 |
Гъ, къ тутукълары къалын созукъларнен (а, о,
|
|
|
|
У, ы) къошулып келелер ве эджа япалар: гъарп,
Къуванчлы, сыгъын, къол.
95-мешгъулиет. Сёзлерни эджаларгъа болип язынъыз. Гъ, къ тутукълары олгъан эджаларнынъ астыны сызынъыз.
Далгъа, сагъынды, огъурлы, къора, къоркъу, богъаз,
къувуш, къаверенки, къыдырды, къабаат.
Сагъынды, къувуш сёзлеринен джумлелер тизип,
дефтеринъизге язынъыз. къаверенки́
96-мешгъулиет. Тезайтымны окъунъыз.
Къышта къалайлы къазангъа
къоюлгъан къаймакълы къатыкъ
къатып къалгъан.
Тез ве догъру теляффуз этмеге огренинъиз.
Тезайтымны дефтеринъизге язып алынъыз.
Къ, гъ тутукълардан сонъ кельген созукъларнынъ
астыны сызынъыз. Олар къалын я да инджеми?
97-мешгъулиет. Окъунъыз.
Арманчыкътан чыкъкъан богъдай
Дегирменде ун ола.
Чуваллар унгъа толгъанда,
Эвде берекет ола.
Э. Асанова
Гъ, къ тутукълары олгъан сёзлерни язып алынъыз.
Сёзлерде къач сес ве къач ариф олгъаныны айтынъыз.
Богъдай сёзюнинъ схемасыны япынъыз.
98-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз. Нокъталар ерине
къалын созукъларны къойып, дефтеринъизге язынъыз.
1. Къ…рым дагъл..рында чешит осюмликлер осе. 2. Копеклерге янгъ…н вакътында балаларны къ…ртармакъны да огретелер. 3. Кукуккъ…ш акъкъ…йын терегининъ пытагъ…на къ…нды. 4. Акъш..м эвимизге къ...мшуларымыз кельди. 5. Мектебимизге докъ...з компьютер багъышладылар.
Инджи дерс
12§. К, КЪ, П АРИФЛЕРИ
99-мешгъулиет. Сёзлерни окъунъыз. Къайд этильген
тутукъларгъа дикъкъат этинъиз.
Дерсли к — дерсли г и къашы къ — къашы гъ ы
урлу къ — урлу гъ ы джева п — джева б ы
Чокъ эджалы сёзлернинъ сонъунда расткельген
К, къ, п сагъыр тутукъларына бир де бир созукъ сес
|
|
|
къошулса, бу тутукълар янгъыравукълашыр: тере к
— тере г и, тара къ — тара гъ ы, мекте п —
мекте б и.
100-мешгъулиет. Берильген сёзлерни нумюне боюнджа
язынъыз.
Ая къ — меним ая гъ ым
терек — меним …
къатыкъ — меним…
курек — меним …
тая къ — онынъ тая гъ ы
къулакъ — онынъ …
тюфек — онынъ …
боюнджакъ — онынъ...
101 -мешгъулиет. Джумлелерни язып алынъыз. Къавуслар
ичиндеки сёзлерни догъру шекильде язынъыз.
1. Алименинъ (китап) сыныфта къалды.
2. Къартанамнынъ (юрек) агъырды.
3. Азбарымызнынъ (топракъ) къара ве йымшакъ.
4. Чам (терек) юксек къаялар устюнде осе.
5. Оджа талебенинъ (джевап) пек бегенди.
(у.з.) К, къ, п тутукълары не ичюн янгъыравукълаштылар?
103-мешгъулиет. Сёзлерни нумюне боюнджа язынъыз.
Нумюне: Къолчакъ — къолчагъым,
къолчагъынъ, къолчагъы.
Янакъ —...,...,....
кольмек —...,...,....
юрек —...,...,....
лагъап —...,...,....
долап —...,...,....
(у.з.) Сёзлернинъ сонъунда к, къ, п сагъыр тутукъларнынъ
денъишювини анълатынъыз.
Эв иши.
104-мешгъулиет. Джумлелерни язып алынъыз. Нокъталар
ерине келишкен арифлерни язынъыз.
1. Бизим таву…ымыз йымырта къозлады. 2. Эльмаз саба тёше…ини джыйыштырды.3. Балыкъчыларнынъ къайы…ы денъизден къайтты.4. Бабам ора…нен пичен чала. 5. Анам къардашымнынъ кольме…ини ювды. 6. Къартанам акъшамлары чора… оре.
Бу не демектир?(рис.ёж)
пичен
даре
аякъ
чалмакъ
Текрарлав ве пекитюв ичюн суаллер ве вазифелер
1. Къырымтатар элифбесинде 37 ариф бар. Олардан:
а) созукъ сеслерни бильдирген арифлер 2
б) тутукъ сеслерни бильдирген арифлер 10
в) ич бир сесни бильдирмеген арифлер 25
Догъру джевапны сызыкънен багъланъыз.
2. Созукъ сеслерни бильдирген арифлерни дефтеринъизге
язынъыз:
а,...,....
3. Ашагъыда берильген арифлерден тутукъларны язып алынъыз:
е, б, з, и, к, л, о, н, у, гъ, ы, д.
