 |
1.11 Курстың саясаты мен процедурасы
|
|
|
|
1. 11 Курстың саясаты мен процедурасы
Курстың саясаты мен процедурасы оқ ытушылардың студенттерден міндетті тү рде сабақ қ а қ атысуын, барлық бақ ылау тү рі бойынша уақ ытында есеп беру, сабақ қ а қ атыспағ ан кү ндерін қ айта тапсыру барысында оқ ытылатын пә ннің бірізділігін сақ тау қ ажет. Ә рбір оқ ушы бақ ылау тү рлерін бірізділікпен тапсыруын негіздеуі қ ажет. Студенттер ө з уақ ытысында ө зіндік жұ мысын орындап, оқ ытушығ а тапсырып отыруы керек.
2. Негізгі таратылатын материалдар мазмұ ны
2. 1. Сабақ тү рлері бойынша сағ ат бө лу
| Тақ ырып атауы | Академиялық сағ ат саны | ||
| Тә жірибелік сабақ тар | СОӨ Ж | СӨ Ж | |
| 1. Тау-кен ісі саласы | |||
| 2. Тау-кен ө неркә сібінің ө ркендеу тарихы | |||
| 3. Металлургия – ө неркә сіптің бір саласы | |||
| 4. Геологиялық -барлау саласы | |||
| 5. Полиграфия ө ндірісі | |||
| 6. Ақ параттық технологиялар | |||
| 7. Дербес компьютерлер | |||
| 8. Microsoft корпорациясының бастығ ы Билл Гейтс | |||
| 9. Мұ най-газ ісі саласы | |||
| 10. Мұ най мен газдың халық шарушылығ ындағ ы маң ызы | |||
| 11. Сә улеттік қ ұ рылыс саласы. | |||
| 12. Қ ұ рылыс материалдары ө неркә сібі | |||
| 13. Экономикалық дамудың жалпы негіздері | |||
| 14. Экология саласы | |||
| 15. Машинажасау саласы | |||
| Барлығ ы: | |||
1-апта. 1-тә жірибелік сабақ
1-тапсырма. Мә тінді мұ қ ият оқ ып, мағ ынасын мең герің іздер.
|
|
|
2-тапсырма. Мә тінге берілген сө здікті жаттаң ыздар.
3-тапсырма. Мә тіннің бірінші жарты бө лігін орыс тіліне аударың ыздар.
4-тапысрма. Мә тіннің екінші жарты бө лігіне сұ рақ -жауап қ ұ растырың ыздар.
5-тапсырма. Мә тіннен тау-кен саласынан бес термин сө здерді теріп жазып, оларғ а тү сініктеме берің іздер.
Т а у-к е н і с і с а л а с ы
* * * * *
Дү ниежү зілік тау-кен ісінің даму тарихы
Адам баласының даму тарихы тау-кен ісімен байланысты: кү рек пен қ айла, балғ а – бірінші тау-кен ісінің қ ұ ралдары осы уақ ытқ а дейін тау-кен жұ мыстарында қ олданылады.
Жердің бетінен барлау жұ мыстары жер қ ыртысына терең деген сайын ә р жерлерде жаң а технологиялық жә не техникалық ә дістер қ олданыла бастады.
Таужыныстарын қ опару ү шін бірінші атылғ ыш зат ретінде XIV ғ асырда Қ ытайда оқ дә рі жасалды. Басында оқ дә ріні соғ ыста қ олданды, кейін тау-кен саласында қ опару жұ мыстарында қ олдана бастады.
XV ғ асырда Европа елдері тау-кен ісінде, Ресейде профессор Зимин жасағ ан – динамит деген дә ріні қ олданды.
Оның патентін Нобель сатып алып 50 жыл бойы Европа елдеріне зауытта жасап сатып отырды.
XVIII ғ асырда Америкада тау-кен ісі дами бастады.
XIX ғ асырда Европа елдерінің қ ол астындағ ы Африка, Азия жә не Австралия мемлекеттерінде тау-кен ө ндірісі дами бастады.
Қ азіргі заманның талабына сай жер қ ойнауындағ ы пайдалы қ азбаларды ө ндіруде табиғ атты қ орғ ау жә не жер бетін ежелгі қ алпына келтіру мә селелері адамзат тіршілігі саласынан орасан зор орын алатындығ ы белгілі. Сондық тан, жер қ ойнауындағ ы ә р тү рлі пайдалы қ азындыларды қ осқ абат ө ндіріп, олардың ө ндіру жә не байыту барысында ысырапқ а ұ шырамауы кө зделуге тиіс. Сонымен қ атар, су кө здерінің сарқ ылып қ алмауы жә не олардың ә р уақ ытта таза болуы да табиғ ат қ орғ ау мә селесінен тиісті орын алулары қ ажет. Бұ л мә селенің орасан зор маң ызы бар екендігі – ө ндірілген кен кө лемінің жыл сайын 3%-ке аса тү суге кепіл бола алатындығ ы. Мысалы, IX жер жү зілік халық аралық тау-кен Конгресінің тұ жырымы бойынша 1973-1974 ж. ж. аралығ ында 220-225 млд. АҚ Ш долларына пайдалы қ азындылар ө ндірілген. Ал X тау-кен Конгресінің есебі бойынша 1979 жылы бү кіл жер жү зінде 450-470 млд. АҚ Ш долларына пайдалы қ азындылар ө ндірілген.
