 |
Метинде бир кимсе я да бир шей акъкъында икяе
|
|
|
|
Этильсе — икяе метини олур.
Метинде бир де бир предмет я да айван
Тасвирленсе — тасвирлев метини олур.
Метинде бир шей акъкъында фикир
Юрьсетильсе, анълатылса — муляаза метини олур.
(у.з.) Метинлернинъ къайсы бири икяе метини, къайсы бири
— тасвирлев, къайсы бири — муляаза метини олур?
Бир де бир метинни дефтеринъизге кочюринъиз.
132-мешгъулиет. Окъунъыз.
Меним бабам — юзюмджи. Бабам коюмизнинъ
юзюм багъында чалыша. Баарьде бабам юзюм тюплерини пытай,
багълай. Язда сувара, чапалай. Кузьде исе асралгъан
махсулны джыя.
Мен де багъгъа барып, бабама ярдым этем.
Бу метинде не акъкъында икяе этиле? Бу насыл метин (икяе, тасвирлев, муляаза)? Къайд этильген сёзлерде къач сес ве къач ариф олгъаныны айтынъыз. Метинни дефтеринъизге кочюрип язынъыз.
(у.з.) диалог) Ана-бабаларынъызнынъ зенаатлары акъкъында суаль-джевап вастасынен бири-биринъизден сорап билинъиз.
133-мешгъулиет. Окъунъыз.
Итбурун.
Орман аланлыгъында устю чечек толу чалыны корьмек мумкюн.
Чалынынъ назик чечеклери гуллерге бенъзей ве бутюн этрафкъа аджайип къокъу сачалар. Чалынынъ пытакълары тикенлидир. Бу чалы –
кийик гуль. Халкъ арасында онъа «итбурун» да дейлер.
(у.з)
Метинде насыл чалы тасвирлене? Метиннинъ
чешитини бельгиленъиз. Экинджи джумлени
дефтеринъизге язып алынъыз. Индже созукъларнынъ астыны сызынъыз.
134-мешгъулиет. Окъунъыз. Дефтеринъизге кочюринъиз.
Эвель заманларда чобан зенааты урьметли
зенаатлардан бириси сайыла эди. Чобан олмакъ
къолай дегиль. Чобан джесюр, чалт, акъыллы олмакъ
керек. Айванлар яраланса я да хасталанса, оларны
тедавийлемеге бильмек керек.
|
|
|
(у.з.) Метинде насыл зенаат акъкъында фикир юрьсетиле?
Бу насыл метин? Чешитини бельгиленъиз.
Джесюр, чалт сёзлерине схемалар япынъыз.
Эв иши.
135-мешгъулиет. Окъунъыз.Метинге серлева къоюнъыз.
Айшенинъ битасы ве анасы — чебер тикиджилер.Айшечик олардан нагъыш ишлерининъ сырларыны огренди.
Айше къокълаларыны къырымтатар урбаларына (рис.к тексту)
кийиндирмеге севе. Урбаларыны чешит миллий орьнеклернен яраштыра.Онынъ миллий къокълалары Акъмесджитте кечирильген сергиде нумайыш этильди.
(у.з.) Бу метинде ким акъкъында икяе этиле?
Метиннинъ чешитини тайинленъиз. Экинджи абзацны дефтеринъизге язып алынъыз.
Дерс
136- мешгъулиет. Шиирни окъунъыз.
Селям алейкум демек,
Озь борджунъны одемек.
Тербиели балалар
Селям бере, алалар.
Ш. Али
Шиирнинъ эсас фикрини анълатынъыз. Сиз даа насыл
незакетли сёзлерни билесинъиз? Оларны дефтеринъизге язынъыз.
Бу не демектир? (рис.ёж.,стр.62)
Селям бермек
Сёз бермек
Ёл бермек
137-мешгъулиет. Окъунъыз.
Илян
Декабрь 16 куню, саат 12.00-де мектеп залында белли
балалар шаири Нузет Умеровнен корюшюв
отькериледжек.
Корюшювге башлангъыч сыныф талебелери давет
этиле.
Эдебий тёгерек азалары.
Илян къач къысымдан ибарет?
Илянны дефтеринъизге язып алынъыз.
137-мешгъулиет. Декабрь 19 куню, саат 11.00-де
«Китап байрамы» кечириледжеги акъкъында илян язынъыз.