4. Къайсы сёзлерде дудакълы созукълар бар?
|
|
|
а) табиат
б) торун
в) комюр
Дудакълы созукълары олгъан сёзлернинъ астыны сызынъыз.
5. Дивар, ренкли, темизледи, атеш, мейва сёзлерини дефтеринъизге
язынъыз. Сёзлерде индже созукъларнынъ астыны сызынъыз.
6. Табиат, мераметли, торгъай, уйле, кунеш сёзлерини
эджаларгъа болип язынъыз. Къуветлидже айтылгъан эджаны
къайд этинъиз.
7. Къайсы сёзлерде е, ё, ю, я арифлери эки сесни бильдире?
а) тюш в) юксек д) елькен
б) ярыкъ г) ёлдаш е) тёпе
Бу сёзлерни дефтеринъизге язып алынъыз.
8. Янъгъыравукъ ве сагъыр тутукълар арасында насыл фаркъ
бар?
9. Не вакъыт к, къ, п тутукълары янъгъыравукълашыр?
Мисаллер кетиринъиз.
10. Эджаларгъа болюнген, амма сатырдан сатыргъа
авуштырылмагъан сёзлернинъ астыны сызынъыз.
а) дюмен б) ялы в) субет г) къая
г) назик д) тёкмек е) мор
Ынджы дерс.
МЕТИН
14-§. МЕТИН АКЪКЪЫНДА МАЛЮМАТ
105-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз. Оларны ойле бир
тертипте язынъыз ки, метин олсун.
Янында бир эмшире де бар эди. Бир кунь
сыныфымызгъа эким кельди. Эмшире онъа ярдым этти. Эким эпимизни бирер-бирер бакъты. Сыныфымызда хаста бала ёкъ эди.
(рис.Врач осматривает школьника, медсестра помогает.)
(у.з.) Метинде не акъкъында айтыла? Метинге серлева
къоюнъыз.
Метинни дефтеринъизге язып алынъыз.
Къайд этильген сёзлернинъ къайсы бири берильген
схемагъа келише?
Манаджа бири-биринен багъланып кельген
Джумлелерге метин дейлер.
Метинде даима бир шей акъкъында хабер я да
Икяе этиле. Метинге серлева къоймакъ мумкюн.
106-мешгъулиет. Окъунъыз.
Кузь мевсими кельди багъ-багъчаларда берекет
джыйылды адамлар дервизагъа азырланалар байрамда
алты-еди яшлы огъланчыкълар миллий куреште
иштирак этеджеклер гъалип чыкъкъанларгъа
бахшыш бериледжек.
(у.з.)
Джумлелернинъ башыны ве сонъуны бельгиленъиз.
Метинни окъугъанда, эр бир джумленинъ сонъуны
интонациянен къайд этинъиз. Метинге серлева
къоюнъыз. Дефтеринъизге кочюринъиз.
(у.з. Аудирование) 107-мешгъулиет. Метинни динъленъиз.
Сув
Ер юзюнинъ буюк къысмы сувнен къаплангъан. Бу – голлер, озенлер, денъизлер ве океанлар. Сув авада, топракъта, ер тюбюнде бар.
Денъиз ве океанларнынъ суву тузлудыр. Адамларгъа исе татлы сув керек. Ерде бойле сув аз. Бу сувны да башта тапмакъ керек, чюнки татлы сув терен ер тюбюне сакълангъан.
|
|
|
Сувсыз яшайыш олмаз. Онсыз осюмликлер къурып къалыр, айванлар олер. Инсан тек бир къач кунь сувсыз яшап ола.
Сувгъа мукъайт олайыкъ. Сув – Ернинъ байлыгъы.
1.Ер юзюнинъ буюк къысмы ненен къаплангъан?
а) сувнен;
б) дагъларнен.
2.Денъиз ве океанларнынъ суву насыл?
а) татлы;
б) тузлу.
3.Татлы сув къайда сакълангъан?
а) терен ер тюбюне;
б) океангъа.
4. Сувсыз не олур?
а) бир шей олмаз;
б) осюмликлер къурып къалыр, айванлар олер.
5.Инсан сувсыз не къадар яшап ола?
а) бир къач кунь;
б) бир ай.
(у.з)
Биринджи абзацны дефтеринъизге язып алынъыз. Сёзлерде эки сесни бильдирген арифлернинъ астыны сызынъыз.
108- мешгъулиет. Метинни окъунъыз.(изменить фото)
Къырымнынъ дюльбер ве аджайип ерлери пек чокъ. Шаир ве языджылар эсерлеринде Къырымнынъ денъиз ве дагъларыны, чёль ве багъ-багъчаларыны шерефлейлер.
Къырымнынъ пайтахты Акъмесджит шеэридир. Шеэрни юксек биналар,
мейданлар, ешиль тереклер ве гульзарлар яраштыра.
Шеэр сокъакъларынынъ биринде улу инсан Исмаил Гаспринскийнинъ абидеси бар.
(у.з) Бу метинде не акъкъында айтыла?
Метинге серлева къоюнъыз.
Буюк арифнен язылгъан сёзлерни дефтеринъизге язып алынъыз. Олар нени бильдире?
(у.з. иджадий вазифе)
«Къырым» мевзусында ресим япынъыз.
Б уны билинъиз:
|
|
|