|
|
|
Сө здік:
дү ниежү зілік – всемирный барлау жұ мыстары – разведочные
қ ыртыс – залежь работы
даму – развитие ә дістер – методы
тау-кен ісі – горное дело тығ ыз байланысты – тесно связано
балғ а – молоток атылғ ыш зат – вещество взрывчатое
кү рек – лопата оқ -дә рі – боеприпасы; заряд; порох
қ айла – кирка қ опару – подрывка; выворачивать
6-тапсырма. Мә тіннің мазмұ ны бойынша тө мендегі сұ рақ тарғ а жауап берің іздер.
1. Тау-кен ісінде ең алғ аш қ андай қ ұ ралдар қ олданылды? 2. Жердің бетінен барлау жұ мыстары терең деген сайын қ андай ә дістерді қ олдана бастады? 3. Тау жыныстарын қ опару ү шін атылғ ыш зат ретінде не жасалды? 4. Европа елдерінде тау-кен ө ндірісі қ ай кезең нен дами бастады? 5. Пайдалы қ азбаларды ө ндіруде не мә селе кө зделуде? 6. Жер жү зінде кен ө ндіру қ алай дамығ ан?
7-тапсырма. Мә тіндегі кө птік жалғ аулы сө здердің астын сызып, олардың жасалу жолдарын тү сіндірің іздер.
Ү л г і: Егер сө здер дауысты жә не ү нді р, й, у дыбыстарына аяқ талса, онда: -лар, -лер жалғ аулары жалғ анады. Мысалы: қ азба+лар, қ азынды+лар, ү й+лер.
|
|
|
8-тапсырма. Мә тіннен тау-кен саласында қ олданылатын сө здер мен сө з тіркестерін теріп жазып, олармен сө йлемдер қ ұ растырың ыздар.
Мысалы: жер қ ыртысы, пайдалы қ азындылар, тау-кен ісі, тау жыныстары.
9-тапсырма. Тау-кен саласы бойынша мамандық тарғ а негізделген терминдердің мағ ынасын есте сақ таң ыздар.
Ірі сепкілді кен – крупновкрапленная руда. Сепкілдікті ірі не ұ сақ қ а жатқ ызу шартты ұ ғ ым. Мыс.: қ ара металл кендерінде бағ алы минералдардың ірілігі 10-20 мм, не одан да ірі болып кездеседі де, 1-2 мм болса сепкілдікке жатады. Ал тү сті металл кендерінде минерал тү йшіктерінің размері 1 мм болса, олар ірі сепкілді кен деп аталады.
Кө бікті флотация – пенная флотация. Флотациялау процесінің ең кө п тарағ ан тү рі.
Аралас кен – руда смешанная. Бағ алы зат сульфидті жә не тотық ты минералдар тү рінде кездеседі. Ә детте мұ ндай кендердің байытылу дә режесі жоғ ары болмайды жә не ә р тү рлі процестерді қ олдануғ а мә жбү р етеді.
Кен қ аттылығ ы – твердость руды. Ұ сату жә не ұ нтақ тау процестеріне ү лкен ә сер ететін кеннің физикалық қ асиеті.
Ұ сақ сепкілді кен – тонковкрапленная руда. Кенде бағ алы минерал тү йіршіктерінің диаметрлері 0, 1-0, 074 мм-ден тө мен болса, онда олар ұ сақ сепкілдікке жатады да, мұ ндай кендер тек флотациялау ә дісімен байытылады.
Пайдалы қ азбаларды байытудың су-шламды сұ лбасы - водношламовая схема обогащения полезных ископаемых. Байыту технологиясының сұ лбасында судың қ андай операцияларғ а тү сірілетіні жә не қ анша тү сірілетіні кө рсетіледі.
Зумпф – зумпф (на фабрике). Пульпалы ө нім бір операциядан екінші операцияғ а тасымалдау мақ сатымен айдағ ышқ а (насосқ а) берілу алдында жинағ ыш сиымдылық қ а тү седі. Онда пульпа дең гейі бір қ алыпта болады да, айдағ ыштың тұ рақ ты жұ мыс істеуіне мү мкіндік жасалады. Зумпф бетоннан не металдан жасалуы мү мкін.
|
|
|
Сө здік:
тотық – окись; ржавчина; коррозия ұ сату – колоть
тотық тү сті – ржавого цвета айдама желдеткіш – вентилятор
байытылу – обогащаться; обогащение нагнетательный
ұ нтақ тау – перемалывание; размельчение
|
|
|
