюрип язынъыз.
|
|
|