138-мешгъулиет. Мектюпни дикъкъатнен окъунъыз. Мектюп насыл сёзлернен башлана?
(рис. письмо сделать как на листе)
Мераба, сайгъылы достум Энвер!
Мен сенинъ мектюбинъни алдым, чокъ сагъ ол! Пек
къувандым. Сенде эр шей яхшы экен.
Энвер, менде де эр шей яхшы. Окъуйым, дерстен сонъ музыка мектебине къатнайым.
Якъында бизим сыныфкъа янъы талебе кельди. Ады — Айдер. Айдер ана тимизде пек гузель лаф эте. О чокъ китап окъуй.
Базар куню Айдернен берабер театрге бардыкъ. Меракълы спектакльни сейир эттик. Мен Айдернен достлаштым.
|
|
|
Энвер, татиль куньлеринде бизге кель. Мен сени
Айдер достумнен таныштырмагъа истейим.
Сагълыкънен къал, джевабынъны беклейим.
Достунъ Рустем.
(у.з. иджадий вазифе) Берильген мектюпке эсасланып, достунъызгъа мектюп язынъыз. Мектюпте бир де бир шей акъкъында хабер этинъиз.
139-мешгъулиет. Даветнамени окъунъыз.
Даветнаме
Урьметли Сафие оджапче!
Сизни оджалар кунюне багъышлангъан концертке
давет этемиз.
Концерт октябрь 3 куню, саат 12.00-де медениет
эвинде отькериледжек.
Мектеп талебелери.
(у.з.) Бу даветнамеде кимни ве къайда давет этелер? Концерт не вакъыт ве не ерде отькериледжек? Сафие оджапчени концертке кимлер давет эте?
Эв иши.
140-мешгъулиет. Хайырлав мектюбини окъунъыз.
Севимли аначыгъым!
Сизни догъгъан кунюнъизнен джан-юректен
хайырлайым.
Сизге къавий сагълыкъ, узун омюр, бахт-сеадет тилейим.
Урьметнен, къызынъыз Алие.
Берильген хайырлав мектюбине эсасланып, эки сой-сопунъызгъа хайырлавлар язынъыз.
Текрарлав ве пекитюв ичюн суаллер ве вазифелер
1. Метин бу недир?
а)манаджа бири-биринен багъланып кельген сёзлер;
б) манаджа бири-биринен багъланып кельген джумлелер.
2. Метин къач къысымдан ибарет ола?
а) учь къысымдан;
б) эки къысымдан.
3. Метиннинъ насыл чешитлери бар?
а) суаль, нида, эмир;
б) икяе, тасвирлев, муляаза.
4. Джумлелерни ойле тертипте язынъыз ки, метин олсун.
Акъшам ана-баба бу хаберни эшитип, къувандылар.
Риза незарет ишини догъру ве тез беджерди. Бугунь
учюнджи сыныфта незарет иши олды. Оджа онынъ
ишини тешкерди ве юксек бал къойды.
5. Илян, даветнаме, хайырлавлар не вакъыт языла? Анълатынъыз.
6. Илян ве даветнаме язынъыз. Метинде не оладжагъыны, вакътыны ве ерини язмагъа унутманъыз.
Дерс.
ДЖУМЛЕ
19-§. ДЖУМЛЕ АКЪКЪЫНДА МАЛЮМАТ
141-мешгъулиет. Окъунъыз. Эр бир джумленинъ сонъунда
сесинъизни алчакълатынъыз ве токътав япынъыз.
(рис.ветка в снегу)
Къар.
Бугунь къар ягъды. Багъ-багъчалар,
къырлар, эвлернинъ дамлары беяз чаршафнен
къапланды. Тереклернинъ пытакълары къарны
котермей, ашагъы эгильген.
Саба къар токътады. Авасы – чатлатыджы аяз.
Индже булутларнынъ артындан кунеш де корюнмей.
|
|
|
Сокъакъта голленген сувлар бузлагъан.
И. Паши
(у.з)
Метинде къач джумле бар? Эр бир джумледе не
акъкъында айтыла? Джумлелернинъ сонъунда насыл
ишарет къоюлгъан?
Биринджи абзацны дефтеринъизге язып алынъыз.
|
|
|
